1 / 78

Farmacologische behandeling van seksuele disfunctie bij de vrouw

Farmacologische behandeling van seksuele disfunctie bij de vrouw. VWAG Vlaamse Werkgroep Algemene Gynaecologie 02-12-2003 Woet L. Gianotten arts- psychotherapeut , seksuoloog-NVVS Afdeling Medische Seksuologie; UMC, Utrecht Voortplantingscentrum; Erasmus MC, Rotterdam.

Anita
Download Presentation

Farmacologische behandeling van seksuele disfunctie bij de vrouw

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Farmacologische behandeling van seksuele disfunctie bij de vrouw VWAG Vlaamse Werkgroep Algemene Gynaecologie 02-12-2003 Woet L. Gianotten arts-psychotherapeut, seksuoloog-NVVS Afdeling Medische Seksuologie; UMC, UtrechtVoortplantingscentrum; Erasmus MC, Rotterdam Woet L. Gianotten

  2. Opbouw van deze presentatie • Diverse frames (waarlangs de presentatie loopt) • De seksuele respons • De seksuele disfuncties • Lijnen in het behandeltraject • Aspecten van farmacologische behandeling bij ieder van de 5 disfuncties Woet L. Gianotten

  3. De seksuele respons orgasme opwinding arousal verlangen ~ zin ~ resolutie Woet L. Gianotten

  4. De zin van de man wordt vooral aangejaagd op basis van testosteron De zin gaat daarbij voorafaan de opwinding. Verschil tussen man en vrouw verlangen ~ zin ~ opwinding arousal orgasme Woet L. Gianotten

  5. De seksuele responsbij de vrouw Bij de vrouw is doorgaans eerst contact, intimiteit en betrokkenheid nodig.Vandaaruit kan opwinding ontstaan en vaak vandaaruit pas zin verlangen ~ zin ~ opwinding arousal orgasme Woet L. Gianotten

  6. Referentie / literatuur Basson R (2002). Rethinking low sexual desire in women. BJOG; an International J of Obs & Gyn 109: 357-363 Woet L. Gianotten

  7. De seksuele respons verlangen ~ zin ~ Voor ‘primaire zin’is testosteron nodig en dopamine Woet L. Gianotten

  8. De seksuele respons opwinding arousal Dit is vooral een circulatie-fenomeen wat zich uit in genitale zwelling en lubricatie Daarnaast is er de subjectieve opwinding Woet L. Gianotten

  9. De seksuele respons orgasme In vergelijking met de man is het orgasme bij de vrouw minder vanzelfsprekend en minder gemakkelijk te verwerven. Nodig zijn intacte innervatieen daarnaast factoren als goede stemming voldoende ontspanningvoldoende techniek Woet L. Gianotten

  10. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. Geen orgasme 4. Dyspar-eunie 5. Vaginisme De seksuele disfunctiesbij de vrouw verlangen ~ zin ~ opwinding arousal orgasme Woet L. Gianotten

  11. 1. Geen zin 2. 3. 4. 5. De seksuele disfunctiesbij de vrouw Onderscheid tussen ‘Geen zin’ in de betekenis van afwezigheid van zin‘Geen zin’ in de betekenis van tegenzin / aversie Bij afwezige zin kan men gewoon meedoen met seks! Bij aversie is vrijen heel onverstandig! verlangen ~ zin ~ Woet L. Gianotten

  12. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. 4. 5. De seksuele disfunctiesbij de vrouw Met onvoldoende lubricatie komt men zelden naar de seksuoloog / gynaecoloog Wél vaker met onvoldoende subjectieve opwinding opwinding arousal Woet L. Gianotten

  13. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. Geen orgasme 4. 5. De seksuele disfunctiesbij de vrouw 30 jr geleden relatief vaak klachten over primaire anorgasmie en klachten over géén orgasme door het stoten bij de penetratie Dat zien we nu nog wel bij allochtone vrouwen. Nu vaker secundaire anorgasmie door gebruik van antidepressiva orgasme Woet L. Gianotten

  14. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. Geen orgasme 4. 5. De seksuele disfunctiesbij de vrouw Problemen met resolutie kennen we eigenlijk nauwelijks als seksuele disfunctie Enkel de pijn door langdurige opwinding / overvullingzonder orgasme Therapie: klaarkomen resolutie Woet L. Gianotten

  15. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. Geen orgasme 4. Dyspareunie 5. De seksuele disfunctiesbij de vrouw Dyspareunie Zowel diep als oppervlakkig Diep meestal organisch bepaald. Oppervlakkig relatief vaak door gebrek aan opwindingmaar ook daar kan het organisch bepaald zijn Er is dan doorgaans een combinatie van organische oorzaak en psychische ‘maintaining factors’ Woet L. Gianotten

  16. 1. Geen zin 2. Onvoldoende opwinding 3. Geen orgasme 4. Dyspar-eunie 5. Vaginisme De seksuele disfunctiesbij de vrouw Vaginisme is een van de variaties van bekkenbodem hypertonie Het is nogal eens verwarrend onduidelijk of het gaat om vaginisme of om dyspareunie Woet L. Gianotten

  17. Anamnese / diagnostiek bij seksuele disfuncties 1. L Libido - problemen 2. O Opwinding - problemen 3. O Orgasme - problemen 4. P Pijn - problemen 5. S Spierspanning - problemen Woet L. Gianotten

  18. Enige structuur in het behandeltraject oorzaak Seksuele disfunctie Onderhoudende factoren Woet L. Gianotten

  19. Een voorbeeld: Oorzaak (nog) pijnlijk episiotomie litteken of (tijdelijk) vulvaire candidiasis Seksuele disfunctie oppervlakkigedyspareunie Onderhoudende factoren negatieve anticipatie afgenomen lubricatie bekkenbodem hypertonie Woet L. Gianotten

  20. Enige structuur in het behandeltraject Primaire oorzaak Seksuele disfunctie Te veel remmende factoren Te weinig opwindende factoren Onderhoudende factoren Woet L. Gianotten

  21. Een voorbeeld Primaire oorzaak MS Seksuele disfunctie Geen zin& geenorgasme Te veel remmende factoren Te moe Neuropathie Te weinig opwindende factoren Onvoldoende stimulatie Onderhoudende factoren “Het zal toch welniet lukken!” Woet L. Gianotten

  22. Therapeutische strategieën Behandel(voor zover mogelijk)de oorzaak Primaire oorzaak Vermeerder (zoveel mogelijk)de stimulerende factoren Te veel remmende factoren Seksuele disfunctie Te weinig opwindende factoren Verminder (zoveel mogelijk) de remmende factoren Behandel (voor zover mogelijk)de onderhoudende factoren Onderhoudende factoren Symptomatische behandeling Woet L. Gianotten

  23. Het MS voorbeeld: Primaire oorzaak MS Vermeerder de stimulerende factorenGebruik van vibrator Seksuele disfunctie Geen zin& geenorgasme Te veel remmende factoren Te moe Neuropathie Te weinig opwindende factoren Onvoldoende stimulatie Verminder de remmende factorenSlapen vóór het vrijen Behandel deonderhoudende factoren Eerst weer leren plezier te beleven Onderhoudende factoren “Het zal toch welniet lukken!” Woet L. Gianotten

  24. Farmacologische behandeling 1. Libido - problemen 2. Opwinding - problemen 3. Orgasme - problemen 4. Pijn - problemen 5. Spierspanning - problemen Woet L. Gianotten

  25. Woet L. Gianotten

  26. Woet L. Gianotten

  27. Referentie / literatuur Santbrink EJ van, Gianotten WL, Fauser BC. Androgenen, seksualiteit en welbevinden bij de vrouw. Ned Tijdschr Geneesknd 2003; 147: 1899-1904. Woet L. Gianotten

  28. Woet L. Gianotten

  29. Parameters• libido• moeheid• orgasmecapaciteit• genitale gevoel• welbevinden Eigen ervaring R/ methyltestosteron 0,25 mgS. beginnen met 1 capsule daagsNB Meestal naar 2-3 capsules Op geleide van het klinische beeld Via 2-wekelijkse telefonische assessment Alternatief: transdermaal met Androgel® Voorlopig nog alleen in ‘mannendosering’ Transdermaal titreren met T blijkt erg ‘messy’ Woet L. Gianotten

  30. Referentie / literatuur Het gehele Suppl 4 van Fertility Sterility (2002) 77 hield zich bezig met androgenen bij de vrouwWarnock JK, JC Bundren & DW Morris (1997). Female hypoactive sexual disorder due to androgen deficiency: Clinical and psychometric issues. Psychopharmacology Bulletin, 1997; 33: 761-766.Warnock JK, JC Bundren & DW Morris (1999). Female hypoactive sexual disorder: Case studies of physiologic androgen replacement. J Sex Marital Therapy 25: 175,182. Woet L. Gianotten

  31. Woet L. Gianotten

  32. Woet L. Gianotten

  33. SHBG hoog door orale HRT met oestrogenen R/ Transdermale oestrogene HRT R/ overgaan naar Tibolon Tibolon heeft androgene werking en verlaagt de SHBG spiegel NB: SHBG is ook verhoogd bij hyperthyreoïdie, langdurige stress ouder worden, langdurig carbamazepine (antiepilepticum) Woet L. Gianotten

  34. Referentie / literatuur Lobo RA, Rosen RC, Yang H ea. Comparative effects of oral esterified estrogens with and without methyltestoosterone on endocrine profiles and dimensions of sexual function in postmenopausal women with hypoactive sexual desire. Fert Ster 2003; 79: 1341-1352.Laan E, Lunsen RHW van, Everaerd W. The effects of tibolone on vaginal blood flow, sexual desire and arousability in postmenopausal women. Climacteric 2001; 4: 28-41.Shifren JL et al. Transdermal Testosterone treatment in women with impaired sexual function after oophorectomy. NEJM 2000; 343: 682-688 Woet L. Gianotten

  35. Woet L. Gianotten

  36. Anticonceptie en libidoOestrogenen uit de pil verlagen FSH / LH (en dus de androgeenspiegel)Progestagene variatie loopt van androgeen naar antiandrogeenOAC nivelleert de cyclische schommelingen dus ook de midcyclische androgeenpiekOAC verandert de stemmingen (zowel pos. als neg.) die bij de vrouw sterk de zin beïnvloeden De theoretisch beste OAC wat betreft libidoEen pil met een lage dosis oestrogenen en met een androgeen progestativum (levonorgestrel) Woet L. Gianotten

  37. Referentie / literatuur Bancroft J. Influence of contraceptive methods on sexual function. Eur.J.Contracept.Reprod.Health Care 5. 2000. Sanders SA, Graham CA, Bass JL, Bancroft J. A prospective study of the effects of oral contraceptives on sexuality and well-being and their relationship to discontinuation. Contraception 2001; 64(1):51-58.Bancroft J, Sherwin BB, Alexander GM, Davidson DW, Walker A. Oral contraceptives, androgens, and the sexuality of young women: I. A comparison of sexual experience, sexual attitudes, and gender role in oral contraceptive users and nonusers. Arch Sex Behav 1991; 20(2):105-120. Woet L. Gianotten

  38. (bvb bij endometrium carcinoom en bij endometriose Woet L. Gianotten

  39. Veel antipsychotica geven hyperprolactinemie door hypothalame blokkade van de dopamine receptoren alternatief: R/ de moderne antipsychotica(uitgezonderdrisperidon) Woet L. Gianotten

  40. Niet medicamenteuze alternatieven: R/ weekend zonder kinderen • Aanpassen van de rust / seks logistiek Bvb eerst slapen, dan pas vrijen • Aanpassen van de seksuele patronen (“een vrouw hoeft niet altijd zin te hebben of gelijk-op te gaan in het seksuele!”) Woet L. Gianotten

  41. R/ zie bij de behandeling van anorgasmie door SSRI’s Woet L. Gianotten

  42. Referentie / literatuur Montejo AL et al. Incidence of sexual dysfunction associated with antidepressant agents: a prospective multicenter study of 1022 outpatients. J Clin Psychiatry 2001; 62 drug therapy: 10-21. Woet L. Gianotten

  43. Geen zin Symptomatische behandeling Wat zijn de ‘zin-volle’ afrodisiaca? R/ Alcohol (geeft bij de vrouw T-stijging) In geringe dosis ontremming In hogere dosis verminderde prestatie • Marihuana (maximaal één joint) Meer plezier zonder betere seksuele prestatie • GHB Sterke toename van verlangen en prestatie • XTC (MDMA) Verlangen is bij 90% vd gebruikers toegenomen Woet L. Gianotten

  44. Farmacologische behandeling 1. Libido - problemen 2. Opwinding - problemen 3. Orgasme - problemen 4. Pijn - problemen 5. Spierspanning - problemen Woet L. Gianotten

  45. Woet L. Gianotten

  46. • sildenafil• tadalafil• vardenafil Symptomatische behandeling glijmiddelen Woet L. Gianotten

  47. Referentie / literatuur over sildenafil bij de vrouw Laan E, van Lunsen RH, Everaerd W, et al The enhancement of vaginal vasocongestion by sildenafil in healthy premenopausal women. J Womens Health Gend Based Med. 2002 May;11(4):357-65. Caruso S, Intelisano G, Lupo L, Agnello C. Premenopausal women affected by sexual arousal disorder treated with sildenafil: a double- blind, cross-over, placebo-controlled study. BJOG. 2001 Jun;108(6):623-8. Basson R, Brotto LA. Sexual psychophysiology and effects of sildenafil citrate in oestrogenised women with acquired genital arousal disorder and impaired orgasm: a randomised controlled trial. BJOG. 2003 Nov;110(11):1014-24. Basson R, McInnes R, Smith MD, Hodgson G, Koppiker N. Efficacy and safety of sildenafil citrate in women with sexual dysfunction associated with female sexual arousal disorder. J Womens Health Gend Based Med. 2002 May;11(4):367-77. Berman JR et al Effect of sildenafil on subjective and physiologic parameters of the female sexual response in women with sexual arousal disorder. J Sex Marital Ther. 2001 Oct-Dec;27(5):411-20. Berman JR et al Sildenafil Study Group. Safety and efficacy of sildenafil citrate for the treatment of female sexual arousal disorder: a double-blind, placebo controlled study. J Urol. 2003 Dec;170(6 Pt 1):2333-8. Woet L. Gianotten

  48. • sildenafil• tadalafil• vardenafil Symptomatische behandeling glijmiddelen Woet L. Gianotten

  49. R/ zie bij de behandeling van anorgasmie door SSRI’s Woet L. Gianotten

  50. R/ regelmatig opwindingS. bvb via coïtus, partner, vibrator of eigen vingersNB Dit houdt het lubricatieproces in stand en heeft waarschijnlijk ook een preventieve werking op het ontstaan van atrofie “Use it or lose it!”De vrouw van 80 jaar kan nog steeds goed lubriceren, terwijl ze al 25 jaar geen oestrogenen meer ter beschikking heeft Woet L. Gianotten

More Related