BİRİNCİ BASAMAĞA YÖNELİK TANI VE TEDAVİ REHBERLERİ 2012 AKUT KARIN (ERİŞKİN)

1. BİRİNCİ BASAMAĞA YÖNELİK TANI VE TEDAVİ REHBERLERİ 2012AKUT KARIN (ERİŞKİN) Dr.Selma Aydın Ondokuzmayıs Üniv. Aile Hekimliği A.D.

2. Akut karın, karın içi organlarda enflamasyon, perforasyon, obstrüksiyon ya da infarkta bağlı olarak birden ortaya çıkan ve genellikle acil cerrahi girişim gerektiren bir durumdur. • Akut karın ağrısı: Genellikle daha önce olmayan, bir haftadan kısa süredir (en çok 48 saat) var olan ,daha önce nedene yönelik bir tanı konulmamış karın ağrısının birden ortaya çıkması ve giderek artmasıdır.* • Akut karın nedenleri yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterir. *2012 BBYTTR

3. Acil servise karın ağrısı ile gelen hastaların 1/3 ünde cerrahi gerektiren akut karın 1/3 ünde tıbbi nedenli akut karın 1/3 ünde özgül olmayan karın ağrısı ya da sindirim sistemine ilişkin işlevsel ağrı belirtileri mevcuttur. • Akut karın ağrılarının bir kısmı karın dışı kaynaklıdır ve tıbbi tedavi ile çözülebilir. 2012 BBYTTR

4. Karın ağrısına yol açan durumlar:

5. Akut karın ağrısının sık görülen nedenleri: • Safra koliği • Peptik ya da duedonal ülser perforasyonu • Akut pankreatit • Meckel divertikülü • Akut intestinal obstrüksiyon • Akut perfore apandisit • Akut divertükülit • Over kist rüptürü • Over torsiyonu 2012 BBYTTR

6. TANI: • Birçok neden içerisinde doğru tanıya ulaşmak için iyi sorgulama ve doğru fizik muayene çok önemlidir. Bazen hasta kendi sorununu tanımlayamayacak kadar düşkün olabilir. Gerekirse hastanın yakınlarından öykü alınmalıdır.

7. Belirti ve bulgular: • Karın ağrısı • İştahsızlık • Bulantı- kusma • Ateş • İshal veya kabızlık • Huzursuzluk

8. Öykü: • Ağrı sorgulaması: • başlangıcı: nasıl başladı? (ani,1-2 saat içinde ,saatler içinde) ne zaman başladı? (6 saatten uzun süren şiddetli ağrıda önemli bir durum var demektir) nerede başladı?(zamanla yeri değişti mi?) • özelliği (kolik,aralıklı, sürekli) • şiddeti • yerleşimi (yayılımı var mı?) • artıran- azaltan nedenlerin varlığı 2003 BBYTTR

9. 2. Eşlik eden semptomlar: iştahsızlık, bulantı, kusma, sarılık, dışkılama bozuklukları, rektal ağrı, dizüri, hematüri, ateş, terleme, dispne, öksürük, görmede bulanıklık 3. Kadınlarda jinekolojik öykü 4. Özgeçmiş 2003 BBYTTR

10. Ağrının yayılımı ile ilgili özellikler:

11. Akut karındaki anahtar noktalar: • Yaş • Ortaya çıkış zamanı ve şekli • Belirtilerin süresi • Ağrı özelliği • Ağrı bölgesi ve yayılım bölgeleri • Eşlik eden belirtiler ve ağrı ile ilişkisi -bulantı ya da iştahsızlık -kusma -ishal ya da kabızlık • Adet kanaması öyküsü

12. Fizik inceleme: • Genel gözlem: -genel görünüm -FM sırasındaki davranış -yaşamsal bulgular ve beden sıcaklığı • Göğüs: -oskültasyon • Karın: -inspeksiyon, perküsyon, oskültasyon, palpasyon ( palpasyonda duyarlılık, rijidite,kas defansı peritonit lehinedir ve hasta eve gönderilmemelidir.)

13. Pelvis: -rektum incelemesi (dışkı varlığı, kan,kitle) -iki elle inceleme (serviks hareketlerinde duyarlılık,adnekste kitle) -obturator incelemesi • Sırt ve Yan: -perküsyon (kostovertebral açı hassasiyeti) -iliopsoas bulgusu

14. Karın bölgelerine göre ağrı nedenleri:

16. Orta hatta yerleşen karın ağrısının karın bölgelerine göre nedenleri:

17. Yaygın karın ağrısı nedenleri:

19. LABORATUAR: • Kan sayımı: -lökosit sayısı çoğu hastada artarken, ilerlemiş peritonit, sepsis, yaşlılar ve bağışıklık sistemini baskılayan tedavi alan hastalarda normal ya da düşük olabilir. -hematokrit, kan kaybında düşme gösterebilir, dehidratasyonda artabilir. • TİT: İYE ya da hematüri saptanabilir.

20. GÖRÜNTÜLEME: • Ayakta karın grafisi sadece içi boş organların perforasyonu, ileus ve batında yabancı cisim kuşkusu varsa istenmelidir. • Grafide, batında diyafram altında serbest hava görülmesi perforasyon tanısı için tipiktir. İleuslu bir hastada hava-sıvı düzeyinin görülmesi, sigmoid torsiyonunda araba tekerleği görüntüsü tanıda yardımcı olabilir. 2012 BBYTTR

21. AYIRICI TANI: • Dikkatli bir anamnez ve fizik inceleme ile tanıya gitmek çok zor değildir. Ağrının yeri, yayılımı, ve eşlik eden belirtilerle tanıya ulaşılır. • Ancak bazen diğer hastalıklarla karışabilir. • Akut karınla karışan tüm hastalıklarda akut karın dışlanana dek hastaya akut karın gibi davranılmalıdır.

22. göbek çevresinde veya sağ alt kadrana yerleşik ağrı • yavaş başlangıçlı-akut tipte • FM de başlangıçta epigastrik sonra sağ alt kadran duyarlılığı

23. AKUT APANDİSİT Karar: SEVK

24. Yaygın ve ani başlangıçlı-kolik tipte ağrı, • FM’ de karın distansiyonu

25. İNTESTİNAL OBSTRÜKSİYON Karar:SEVK

26. Epigastrik yerleşimli, • Ani başlangıçlı,sürekli tipte ağrı • FM’ de epigastrik duyarlılık

27. PERFORE DUEDONAL ÜLSER Karar:SEVK

28. Epigastrik ya da sağ üst kadrana yerleşik yavaş başlangıçlı-akut tipte ağrı • FM’ de sağ üst kadranda duyarlılık

29. AKUT KOLESİSTİT Karar:SEVK

30. Epigastrik ve arkaya yayılan • Ani başlangıçlı ve sürekli şiddetli ağrı • FM’de epigastrik duyarlılık

31. AKUT PANKREATİT Karar:SEVK

32. Kostovertebral ya da üreterler boyunca yerleşen • Ani başlangıçlı- şiddetli ve keskin ağrı • FM’ de lomber duyarlılık

33. BÖBREK KOLİĞİ Karar: SEVK GEREKMEZ

34. İki yanlı adneksiyal veya yaygın hissedilen • Yavaş başlangıçlı, gittikçe artan karakterde ağrı • FM’ de serviksin hareketleriyle ağrı artar.

35. AKUT SALPENJİT Karar:SEVK

36. Tek yanlı pelvik ağrı (rüptüre olursa omuza yayılabilir) • Ani başlangıçlı, hafif şiddetli ağrı • FM’ de adnekste kitle

37. DIŞ GEBELİK Karar: SEVK

38. SEVK: • Akut karın düşünülen tüm hastalar zaman kaybedilmeden cerrahi girişimin yapılabileceği bir merkeze sevk edilmelidir. • Sevk sırasında mevcut durumu şiddetlendirebilecek girişimlerden kaçınılmalıdır. • Günümüzde akut karın olan hastalara kesinlikle hiçbir analjezik verilmemesi yönündeki görüşün yerine, hastaların ağrısının tanı ve tedavi ile ilgili girişimlere devam edilmek kaydıyla kesilmesi yönündeki görüş öne çıkmaktadır.* * 2012 BBYTTR

39. Karın ağrısı ile gelen hastaların tanısı konulana veya kesin tedavisi yapılana kadar geçen süreçte ağrısının kesilmesinde herhangibir sakınca yoktur.

40. Ağızdan beslenmenin sonlandırılması, gerekirse nazogastrik drenaj yapılması, hastanın damar yolunun açılıp izotonik sıvı veya laktatlı ringer hidrasyonu yapılması gerekir.

41. KAYNAKLAR: • Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberleri 2003 • Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberleri 2012