Download
1 / 54
560 likes | 846 Views
عوامل موثر بر مرحله پیش از آنالیز. میزان خطاهای پیش از آنالیز؟. خطاهاي پره‌آناليتيكال. نتیجه بررسی Chawla و همكارانش از سال 2008 تا 2009، به مدت يك سال در مورد خطاهاي پره‌آناليتكال در بيماران بستري و سرپايي:
E N D
خطاهاي پره‌آناليتيكال نتیجه بررسی Chawla و همكارانش از سال 2008 تا 2009، به مدت يك سال در مورد خطاهاي پره‌آناليتكال در بيماران بستري و سرپايي: ميزان خطاي پره‌آنالیتيك در بيماران 1.9% و مهم‌ترين علت آن هموليز (1.1%) بود. در بيماران سرپايي ميزان خطاي پره‌آنالیتيك 1.2% و بيشتر به علت عدم كفايت نمونه بود. برخي از ساير علل خطاهاي پره‌آنالتيك عبارتند از: درخواست آزمايش براي بيمار ديگر، درخواست آزمايش نادرست، تعيين هويت اشتباه بيمار، انتخاب ظرف نامناسب براي نمونه و برچسب نامناسب ظرف.
برنامه جامع پيشگيري از خطاهاي پره‌آناليتيكال شامل 5 مرحله مي‌باشد: مكتوب كردن شفاف روش‌ها افزايش آموزش پرسنل درماني بهره‌گيري از اتوماسيون پايش شاخص‌هاي كيفيت توسعه ارتباط بين بخش‌ها و آزمايشگاه و همكاري بين بخش‌ها
Laboratory error A defect occurring at any part of the laboratory cycle, from ordering tests to reporting results and appropriately interpreting and reacting to these ISO/PDTS 22367
Types of Collection Errors • Inappropriate test request • Order entry errors • Patient Identification • Phlebotomy Technique • Test Collection Procedures • Sample volume • Mislabeling of specimen • Mixing problems/Clots • Wrong tubes/Wrong anticoagulant • Hemolysis/Lipemia/Icteric • Hemoconcentration • Exposure to light/extreme tempratures (Evaporation) • Improperly timed specimens/delayed delivery to laboratory • Patient factors: Physiological variables/Pathological states • Specimen Transport • Specimen Processing
متغیرهای فرد بیمار معیارهای ژنتیکی (بيماران با پلي مورفيسم هاي خاص ژنتيكي VKORC1, CYP2C9كه متابوليسم وارفارين را كاهش مي دهند، باید دوز کمتری از وارفارین دریافت نمایند). نژاد جنس سن بیوریتم (زیست آهنگ) شرایط جغرافیایی تغذیه استعمال دخانیات چاقی وضعیت قرارگیری بدن فعالیت فیزیکی تغییرات غیر دوره ای (حاملگی) مواد تحریک کننده (چای، قهوه) خواب (افرادی که قرار است بر روی آن ها خونگیری انجام شود، زودتر از یک ساعت قبل از خونگیری بستر خود را ترک نکنند) استرس تغییرات فصلی تزریق و یا مصرف دارو
Haemolysis upper „reference limit“ for free Hb plasma 20 mg/l serum 50 mg/l Visible haemolysis after centrifugation free Hb> 300 mg/l (approximately 0.5% of Ery are lysed)
Haemolysis The most common reasons of the wrong samples Frequency 40 – 70% of all rejected samples (5-times more than any other reason)
Haemolysis according department Lippi G, CCLM 47: 616, 2009
Haemolysis increased concentration/activity: AST, ALT, CK, LDH, lipase creatinine, urea, Fe, Mg, P, K decreased concentration/activity: ALP, GGT Alb, bilirubin, Cl, Na Special care: newborn bilirubin !!
زمان نامناسب برای انجام آزمایش ها به عنوان مثال برای کلسترول: تغییرات بین روز: تا 8% تغییرات روزانه (روز به روز): تا 15% در حالت خوابیده: تا 15% کاهش در سکته قلبی حاد ممکن است به مدت 8- 6 هفته تا 50% کاهش کلسترول داشته باشیم. تغیرات فصلی: در زمستان سطح کلسترول بالاتر است. سطح کلسترول، 4- 3 ماه پس از زایمان اندازه گیری شود. در طی سیکل قاعدگی، هنگامی که سطح استروژن بالاست، سطح کلسترول پایین است. در بیماری حاد، استرس، تروما، عفونت های حاد باکتریایی و ویروسی، تغییرات وزنی و سکته قلبی، 8 هفته بعد، سطح کلسترول اندازه گیری شود.
جمع‌آوري نمونه ادرار جهت كشت و آناليز بهترين نمونه ادرار نمونه ادرار اول صبح است كه حداقل 8 ساعت در مثانه مانده و تغليظ شده است، در غير اين صورت مي‌توان از نمونه ادرار راندوم جهت آناليز و كشت استفاده نمود. در مواردي كه بايد آزمايش كشت ادرار انجام شود، حداقل از سه روز قبل نبايد آنتي‌بيوتيك مصرف شده باشد (در مواردي كه رعايت اين مورد مقدور نيست بايد در برگه درخواست آزمايش مصرف دارو توسط بيمار قيد شود). براي نمونه كشت ادرار (UC)، از Urine bottle يكبار مصرف سترون شده استفاده شود و براي نمونه آناليز ادرار (UA) بايستي ظرف تميز باشد و سترون بودن الزامي نيست.
جمع‌آوري نمونه ادرار جهت كشت و آناليز (ادامه) حداقل حجم نمونه ادرار مورد نياز جهت كشت و آناليز 10 سي‌سي مي‌باشد. بانوان قبل از نمونه‌گيري بايد ناحيه ادراري تناسلي را كاملاً با آب و صابون شستشو داده و پس از آبكشي و خشك كردن، قسمت اول ادرار خود را نيز دور بريزند. در مورد آقايان شستشوي آلت با آب تنها كافي است و در آقايان هم بايد قسمت مياني ادرار جمع‌آوري شود. براي نوزادان و كودكان زير دو سال كيسه ادرار (Urine bag) نبايد بيشتر از 45 دقيقه به مجراي ادرار متصل باشد و حداقل 10 سي‌سي نمونه ادرار جمع‌آوري شود. از نگهداري نمونه در بخش خودداري نموده و در كمترين زمان ممكن به آزمايشگاه ارسال شود.
جمع‌آوري نمونه ادرار 24 ساعته براي جمع‌آوري ادرار 24 ساعته بيمار بايد اولين ادرار صبحگاهي را دور ريخته و بعد از آن به مدت 24 ساعت در ظرف مخصوص جمع‌آوري ادرار 24 ساعته، ادرار خود را جمع‌آوري نمايد. بيمار بايد آخرين نمونه ادرار صبح روز بعد خود را نيز بلافاصله بعد از بيدار شدن در ظرف مربوطه بريزد. در مدت زمان جمع‌آوري و انتقال نمونه ادرار 24 ساعته، ظرف در جاي خنك، درجه حرارت 8- 2 درجه سانتي‌گراد (دماي يخچال ) نگهداري شود. حتماً در مواردي كه ظرف در نظر گرفته شده حاوي مواد نگهدارنده است بيمار نبايد مستقيماً به داخل ظرف ادرار نمايد.
كشت خون پس از نمونه‌گيري خون را مستقيماً و بدون تعويض سوزن به درون شيشه كشت خون كه درپوش پلاستيكي آن قبلاً با الكل 70% ضد عفوني و خشك شده است تلقيح كرده و شيشه را به ملايمت تكان دهيد تا خون با ماده ضد انعقاد مخلوط شود. پس از ریختن نمونه خون به درون شیشه کشت، آن را به آرامی تکان داده تا خون به طور کامل با ضد انعقاد سدیم پلی انتول سولفونات ترکیب شود.
كشت خون (ادامه) نكاتي كه مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد: برچسب نمونه حاوي نام و نام خانوادگي بيمار، شماره پذيرش بيمار، تاريخ، ساعت و نوبت نمونه‌گيري باشد. نام و نام خانوادگي و شماره پذيرش مندرج روي برچسب بطري كشت خون با برگه درخواست آزمايش و هويت بيمار مطابقت داده شود. نام خانوادگي و امضاء فرد نمونه‌گير بايست روي برگه درخواست آزمايش ثبت شود. نمونه از ست سرم و يا از دستي كه در آن تزريق صورت مي‌گيرد تهيه نشود. نمونه را نبايد در يخچال قرار داد و حداكثر ظرف 4 – 2 ساعت در حرارت RT (دماي اتاق) به آزمايشگاه ارسال شود. در صورتي كه بيمار داروي مؤثر در انجام آزمايش (آنتي‌بيوتيك) مصرف مي‌كند بايد در برگه درخواست آزمايش قيد شود. بهترين نسبت خون به محيط كشت 1 به 5 است و در افراد بزرگسال بايست در هر نوبت حداقل 10 سي‌سي خون گرفته شود (نوع ظرف كشت خون و ميزان خون مورد نياز قيد شده بر روي آن، مد نظر قرار گيرد).
كشت خون (ادامه)تعداد و زمان خونگيري تب حاد: قبل از شروع درمان، 2 نمونه از 2 رگ در 10 دقيقه گرفته شود. بيماري غير حاد: قبل از شروع درمان، 3 – 2 نمونه از رگ‌هاي جداگانه طي 24 ساعت گرفته شود. فاصله بين نمونه‌ها نبايد كمتر از 3 ساعت باشد. اندوكارديت حاد: قبل از شروع درمان، 3 نمونه از 3 رگ جداگانه در مدت يك تا دو ساعت گرفته شود. اندوكارديت تحت حاد: 3 نمونه از سه رگ با فاصله زماني حداقل 1 ساعت طي 24 ساعت گرفته شود. اگر كشت بعد از 24 ساعت منفي بود، 3 – 2 نمونه ديگر با همين روش گرفته شود. اندوكارديت تحت درمان: 2 نمونه در روز اول و 3 نمونه در 3 روز متوالي گرفته شود. غير اندوكارديت تحت درمان: 6 نمونه در 48 ساعت بايد گرفته شود. نمونه‌گيري بايد قبل از شروع دوز بعدي آنتي‌بيوتيك انجام شود. تب با منشأ ناشناخته: 3 – 2 نمونه از قسمت‌هاي مختلف با فاصله زماني حداقل يك ساعت و طي 24 ساعت گرفته شود. در صورت منفي بودن كشت در مدت 48 – 24 ساعت، 3 -2 نمونه ديگر گرفته خواهد شد.
كشت خون (ادامه) حجم نمونه در کشت خون در بزرگسالان در هر نوبت کشت خون حداقل 10 سی سی می باشد. در کودکان کمتر از 10 سال، به ازای هر سال 1 سی سی توصیه می شود. (به ازای هر 1 سی سی خون که به محیط کشت تلقیح می شود، احتمال جدا سازی، 3.2% افزایش می یابد) اخیرا به معیار وزنی نیز در کنار سن توجه شده است، به طوری که جهت اوزان 90 - 120 کیلوگرم حداقل 15 سی سی و برای اوزان بالای 120 کیلوگرم نیز حداقل حجم 20 سی سی برای هر نوبت کشت خون توصیه می شود.
مایع مغزی- نخاعی لازم است نمونه ها هرکدام به حداقل حجم تقریبی ml 3-1 در سه لولۀ استریل درپیچ دار جمع آوری شود و برای انجام آزمایش های مربوط به آزمایشگاه ارسال شوند شامل: لولۀ شمارۀ 1: مخصوص آزمایش های بیوشیمیایی لولۀ شمارۀ 2: مخصوص آزمایش های میکروب شناسی لولۀ شمارۀ 3: جهت بررسی سلولی
مایع مغزی- نخاعی (ادامه) درصورتی که CSFارسالی به مقدار کمتر از 1 سی سی و فقط در یک لوله باشد، جهت جلوگیری از آلودگی نمونه، ابتدا آزمایش میکروب شناسی به عمل آید. سپس بقیۀ نمونه جهت آزمایشهای بیوشیمیایی و بررسی سلولی ارسال گردد. لازم به ذکر است که حداکثر زمان گردش کاری یاد شده، نباید بیش از یک ساعت(در حرارت اتاق) باشد.
مایع مغزی- نخاعی (ادامه) جمع آوری مایع نخاع بایستی قبل از درمان با آنتی بیوتیک باشد حجم ایده آل برای جمع آوری نمونه مایع نخاع 3-4 سی سی و حداقل حجم قابل قبول 1 سی سی می باشد. اگر هدف جستجوی توبرکولوزیس در مایع نخاع باشد، حداقل 10 سی سی مایع نخاع ضروری است.
مایع مغزی- نخاعی (ادامه) نکات ضروری 1- CSF در هر زمان به عنوان یک آزمایش اورژانس برای انجام آزمایش تلقی می شود. 2- از قراردادن نمونه در یخچال، حرارت زیاد و نور شدید اجتناب شود. 3- از به کار بردن پنبه، جهت بستن سر لوله ها اکیداً خودداری شود. 4- برای انتقال لوله ها از جالوله ای مناسب استفاده شود. 5- لازم است نمونه توسط پزشک یا پرستار به آزمایشگاه منتقل شود.
آزمایش Stool زمان جمع آوری: بسیاری از ارگانیسم ها به ویژه تک یاخته ها در هر روز به تعداد یکسان در مدفوع ظاهر نمی شوند و در مجموع، 3 نمونه به عنوان حداقل تعداد نمونه جهت یک آزمایش مناسب تلقی می شود. 3 نمونه باید در فاصله کمتر از 10 روز جمع آوری شوند. حداقل باید 24 ساعت بین زمان نمونه گیری نمونه ها فاصله باشد. گرفتن نمونه های متعدد در یک روز مناسب نمی باشد.
آزمایش ) Stoolادامه) شرایط بیمار: بیمار نباید مصرف آنتی بیوتیک داشته باشد. آنتی بیوتیک ها به ویژه تتراسایکلین روی فلور نرمال روده تاثیر گذاشته و رشد انگل هایی را که از این باکتری ها تغذیه می کنند، کاهش داده و ممکن است شانس مشاهده آن ها را کاهش دهد. در صورت مصرف آنتی بیوتیک، آزمایش مدفوع باید 3-2 هفته پس از قطع مصرف دارو، انجام شود. در صورت مصرف باریم و بیسموت باید جهت پاک شدن اثرات آن ها، 10- 7 روز آزمایش را به تعویق انداخت. از عدم مصرف موادی مانند کائولین، آنتی اسید، روغن های معدنی و ضد اسهال باید اطمینان حاصل نمود.
آزمایش ) Stoolادامه) شرایط نمونه گیری: نمونه مدفوع با ادرار، آب و یا خاک آلوده نشود. pH اسیدی ادرار موجب از بین رفتن تروفوزوئیت ها می شود.
آزمایش ) Stoolادامه) تست OB (خون مخفی): جهت انجام این تست 72 ساعت قبل از مصرف سبزیجات خام ،گوشت قرمز و جگر، قارچ، ترب کوهی، بعضی میوه ها مثل موز، انگور، داروهای ضدالتهابی و ویتامین C پرهیز شود. از ورود خون از منشا دهان مثلا به دنبال مسواک زدن ویا مخلوط شدن مدفوع با خون قاعدگی اجتناب شود.
