Download
1 / 49
660 likes | 1.19k Views
Czyli jak rozpoznać wczesne objawy i potrafić sobie z nimi radzić. Syndrom wypalenia zawodowego. Wypalenie zawodowe wg. Freudenbergera (1980) – stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia sie jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody.
E N D
Czyli jak rozpoznać wczesne objawy i potrafić sobie z nimi radzić Syndrom wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe wg. Freudenbergera (1980) – stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia sie jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody. wg. Maslasch (1982) – zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań, który może wystąpić u pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób. wg. Aronsona (1988) – stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania przez długotrwałe zaangażowanie się w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym.
Wypalenie zawodowe występuje, gdy pracownik przestaje odczuwać satysfakcję z wykonywanej pracy, jego rozwój zawodowy zostaje zahamowany, odczuwa przepracowanie i niezadowolenie z wykonywanego zajęcia, które wcześniej sprawiało mu przyjemność. Jest to wynik wypalania się, czyli stresu występującego na skutek przepracowania. Problem ten dotyczy najczęściej przedstawicieli zawodów wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi.
Stres jest obecny w życiu każdego człowieka. Nie jest jednak stresem samo wydarzenie, tylko to, jak jest ono odczuwane. Optymalny poziom stresu pozwala na zaangażowanie: - powoduje pojawienie sie motywacji do działania (realizacja obowiązków, wiara we własne działania, zaspokojenie potrzeb), - powoduje wzrost energii-szybkosci i siły reakcji, - wzmaga czujność, spostrzegawczość - łatwość w odbieraniu ważnych sygnałów z zewnątrz, - zwiększa refleks – lepsza sprawność intelektualna i motoryczna.
Stres to: Normalna reakcja człowieka na to co nowe, nietypowe, trudne, zagrażające; Odpowiedź organizmu na zaistniałą sytuację, stawiane mu zadania. STRESmoże mobilizować organizmaktywizując procesy psychologiczne ułatwiając dostęp do potęciałów intelektualnych, motywacyjnych, wykonawczych niezbędnych do wykonania zadania. Optymalny poziom stresu sprawia, że radzimy sobie z utrudnieniami, próbujemy je wyeliminować, podejmujemy nowe działania, szukamy nowych rozwiązań.
Czasami jednak STRES jest za duży lub trwa zbyt długo. Przechodzi w fazę rozstrojenia – obniża czynności psychiczne (dekoncentracja, rozkojarzenie, luki w pamięci, trudności w logicznym myśleniu). Irracjonalna strona natury ludzkiej bierze górę nad racjonalną PRZESTAJEMY BYĆ SKUTECZNI Nie rozładowany kumuluje się, a wtedy może zaburzyć nasze funkcjonowanie – sprawność i skuteczność działania. Pojawiają się czynności stereotypowe, obsesyjne trzymanie się schematów, syndrom bezradności. Depersonalizacja, obojętność.
Każdy człowiek posiada własne sposoby radzenia sobie ze stresem. Silny stres może je jednak przełamać. W fazie destrukcji człowiek nie jest zdolny do prawidłowej oceny sytuacji, obniża się poziom motywacji do radzenia sobie.
EGZYSTENCJALNY MODEL WYPALENIA ZAWODOWEGO ZREALIZOWANE CELE I OCZEKIWANIA NIEZREALIZOWANE CELE I OCZEKIWANIA SUKCES PORAŻKA ZNACZENIE EGZYSTENCJALE WYPALENIE "Jeśli moja praca ma znaczenie, to i ja mam znaczenie"
jestwsparcie w efektywnej instytucji jest wpływ na politykę panują dobre stosunki pomiędzy pracownikami Środowisko pracy wspierające To przyczynia się do osiągania SUKCESÓW. Sukces sprawia,że jednostka ma poczucie egzystencjonalnego znaczenia i jest ZMOTYWOWANA do działania jest autonomia są wyzwania
nagrody MINIMUM wsparcie MINIMUM brak autorytetu przeszkody MAX stres MAX (faza rozstrojenia, faza destrukcji) Środowisko pracy stresujące brak środków do wykonania zadania brak wyzwań To wszystko prowadzi do porażki. Porażka przyczynia się do poczucia, że bez względu na to jak ciężko się pracuje, nie osiąga się istotnego wpływu. niemożliwość zredukowania napięcia
Abstrakcją jest występowanie w przedstawionej formie modelu 1 lub modelu 2 raczej jest to złożona kombinacja, która jest subiektywna i zależy od predyspozycji i motywacji jednostki. Środowisko pracy nie jest statycznym modelem.
Wypalenie zawodowe nie pojawia się z dnia na dzień. To złożony proces, w którym dochodzi do skumulowania się wielu symptomów, informujących o pogłębiających się problemach. Dlatego właściwa i szybkaautodiagnozaumożliwia podjęciedziałań zaradczychi dokonanie pożądanych zmian.
Obraz kliniczny wypalenia zawodowego FIZYCZNE • Dominujące poczucie zmęczenia. • Zaniedbywanie aktywności fizycznej • Zakłócenia snu. • Zaburzenia łaknienia. • Zaburzenia seksualne (brak ochoty na seks). • Nadużywanie alkoholu, leków, etc. • Częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn. EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE • Trudności w relaksowaniu się. • Utrzymujące się poczucie znużenia. • Obniżony nastrój. • Stała obecność negatywnych postaw i myśli. • Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi. • Regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji. • Nawracające lęki. • Poczucie pustki i braku sensu. • Rosnąca ilość zachowań impulsywnych bez względu na konsekwencje. • Niekontrolowane zachowania agresywne.
Obraz kliniczny wypalenia zawodowego RODZINNE I SPOŁECZNE • Obniżenie zainteresowania życiem rodziny. • Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków rodziny. • Spędzanie większej ilości czasu poza domem bez wyraźnego powodu. • Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub niemożność cieszenia się nim. • Zwiększająca się ilość czasu spędzanego samotnie. • Nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od problemów. • Nasilony stres towarzyszący dużym zmianom życiowym. • Obniżenie poczucia wsparcia. ZWIĄZANE Z PRACĄ • Utrata zapału. • Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu. • Obawy i opór przed pójściem do pracy. • Rosnące poczucie niekompetencji. • Poczucie "marnowania" czasu. • Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań. • Narastające niezadowolenie z pracy, brak pomysłu na dokonanie zmiany. • Trudności w wyrażaniu własnych opinii. • Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy do przełożonych i współpracowników • Potrzeba częstego patrzenia na zegarek. • Schematyczne traktowanie podwładnych. • Niezdolność do podejmowanie decyzji.
Trzeba podkreślić, że fakt wystąpienia niektórych wyżej wymienionych objawów nie oznacza, że osoba narażona jest na niebezpieczeństwo wypalenia. Należy uświadomić sobie, że wypalenie nie pojawia się tylko wtedy, gdy istnieją wszystkie typy symptomów. Istnieje skomplikowana relacja między indywidualnymi predyspozycjami a nasileniem się poszczególnych objawów wypalenia zawodowego.
CZYNNIKI RYZYKA ZWIĘKSZJĄCE PRAWDOPODOBIEŃSTWO POJAWIENIA SIĘ SYNDROMU WYPALENIA ZAWODOWEGO UTRATA AUTONOMII • nadmierny perfekcjonizm • naiwny idealizm • stawianie sobie wysokich wymaga przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację • poczucie zewnętrznego umiejscowienia kontroli • irracjonalne przekonania (opatrzone dużym kwantyfikatorem) • życzeniowa interpretacja wydarzeń, nadmierna racjonalizacja, defensywna postawa wobec porażek • brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy • traktowanie niepowodzenia w pracy w kategoriach osobistej porażki • brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks i podstawową higienę • nadmierne zaangażowanie emocjonalne, etc. konflikt ról - niejasność, sztywność ról - nieadekwatne przywództwo - motywowanie, oparte wyłącznie o - system wzmocnień negatywnych nadmierna biurokracja - brak systemu wsparcia społecznego - nieustanne doświadczanie porażki - wyłączenie ze współdecydowania - brak bezpieczeństwa zatrudnienia - nadmiar obowiązków - presja czasu - brak szacunku ze strony pracodawcy lub współpracowników zaniżone wynagrodzenie, etc. - ŚRODOWISKOWE OSOBOWOŚCIOWE
Obciążenia w zespole współpracowników: 1. Zbyt liczny zespół współpracowników – trudności w budowaniu i podtrzymywaniu wspierających relacji. 2.Zbyt mały zespół pracowników – duże obciążenie pracą, zbyt mały dystans. Niekorzystny skład zespołu – brak wpływu na dobór ludzi do zespołu pod względem pożądanych cech osobowościowych i kompetencji zawodowych. 3. Brak kontaktu i wsparcia – pomagając innym czerpiemy energię do pracy z szacunku, którym jesteśmy darzeni w zespole, z uznania dla naszej pracy, lojalności i życzliwości ze strony kolegów. 4. Brak informacji zwrotnej – członkowie zespołu nie przekazują sobie informacji dotyczących pracy w zespole, trudności, z którymi się borykają, pomysłów na temat możliwości usprawnienia funkcjonowania zespołu w obszarze organizacji pracy i komunikacji. 5.Niezgodności koncepcyjne – mogą wynikać z różnej przeszłości zawodowej, różnych podejść teoretycznych, przekonań dotyczących skuteczności działania. 6. Zarządzanie dyrektywne – wszelkie niekorzystne zjawiska dotyczące kierowania zespołem przekładają się na poczucie jakości życia i sprawność zawodową.
Rozwój wypalenia zawodowego nie zależy tylko od charakteru stresu i aktualnej siły człowieka, lecz w głównej mierze od oparcia emocjonalnego i możliwości pomocy ze strony struktury społecznej.
Wsparcie– pomoc dostępna dla człowieka w sytuacjach trudnych, zasoby dostarczane człowiekowi przez interakcję z innymi z grupy odniesienia.
Procesy zachodzące w grupie: • Wzmacnianie rozwoju zachowań prawidłowych. • Zachowania samokontrolujące. • Wypracowanie metod radzenia sobie. • Racjonalizacja. • Wymiana informacji. • Trafne różnicowanie bodźców i wydarzeń. • Utrwalanie pozytywnego obrazu siebie. • Zmniejszać poczucie izolacji. • Rozwijanie alternatywnych struktur społecznych.
Wsparcie emocjonalne: przekazanie emocji podtrzymujących, uspokajających, będących przejawem troski i pozytywnego ustosunkowania do osoby wspieranej.
Wsparcie informacyjne: Wymiana zdań oraz udzielanie informacji sprzyja lepszemu rozumieniu sytuacji. Wsparcie instrumentalne: Udzielanie bezpośredniej pomocy w postaci środków do wykonania zadania lub usług. Wzmocnienie pozytywne– efekt zachowania Będący wynikiem reakcji, który powoduje, ze dane zachowanie będzie się powtarzać w przyszłości. Nagroda bywa wzmocnieniem pozytywnym.
RELAKSACJATechniki relaksacyjne: • Oddechowe. • Odprężające – rozluźniające napięcie mięśniowe. • Wyobrażeniowe (wizualizacyjne). • Wyciszenie. • Afirmacja.
Techniki relaksacyjne prowadzą do: • opanowania, • wypoczynku i odprężenia, • kontroli stanów lękowych, • zwiększają wiarę w siebie, • dają poczucie kontroli nad problemem.
Organizm regeneruje się głównie podczas snu W CZASIE SNU GŁĘBOKIEGO: • obniża się temperatura ciała i metabolizm • zanikają hormony stresowe (kortyzol) • wydzielają się potężne ilości hormonu wzrostu (anaboliczny hormon reperujący tkanki) W CZASIE FAZY REM: • następuje wzrost fizyczny połączeń komórkowych
Gdy rozmyślamy przed snem o jutrzejszym dniu nasz mózg: 1. nie jest w stanie zejść na poziom podstawowy. 2. metabolizm ciała jest cały czas podwyższony z powodu stresu.
NEUROGENEZA W ciągu ostatnich 20 lat odkryto w naszym organizmie nigdy nie kończący się proces odnowy organizmu. Aby ten proces mógł zachodzić w sposób ciągły muszą być spełnione określone warunki życiowe: gdy jesteśmy zbyt aktywni lub za mało aktywni wówczas ten proces zwalnia.
Przeciwdziałając syndromowi wypalenia zawodowego: • Poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety; • Postaraj się, aby Twoje cele były realistyczne tzn. aby ich realizacja zależała od Ciebie. • Oceń czy wymagania, które stoją przed tobą, korespondują z twoimi celami; • Przeanalizuj swoje możliwości w zakresie sprostania tym wymaganiom; • Jeżeli odczuwasz nadmiar obowiązków, dokonaj ich redukcji poprzez wycofanie się z pewnych zadań; • Staraj się być elastycznym, patrz na problem z różnych perspektyw. • Bądź świadomy swoich braków i akceptuj własne ograniczenia. • Podejmuj nowe wyzwania. • Zwracaj uwagę na drobne radości codziennego życia. • Twórz satysfakcjonujące relacje z innymi. • Jeżeli kontakty z otaczającymi ludźmi kosztują cię zbyt wiele energii, postaraj się zwiększyć dystans wobec otoczenia. Masz prawo bronić się przed nadmierną eksploatacją emocjonalną czy psychiczną; • Usprawnij swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem;
Przeciwdziałając syndromowi wypalenia zawodowego: • Sprawdź, które obszary twoje życia - praca, rodzina, etc. generują stres i postaraj się to zmienić, rozwiązać istniejące problemy, zredukować stres; • Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół w uporaniu się ze stresem; • Upewnij się czy prowadzisz zdrowy styl życia: • - czy dostarczasz sobie odpowiednią ilość snu i wypoczynku; - czy twoja dieta jest właściwa, zrównoważona, dostarcza ci niezbędnych składników; - czy dostarczasz sobie wystarczająco dużo aktywności fizycznej; - czy nie nadużywasz kawy lub alkoholu; • Bądź wrażliwy na własne potrzeby fizyczne, psychiczne, emocjonalne, duchowe i społeczne. • Poszukaj odpowiedniego dla siebie hobby, bądź zmień obszar dotychczasowych zainteresowań. • Pamiętaj, że istniejesz również poza pracą. • Przyznaj sobie prawo do wypoczynku, relaksu, przyjemności. Jeśli poczucie wypalenia zawodowego jest już bardzo nasilone - odczuwasz brak motywacji, wycofałeś się z życia towarzyskiego, twoja efektywność w pracy zawodowej spadła do minimum, zgłoś się na konsultację do specjalisty.
Poradnik jak zredukować stres... Trening antystresowy
Nie martw się, jeśli Twoi przyjaciele są inni niż Ty... ...ważne jest to, że są Twoimi przyjaciółmi i czujesz się przy nich bezpiecznie...
Troszcz się o Twoje zdrowie... A szczególnie o głowę...
Zrelaksuj się od czasu do czasu…
...ponieważ wcześniej czy później uświadomisz sobie... że pieniądze to nie wszystko...
Bibliografia: H. Sęk „Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie” PWN Warszawa 2005 B. Rychlik „Wypalenie zawodowe osób pomagających innym – zagrożenia, diagnoza, sposoby przeciwdziałania” Rynia 2007 M. Lechowicz – Ziółkowska „Warsztaty optymalizacji kompetencji życiowych” Warszawa 2002 H. Hamer, J. Wołoszyn „Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej” Warszawa 1997 www.usmiech.bo.pl Dziękuję za uwagę Małgorzata Karwowska-Zaradniak
