240 likes | 573 Views
STRES ve ASTIM. A.Berna DURSUN Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Allerji Ünitesi, Ankara. Stres nedir ?. Organizmanın homeostazisinde değişiklik yaratan çeşitli gerçek ya da algılanmış uyaranların yol açtığı bir durumdur. Duygusal Belirtiler.
E N D
STRES ve ASTIM A.Berna DURSUN Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Allerji Ünitesi, Ankara
Stres nedir ? Organizmanın homeostazisinde değişiklik yaratan çeşitli gerçek ya da algılanmış uyaranların yol açtığı bir durumdur. Duygusal Belirtiler Davranışsal Belirtiler Bedensel Belirtiler Düşünsel Belirtiler
Stresör: Sınav, işten çıkarılma, sevilen birinin ölümü, aile içi çatışmalar Kronik stresör: Süregelen, ne zaman biteceği belirsiz Akut Stresör: Başlangıç ve bitiş zamanı belli Alarm dönemi: Nöroendokrin ve otonomik sistemin kısa süreli aktivasyonu Yüklenme dönemi: Reseptör desensitizasyonu, doku hasarı • Bireyin stresörü algılama şekli de önemlidir. • tehdit edici • başedilemez ise negatif duygusal cevap ortaya çıkar.
Stres ve immün sistem • Hücresel immün sistem • Gecikmiş tip aşırı duyarlılık reaksiyonları, • Mitojene T hücre proliferatif yanıt ve • NK hücre aktivitesi azalır • Lenfosit ve endotel hücrelerde adezyon molekülü ekspresyonu değişir • Hücre göç trafiğini etkiler ve • İmmün sistem hücreleri dağılımı değişir • Regülatör T hücre populasyonu azalır • Th1/Th2 dengesi değişir • Th1 tipi proinflamatuar sitokin paterni (TNF-ά, IL-1, IFN- Ɣ) • Th2 tipi sitokin paterni (Il-4, IL-5, IL-13)
Kısa süreli stres Balb/c fare modeli CRH-defektli fare modeli 3 gün 1 saat/gün kapalı tutulma OVA sensitizasyonu BAL: İnflamatuar hücre birikiminde azalma IL-6, IL-9, IL-13 düzeylerinde artma IL-10 ve IFN-Ɣ değişiklik yok BAL: IL-4, IL-5, IL-13, RANTES, IFN-Ɣ, eotaksin spesifik kortikosteroid inhibitörü (RU486) Reversibl Stresli hayvanlarda artan kortizol düzeyi hava yollarında inflamatuar hücre infiltrasyonunda azalmaya BAL’da sitokin paterninde değişikliğe yol açar.
Uzun süreli stres Balb/c fare modeli 1 hafta kapalı tutulma 24 saat ses stersi BAL’da eozinofil artışı Havayolu aşırıduyarlılığında artış BAL: Tüm inflamatuar hücre tiplerinde artma Sitokinlerde değişiklik yok
Stres astım gelişimine neden olur mu? • Stres astım atağına yol açar mı? ???????????
Stres ve astım gelişimi Gebelikte artmış stres yenidoğanın strese karşı kortizol cevabını arttırır ve Th1/Th2 hücre diferansiasyonunu etkiler. J Allergy Clin Immunol 2004; 113: 1051-1057. Prenatal psikolojik strese maruz kalan primatlarda doğum sonrası immün fonksiyonlarda değişikliğe yol açar. Neurosci Biobehav Review 2005; 29: 29-39. Gebelikte stres erken çocukluk döneminde hışıltılı solunuma yol açar Am J Respir Crit Care Med 2002; 165: 358-365.
Stres ve astım gelişimi Erken çocukluk döneminde stres 2-3 yaş döneminde daha yüksek IgE düzeyi TNF-ά üretiminde artış IFN-Ɣ üretiminde azalma J Allergy Clin Immunol 2004; 113: 1051-1057. Okul öncesi çocuklarda maternal stres kortizol düzeyi yükseltir Çoğunda infantil dönemde de maternal stres maruziyeti mevcut Birinci sınıfta uyum zorlukları mecut J Allergy Clin Immunol 2005; 116: 1301-1306.
Gestasyonel stres HPA aks stimulasyonu Gilokokortikoid salınımı Uzun süreli stres HPA aksa cevapta azalma Proinflamatuar sitokinlerin üretiminde artış Th1 / Th2 sitokin paterninde değişiklikler
Stres ve astım atağı Stres yaratan uyarı Astmatiklerin %35-40’nda bronkokonstriksiyon Psychosom Med 1992; 54: 192-216. Havayolu rezistansında artma FEV1’de azalma Kızgınlık-öfkenin telkini ve hipnozu Astımın hatırlatılması Psychosom Med 1996; 58: 413-422. Psychosom Med 2000; 62: 401-412.
Stres ve astım atağı Çocuklarda strese neden olan olaylar ataklara neden olur mu? 18 ay takip Akut stres durumunda atak riski 0-2 hafta: etkisi yok 2-4 hafta içinde (OR: 1.71) 4-6 hafta içinde (OR: 2.17) Kronik stres zemininde akut streste atak riski İlk 2 hafta içinde OR: 2,98 Sandberg S et al. Lancet. 2000 Sep 16;356(9234):982-7. Farklı duygu durumları Stresör varlığı Düşük PEF değerleri J Behav Med 1999; 22: 179-193.
Stres ve astım atağı Erişkin astımlı hastalarda stres ve yaşam kalitesi 12 ay takip “Asthma-specific quality of life (AQOL)” anketi n=189 Daha fazla negatif olay ile karşılaşma 1. Anket skoru yüksek= düşük yaşam kalitesi 2. Daha düşük sosyoekonomik düzey 3. Daha fazla acil başvuru Thorax 2007; 62: 139-146
Stres ve astım atağı Bilgisayarda zor bulmaca çözme Nefes darlığı hissinde artma Psychol Med 1999; 29: 1359-66. Sınav dönemi yapılan allerjen provokasyonu Daha yoğun havayolu inflamasyonu Am J Respir Crit Care Med 2002; 165: 1062-1067. Stresle oluşan solunumsal değişiklikler astmatik-nonastmatik çocuklarda benzer, bazal havayolu rezistansı daha yüksek olduğundan astmatik çocuklarda bu etki klinik olarak daha belirgin J Psychosom Res 2000; 49: 239-245.
Stres algılaması sitokin ve nörotrofin profili ilişkili mi? Clin Exp Allergy 2007; 38: 283-90.
Stres algılaması sitokin ve nörotrofin profili ilişkili mi? • Kontrol grubunda stres algılama skoru ile • T hücre arasında korelasyon yok • BDNF düzeyi arasında korelasyon yok • Astımlı hasta grubunda stres algılama skoru ile • CD4+ T hücre arasında pozitif korelasyon (r=0,35; p<0,05) • CD8+ T hücre arasında negatif korelasyon (r=-0,38; p<0,05) • TNF-ά üreten T hücreler arasında pozitif korelasyon(r=0,42; p<0,05) • BDNF düzeyi ile arasında pozitif korelasyon (r=0,43; p<0,01) Clin Exp Allergy 2007; 38: 283-90.
Stres ve astım atağı • Nefes darlığını algılamada da değişiklikler olabilir. • Tedavi planına uyumu ve hastalığın kontrol altına alınmasını da güçleştirir. • Stres atakları tetikleyebilecek solunum yolu infeksiyonlarına eğilimi de arttırır. • Stresörlerden daha fazla etkilenen subgruplar var. Kompleks bir mekanizma Ann N.Y. Acad Sci 2006; 1088: 65-77
Stres ve astımı paradoksu • Akut stres HPA and SAM aksı aktive eder • Kortizol, epineprin ve norepineprin salınımı artar • Stresörlar ayrıca hücresel immün fonksiyonları da baskılar • Yüksek doz kortizol havayollarında inflamasyonu baskılar • Beta 2 agonistler potent bronkodilatatörlerdir ?????
Stres ve astım paradoksu Stress hormonlarına uzun süreli maruziyet Reseptör sayılarında azalma Glikokortikoidlerin antiinflamatuar etkilerine ve Beta agonistliern bronkodilatatör etkilerine duyarsızlık İnflamasyonun devamı ve tetikleyicilere bronkokonstriktör cevabın artması Psychological Bulletin 2004; 130: 601-630. PNAS 2006; 103 (14): 5496-5501. Brain Behav Immun 2007; 21(8): 993-999.
9,5 kat azalma 5,5 kat azalma PNAS 2006; 103(14): 5496-5501.
Sonuç • Kronik stres astım gelişiminde rol oynuyor olabilir. • Astımlı hastada kronik stres ve/veya bu zeminde akut stres • Ataklara • Yaşam kalitesinde bozulmaya • Daha sık ve daha uzun süreli hastane yatışlarına • Daha fazla fonksiyonel bozukluğa • Hastalığın tedavisinde güçlüklere yol açar. Ann N.Y. Acad Sci 2006; 1088: 65-77. Brain Behav Immun 2007; 21(8): 993-999.
Gelecekten beklentiler • Yeni hayvan modelleri • Prospektif, kontrollü insan çalışması • Stres kompleks bir olay • Antijenik tetikleyiciler kadar potent