Download
1 / 128
1.28k likes | 1.57k Views
شناسایی پتانسیلهای تجاری مابین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی مغرب به منظور بهبود تراز تجاری. - مهر ماه 1387 دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی. فهرست مطالب. فصل اول : معرفی کشور مغرب موقعیت جغرافیایی موقعیت سوق الجیشی درمنطقه جمعیت و شاخصهای عمده آن وضعیت سیاسی
E N D
شناسایی پتانسیلهای تجاری مابین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی مغرب به منظور بهبود تراز تجاری - مهر ماه 1387دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی
فهرست مطالب • فصل اول : • معرفی کشور مغرب • موقعیت جغرافیایی • موقعیت سوق الجیشی درمنطقه • جمعیت و شاخصهای عمده آن • وضعیت سیاسی • مناقشه صحرای عربی
فصل دوم : ساختار اقتصادی و بازرگانی کشور مغرب • وضعیت شاخصهای کلان اقتصادی • بخش کشاورزی • بخش صنعت و معدن و انرژی • بخش خدمات / جهانگردی • متغیرهای مهم در ساختار اقتصادی • نظام بانکی • بیمه • سرمایه گذاری خارجی • سیاستهای کلان و اهداف اقتصادی دولت در برنامه ریزی • آزاد سازی اقتصادی • قانون تجارت خارجی • وضعیت مبادلات مغرب با جهان • عضویت در موافقت نامه های تجارت آزاد و مجامع بین المللی
فصل سوم: بررسی روابط دو جانبه ایران و مغرب • روابط سیاسی و فرهنگی بین دو کشور • همکاری بانکی و بیمه ای • روابط اقتصادی فیمابین • وضعیت اجلاسهای کمیسیون مشترک و دستاوردهای آن • جدول مبادلات و موازنه تجاری جمهوری اسلامی ایران و مغرب بدون احتساب نفت طی سالهای 1386 -1377 و نمودارهای مربوطه • ارزش صادرات نفت ایران به مغرب از سال 1386 - 1382 • فهرست بیست قلم کالای عمده صادراتی ایران به مغرب درسال 1386 • فهرست کالاهای وارداتی ایران از مغرب در سال 1386
فصل چهارم : • ظرفیتها و پتانسیلهای صادراتی ایران به کشور مغرب • پتانسیل های صادراتی دوکشور به یکدیگر • روند ارزش صادرات کالا به مغرب توسط ترکیه در پنج سال اخیر • لیست کالاهای صادراتی ترکیه به مغرب در سال 2006 • فهرست کالاهای عمده صادراتی ایران و بررسی وضعیت وارداتی مغرب در همان کالاها در سال 2006 میلادی
فصل پنجم: • بررسی SWOT و راهکارهای اجرایی برای توسعه روابط • نقاط قوت Strengthes • نقاط ضعف Weakness • فرصتهاOpportanities • تهدیدها Threats • زمینه های مناسب برای همکاری اقتصادی دو کشور • مکانیزمهای تفوق بر رقباء • راهکارهای اجرایی • آدرس و شماره تلفنهای مورد نیاز
فصل اول معرفی کشور مغرب
موقعیت جغرافیائی کشور مغرب در شمال غربی قاره آفریقا واقع شده است . این کشور در کنار دریای مدیترانه در شمال شرقی و اقیانوس اطلس در شمال و غرب و در همسایگی کشورهای الجزایر در شرق و موریتانی در جنوب واقع شده است . طول سواحل این کشور در کنار دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس بالغ بر 1835 کیلومتر می باشد ولی با احتساب سواحل صحرای غربی به 3500 کیلومترافزایش می یابد . در مناطق شمال دارای آب وهوای مدیترانه ای و جنوب آن تقریباً بیابانی ، خشک و بی حاصل بوده و در مناطق داخلی آب و هوای قاره ای وجود دارد . منطقه شرقی از اراضی بایر و خشک بیابانی تشکیل شده است .
وسعت این سرزمین با احتساب صحرای غربی710850کیلومترمربع می باشد( منطقه صحرای باختری با وسعت 264300 کیلومتر مربع در داخل مساحت اعلام شده از سوی دولت مغرب قرار دارد و بدون احتساب آن مساحت این کشور 446550 کیلو متر مربع می باشد )
موقعیت سوق الجیشی در منطقه تنگه استراتژیک جبل الطارق که دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس را از یکدیگر جدا می سازد در شمال این کشور واقع گردیده است . مغرب نزدیکترین کشور آفریقایی به اروپا است و بنادر ملیلیه و سپته مشرف براین تنگه تحت اشغال کشور اسپانیا بوده و بخش اروپایی تنگه تحت اشغال کشور انگلستان می باشد . شهرهای مهم :رباط ،کازابلانکا (مرکزیت اقتصادی و تجاری)– فاس(مرکزیت علمی و فرهنگی) و مراکش – طنجه – اگادیر(شهرهای توریستی) بنادر :اگادیر – کازابلانکا – محمدیه - سافی
جمعیت و شاخصهای عمده آن جمعیت :3/34 میلیون نفر نرخ رشد جمعیت : 5/1 درصد جمعیت زیر خط فقر: 19 درصد هرم جمعیت : 64 درصد( بین 15تا 64 سال) ، 31 درصد ( بین 0 تا 14 سال) ، 5 درصد (65 سال و بالاتر) نیروی کار : خدمات (45%) ،کشاورزی (40%) ، صنعت (15%) ،
نرخ بیکاری :1/2 درصد سواد :52% ( مردان = 65% - زنان = 39% ) ملیت :مغربی گروههای نژادی :عرب – بربر1/99% ؛ یهودی 2/0% ؛ سایرنژادها 7/0% ادیان و مذاهب : اسلام ( 7/98% سنی مالکی مذهب )، مسیحی 1/1درصد ، یهودی 2/0 در صد زبان : عربی ( زبان رسمی ) ، فرانسه ( زبان تجاری ودیپلماسی ) و بربر ( زبان طوایف بومی )
وضعیت سیاسی نام کشور : پادشاهی مغرب پایتخت : رباط فرودگاهها : فرودگاه بین المللی محمد پنجم در کازابلانکا و 5 فرودگاه بین المللی دیگر (و 54 فرودگاه محلی می باشد) حزب حاکم : اتحاد مشروطه تاریخ استقلال : 2 مارس 1956 نظام حکومتی : مشروطه سلطنتی پادشاه : ملک محمد ششم نخست وزیر : محمدالفاسی وزیر تجارت خارجی : عبداللطیف معزوز
اوضاع سیاسی درحال حاضر : این کشور از با ثبات ترین کشورهای شمال آفریقا محسوب می گردد که این ثبات سیاسی ناشی از تبعیت از سیاست اعطای آزادی فعالیت سیاسی حزبی و سندیکایی و آزادی مطبوعات ( به شرط رعایت حریم پادشاه و خاندان سلطنتی ) و نیز برقراری روابط حسنه با کشورهای مختلف می باشد .
مناقشه صحرای غربی صحرای غربی در منطقه شمال آفریقا واقع شده است این منطقه از سال 1975 میلادی پس از خروج استعمار اسپانیا برای دستیابی به استقلال دچار بحران و درگیری شده است . درحال حاضر دولت مغرب آن را بخشی از خاک خود می شمارد و مناطق مهم صحرا را نیز بعد از عقب نشینی اسپانیا در سال 1975 به خاک خود ضمیمه نمود. این منطقه دارای معادن غنی فسفات و ذخایر غنی آبزیان دریایی واحتمالاً منابع نفتی در دریا می باشد . در سال 1991 توافق نامه آتش بس به میانجی گری سازمان ملل میان مغرب و جبهه پولیساریو در این منطقه اجرا شده است .
بررسی مناقشه صحراء و روند تحولات 30 ساله آن نشان می دهد کلیه تلاشهای بین المللی و منطقه ای جهت حل و فصل آن به بن بست رسیده است . پیروزی نظامی در صحرا از آن مغرب بوده و این کشور تقریباً حاکمیت نظامی و ادارای خود را برکل اراضی صحرا تثبیت کرده است و ایجاد یک کشور مستقل بنام صحرا بسیار بعید به نظر می رسد . دولت مغرب طرح پیشنهادی خود برای اعطای خود مختاری به صحرا تحت حاکمیت دولت مرکزی مغرب را به سازمان ملل ارائه نموده . شورای امنیت نیز در قطعنامه خود ، از مغرب و پولیساریو در خواست نموده برای حل مشکل صحرا بدون پیش شرط با هم مذاکره مستقیم نمایند. تاکنون چهار دور از مذاکرات بدون نتیجه صورت گرفته
فصل دوم ساختار اقتصادی و بازرگانی کشور مغرب
بخش کشاورزی • این بخش 14 تا 20 درصد کل تولید ناخالص داخلی بصورت متغیر و حدود 40 درصد از نیروی کار کشور مغرب را به خود جذب نموده است این کشور دارای شبکه های صادرکنندگان میوه و سبزیجات و واردکنندگان بذر می باشد. بیش از 90 درصد کشاورزی زمینهای زیر کشت این کشور که مساحت آن حدود 95 هزار کیلومتر مربع می باشد ، به صورت دیم انجام می گیرد. • محصولات عمده کشاورزی : جو ، گندم ، مرکبات ، سبزیجات ، زیتون • ماهیگیری و صنایع جانبی آن نقش مهمی در اقتصاد مغرب دارند و این نخست به دلیل کرانه ساحلی 3500 کیلومتری این کشور است . از جهت منابع و ذخیره ماهیان یکی از غنی ترین کشورهای آفریقایی است . بعلت ناوگان صیادی قرار دادهای مشارکت با کشورهای خارجی بویژه اسپانیا برای صیادی در آبهای داخلی مغرب منعقد نموده است در حال حاضر کشورهای اروپایی بواسطه امضاء قرار داد صیادی بیشترین حضور را در آبهای این کشور دارند.
بخش صنعت • سهم نسبی این بخش در تولید ناخالص داخلی در سال 2007 به 2/38 درصد رسیده است که با نرخ رشد 4% حدوداً 15% از نیروی کار در این بخش اشتغال دارد . بطور کلی این کشور بیش از 2500 تأسیسات مختلف صنعتی دارد که در بخش های غذایی ، شیمی و پاراشیمی ، مکانیک ، منسوجات و الکترونیک توزیع شده اند . • محصولات عمده صنعتی : فسفات ، فرآورده های غذایی ، کالاهای چرمی ، منسوجات ، کالاهای ساختمانی ، • معادن جایگاه خاصی در اقتصاد مغرب دارد . این کشور دارای معادن فسفات ، سرب ، مس ، منگنز ، کبالت ، روی ، آهن و فلورین به مقدار فراوان بوده و در میان آنها فسفات اصلی ترین ماده معدنی است .
سه چهارم ذخایر فسفات جهان دراین کشور است و 30% عایدات صادراتی مغرب از فسفات می باشد . مغرب با تولید سالیانه 25/27 میلیون تن پس از آمریکا و روسیه سومین تولید کننده فسفات و با صدور 38/13 میلیون تن اولین صادر کننده فسفات در جهان می باشد . - بخش انرژیاین کشور بین از 90% از تجهیزات نیروگاه های تولید برق را از خارج وارد می کند . شبکه برق از طریق الجزایر به کشورهای شمال آفریقا و توسط اسپانیا از طریق تنگه جبل الطارق به اروپا متصل است . درزمینه مصرف انرژی داخلی باید گفت ، مصرف فرآورده های نفتی 4/68 درصد و مصرف زغال سنگ 25درصد ومابقی را گاز تشکیل می دهد . مصرف فرآورده های نفتی سالانه حدوداً به 45 میلیون بشکه نفت خام می رسد . نفت خام توسط دوپالایشگاه مغربی به نام سمیر با ظرفیت 7/6
میلیون تن در سالدرمحمدیه و شرکت سلطنتی نفت (SCP) با ظرفیت یک میلیون تن در سیدی قاسم پالایش می شوند . بخش خدمات این بخش با 7/47% بالاترین سهم GDP را به خود اختصاص داده که 45% نیروی کار در این بخش شاغل هستند. جوانان مغربی که به دلیل بیکاری و کمبود فرصتهای شغلی در کشورهای اروپایی مشغول بکار می باشند. سالانه حدود 4 میلیارد یورو وارد کشور می کنند که خود سهم عمده ای از خدمات را دربر می گیرد. صنعت جهانگردی جایگاه ویژه ای در منابع ارزی دولت مغرب دارد و زیربنای اصلی توسعه اقتصاد ملی این کشور تلقی می شود . مغرب با در اختیار داشتن فاکتورهایی همچون طبیعت زیبا ، آب و هوای مدیترانه ای ، و اقیانوس اطلس و همچنین میراث تاریخی و فرهنگی غنی یکی از کانون های مهم جهانگردی در جهان می باشد .
این کشور سال 2010 را به عنوان سال شکوفایی صنعت جهانگردی خود تعیین نموده است و جلب ده میلیون جهانگرد را در این سال به عنوان هدف تعریف نموده است و دراین ارتباط دولت استراتژی توسعه صنعت توریسم را برای دستیابی به اهداف خود تدوین کرده است . • محورهای اصلی استراتژی توسعه صنعت توریسم • افزایش تعداد هتل ها • آموزش نیروی جوان مغربی در بخش جهانگردی • توسعه خطوط حمل و نقل بویژه خطوط هوایی • بالابردن کیفیت خدمات و قدرت رقابت با رقبای خارجی • جذب سرمایه گذاریهای خارجی برای تأسیس ایستگاههای سیاحتی و بهینه سازی بنادر موجود و ساخت بنادر جدید سیاحتی در جنوب کشور • بخش جهانگردی مغرب در سال 2007 به رشد مثبت خود ادامه داده وشمار جهانگردان خارجی به میزان 2/7 میلیون نفر بوده است که فرانسویان در رأس آن قرار داشتند.
متغیرهای مهم در ساختار اقتصادی • صادرات فسفات و کود شیمیایی • تولید کشاورزی • صنعت توریسم • سرمایه ها و وامهای خارجی (که از طریق موسسات مالی و بین المللی دراختیار این کشور قرارمیگیرد.) • تجارت خارجی • جذب درآمد حاصل از کارمهاجرین مغرب شاغل در اروپا • ماهیگیری و شیلات
نظام بانکی سیستم بانکداری این کشور براساس بانکداری فرانسه و با سیاست توسعه باروشهای مختلف در جریان است . تعداد 17 بانک مهم بعلاوه 5 موسسه تأمین مالی دولتی در این کشور درحال فعالیت است . بانک مرکزی المغرب بطور غیر مستقیم روشهای نظارت برنرخ بهره و حجم اعتبارات را اعمال می نماید. بیش از یک سوم شبکه بانکی ، در شهر کازابلانکا مستقر بوده و 47 درصد شبکه بانکی در اختیار دو بانک Credit Du Maroc و Attdariwafa Bank می باشند. گردش مالی بانک های مغربی در سال گذشته بالغ بر 38 میلیارد یورو یعنی 93% تولید ناخالص داخلی کشور بوده است .
بیمه صنعت بیمه به صورت بالقوه از شرایط خوبی برای جذب شرکتهای بیمه خارجی برخوردار است . گردش مالی در این بخش 3% تولید ناخالص داخلی کشور است . کارکرد شرکت های بیمه در سال 2005 حدود 2/1 میلیارد یورو بوده است . در میان 10 شرکت بیمه ، چهار شرکت بیمه به نامهای RMA وطنی ، بیمه مغرب AXA، بیمه وفا و بیمه CNIA حدود 60 درصد گردش کل مالی بازار بیمه را در اختیار دارند . دو شرکت بیمه فرانسوی نیز 22% بازار بیمه را به خود اختصاص داده است . بازدهی بخش بیمه در سال 2005 حدود 290 میلیون یورو بوده که نسب به دو سال قبل دو برابر شده است .
سرمایه گذاری خارجی د رمغرب یکی از سیاستهای اقتصادی دولت مغرب تشویق سرمایه گذاری خارجی در کشورها است و اصلاحاتی را در زمینه تسهیل در امرسرمایه گذاری در سالها ی اخیر انجام داده است . بطوریکه در اکتبر 1995 ، منشور سرمایه گذاری جهت جذب سرمایه داران را به اجرا گذاشته است . براساس این منشور ، سرمایه گذاران از پرداخت عوارض و مالیات برخرید زمین جهت اجرای طرح سرمایه گذاری معاف هستند بشرط آنکه طرح سرمایه گذاری حداکثر 24 ماه بعد از انعقاد قرار داد وارد مرحله اجرا شود. همچنین مالیات بر در آمدهای ناشی از صدور محصول و یا خدمات شرکتها ، در مدت پنج سال اول فعالیت معاف و بعد از آن نیز از 50% تخفیف برخوردار است . همچنین امتیارات بیشتری نیز به شرکتهایی که در سطح
شهرستانها و مناطق دور از مرکز فعالیت کنند تعلق می گیرد . اشخاص حقیقی یا حقوقی خارجی مقیم مغرب یا غیر مقیم و اشخاص حقیقی مغربی مقیم خارج که در مغرب با ارز منشأ خارجی سرمایه گذاری کنند.ازاین تسهیلات استفاده می کنند و آزادی کامل دارند که سود ناشی از فعالیت خود را پس از پرداخت مالیات مربوطه جابجا کنند. در سال 2006 میزان سرمایه گذاری خارجی در مغرب 567 میلیون دلار بوده است که رتبه 67 جهان را از نظر سرمایه گذاری خارجی دار است . بخش اعظم سرمایه گذاریها در بخش مسکن 22% ، صنعت 21% ، خدمات بانکی 7/17% و گردشگری 6/16% انجام شده است فرانسه به دلایل تاریخی و نزدیکی جغرافیایی با سرمایه گذاری 6/50 % از جمله کشورهای پیشتاز در زمینه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مغرب بوده است.
جدول سرمایه گذاری خارجی در مغرب به تفکیک کشورها درسال 2006
نمودار درصد سرمایه گذاری خارجی در مغرب به تفکیک کشورها
سیاستهای کلان و اهداف اقتصادی دولت دربرنامه ریزی مغرب از سال 1988 روند جدیدی را برای بازسازی زیرساختارهای اقتصادی خود شروع نموده که بطور کلی میتوان به فاکتورهای ذیل اشاره نمود. الف : همکاری مستمر و مداوم با بانک جهانی ب : ادامه همکاریهای اقتصادی با جامعه اقتصادی اروپا ج : جذب سرمایه های خارجی
الف :در راستای همکاری با بانک جهانی این کشور سعی کرده ضمن ایجاد توازنی در راه حلهای ارائه شده از سوی بانک جهانی ، سیاستهای کلی ذیل را دنبال نماید : • تشویق و حمایت از بخش خصوصی در ایجاد شرکتهای کوچک تولیدی مخصوصاً موادغذایی • آزادسازی و خصوصی سازی تجارت خارجی و توسعه بازارهای صادراتی و وارداتی • کم کردن وابستگی مردم به دولت از قبیل کم کردن سوبسیدها • توسعه و بازسازی و مدرنیزه کردن کشاورزی و ماهیگیری مغرب • ب :در راستای همکاری با جامعه اقتصادی اروپا به سرفصلهای ذیل میتوان اشاره نمود. • جذب کمکهای جامعه اقتصادی اروپا در قالب کشورهای جنوب دریای مدیترانه شامل کشورهای مغرب – ترکیه – تونس و ..... • جذب کمکهای جامعه اقتصادی اروپا در قالب کشورهای شمال آفریقا شامل کشورهای مغرب – تونس – الجزایر- مصر. • برقراری همکاری مستمر با جامعه اقتصادی اروپا جهت جذب سرمایه در قالب تغییر کشت غالب شمال این کشور از کشت مواد مخدر به کشت محصولات کشاورزی و مواد غذایی
ج:سومین فاکتور که میتوان به آن اشاره نمود جذب سرمایه های خارجی است . دولت مغرب ، ازطریق ایجاد ثبات نسبتاً خوب سیاسی و تعادل روابط سیاسی با کلیه کشورها از جمله کشورهای اروپایی ، عربی و آمریکا و وضع قوانین مدرن توانسته است نسبت به جذب مقدار زیادی سرمایه به اشکال مختلف از قبیل وامهای بلاعوض – وامهای درازمدت – سرمایه گذاریهای مشترک در بانکها و هتلها و پروژه های کشاورزی و صنعتی این کشور اقدام نماید.
آزاد سازی اقتصادی در سالهای اخیر لیبرالیسم اقتصادی مهمترین سیاست اقتصادی مغرب بوده است که براساس طرحهای صندوق بین المللی پول در این کشور اجرا میشود. با توجه به حذف کنترل دولت و کاهش نرخ حقوق و عوارض گمرکی ، تجارت خارجی با سرعت بیشتری رونق گرفته . واردات کالاهای متنوعی از قبیل فرآورده های نفتی ، غلات ، شکر و روغن خوراکی به کشور آزاد گشته و تجارت شکر و چای از اوایل سال 1994 از انحصار دولت خارج گردیده است .
براساس قانون خصوصی سازی 112 شرکت بزرگ دولتی به تصویب مجلس رسید. از این 112 شرکت ، 3 شرکت درامور کشاورزی ، 14 شرکت دربخش مواد غذایی ، 12 شرکت درصنعت منسوجات و چرم ، 18 شرکت در زمینه های مختلف صنعتی ، 9 شرکت در بخش بانکداری ، 38 شرکت درصنعت توریسم و 18 شرکت نیز در سایر بخشها فعالیت می کردند. • با فروش سهام هتلها، صنایع تولید شکر، مراکز توزیع فرآورده های نفتی و پتروشیمی ، صنایع لوازم خانگی منسوجات و سیمان ، درآمد دولت تا پایان سال 1994 به 640 میلیون دلار بالغ گردید. در سال 1995 صندوق بین المللی پول بمنظور شتاب بخشیدن به برنامه های خصوصی سازی و گسترش آن به بخشهایی که سابقاً استراتژیک محسوب می شدند ازقبیل نیروگاهها، پالایشگاهها، خطوط حمل ونقل هوایی ، مخابرات ، طرحهایی را پیشنهاد نمود و علاوه بر آن دولت مغرب نیز در حال حاضر بدنبال یافتن راههایی بمنظور معرفی صنایع فسفات به سرمایه گذاران خارجی میباشد.
مغرب از اوایل دهه 1990 به اجرای یک سری برنامه برای آزاد سازی اقتصاد خود دست زده است که مهمترین آنها: • اصلاح سیستم مالی ، • حذف دیوانسالاری در بخش بازرگانی ، • خصوصی سازی تأسیسات آب ، برق ، ارتباطات راه دور ، • واگذاری بخشهایی از سهام نیروگاهها ، شرکت دخانیات ، شرکت مخابراتی MAROC TELECOM و دهها شرکت دیگر به بخش خصوصی • تأسیس نخستین پارک علوم و فن آوری در کازابلانکا که تعدادی از شرکتهای مهم الکترونیک دنیا از جمله مایکروسافت در این پارک سرمایه گذاری نموده اند ،
قانون تجارت خارجي در ژوئن 1987ساختار اقتصادي كشور، با پيوستن مغرب به سازمان تجارت جهانيW.T.O) ) و نيز تصويب قانون مربوط به تجارت خارجي در دسامبر1992 متحول گردید. قانون تجارت خارجي، براصل واردات و صادرات آزاد وتخصيص تعرفه‌‌هاي حمايتي به عنوان ابزار ضروري براي حفظ توليدات داخلي‌تأكيد دارد و توسل به تعرفه هاي حمايتي براي محصولات و توليدات جديد، تنها درموارد استثنايي و براي مدتي محدود مقدور خواهد بود.اين قانون همچنين راههاي مقابله با رقابت ناسالم (DUMPING) و يارانه را درست همانند آنچه در ديگر کشورهاي عضو W.T.O اعمال ميشود ميسر مي‌سازد. واردات و صادرات مغرب براساس گشایش اعتبار و ثبت سفارش در بانکها صورت می گیرد.
وضعیت مبادلات مغرب با جهان در سالهاي اخير مغرب با اصلاح قوانين و مقررات خود و اتخاذ سياستهاي جديد تلاش هاي زيادي را جهت توسعه روابط تجاري و بازرگاني خود بعمل آورده است بطوري كه ارزش حجم مبادلات بازرگاني خارجي مغرب از حدود11 میلیارد دلار در سال 1990 به حدود 34میلیارد دلار در سال 2006 رسيده استولی در سال 2007 آمار مبادلات این کشور به 31 میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.
جدول مبادلات منطقه ای ( قاره ای ) مغرب در سال 2006 میلادی واحد ارزش : ميليون دلار Source:ITC قاره اروپا اولین شریک تجاری منطقه ای مغرب است .
آ مار تجارت خارجي مغرب طي سالهاي 2007-2000میلادی واحد ارزش : ميليون دلار ُSOURCE: FACT BOOK(2007 ) \ ITC *
جدول کشورهای عمده وارد کننده کالا از مغرب در سال 2007 Source:ITC حجم ارزش صادرات کالایی مغرب در سال 2007 ( 6/11 میلیارد دلار)
جدول اقلام عمده صادراتی کشور مغرب در سال 2006 Source:ITC
جدول کشورهای عمده صادر کننده کالا به مغرب در سال 2007 Source:ITC ترکیه در سال 2007 با ارزش صادرات 721 میلیون دلار هفتمین کشور صادرکننده کالا به مغرب است .
جدول اقلام عمده وارداتی و کشورهای عمده صادر کننده کالا به مغرب در سال 2006
