FƏNN: BALIQlARIN MORFOLOGİYASI VƏ FİZİOLOGİYASI. MÖVZU:

1. AZƏRBAYCAN AQRAR DÖBLƏT UNİVERSİTETİZOOBAYTARLIQ VƏ ƏCZACILIQ FAKULTƏSIƏCZACILIQ VƏ MORFOLOGİYA KAFEDRASI FƏNN: BALIQlARIN MORFOLOGİYASI VƏ FİZİOLOGİYASI. MÖVZU: İXTİOLOGİYA HAQQINDA ANLAYIŞ QARŞISINDA DURAN VƏSİFƏLƏR , MƏQSƏDİ VƏ DİGƏR ELMLƏRLƏ ƏLA- QƏSİ MÜHAZİRƏÇİ : ABDULHƏLIMOV N.A GƏNCƏ – 2009

2. MÜHAZİRƏNIN PLANI 1. İXTİOLOGİYA NƏDƏN BƏHS EDIR. 2. BU ELMİN MƏQSƏDİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ. 3. BALIĞIN ƏHƏMİYYƏTİ. 4. İXTİOLOGİYANIN DİGƏR BİOİLOJİ ELM-LƏRLƏ ƏLAQƏSİ. Balıq - 3

3. ƏDƏBİYYAT SIYAHISI 1.İ.Ə.ƏBDÜRRƏHMANOV. BALIQLAR. BAKI 1966. 2.T.C.РАССА. ЖИЗНЬЖИВОТНЫХ ТОМ 4.МОСКВА 1983. 3.P.L.SULTANOV.ONURĞALILAR ZOOLOGİYASI. BAKI 2000. Balıq - 3

4. İxtiologiya balıqların biologiyasını,morfologiyasını,coxalma-sını qidalanmasını,balıq ətinin kimyəvi tərkibini vəxassələri-ni öyrənən elmdir.İxtiologiya balıqların dəstə,fəsilə və cins üzrə təsnifatını verir. Azərbaycanda balıqların elmi öyrənilməsi XYIII əsrin 70-ci illərindən başlamışdır.Dünyanın okean,dəniz,cay,göl və başqa su mənbələrində təqribən 12 mindən artıq növ və yarımnöv balıq yasayır.Bunlardan 1500 növ böyuk xalq təsərrüfatı əhəmiyyətinə malikdir. Balıqların yaşadığı mühitə və həyat tərzinə görə təsnifatı. Dəniz balıqları Keçici balıqlar Yarım keçici balıqlar Şirin su balıqları Balıq - 3

5. Dəniz balıqları dənizdə,duzlu suda yaşayırlar.Bu qrupa treska,Kambala,siyənək,kefal və dəniz sıfı aiddir.Keciçi bal- lıqlar ancaq kürü tökəndə şirin suya keçirlər.Bu qrupa bölgə, nərə,xəşəm,ziyad,qızılbalıq ,ilan balığı və s aiddir Yarımkeçirici balıqlara çəki,çapaq,naqqa gülmə və sıfı aiddir.Bu balıqlar adətən şirin suda yaşayırlar,bunların kürü ancaq şirin suda inkişaf edir.Keciçi balıqların əti dəniz balıqlarınkina nisbətən daha keyfiyyətli və dadlı olur.Kür qizilbalığı ətinin zərifliyi,dadı və yağlılığı ilə fərqlənirlər. .Balığın tərkibində 60 yaxın kimyəvi element O,C,H,CA,FE,N,P,K,MQ,CL,BR,İ və A.A1,B,B1,B ,B ,D ,D, E,K,PP vitaminlərı olur.Zulal mineral maddələrın miqdarı sabitdir,dəyışən yağdır.Balıqlar yağsız orta yağlı və yağlı olur.Yağsız balıqlarda 1% qədər,orta yağ lıda 1-8%,yağlıda 8%-dən cox olur.Balıqda insan orqanizmi ücün lazim tirozin,lizin,triptofin,arginin və histidin kimi Balıq - 3

6. aminturşuları olur.Bir cox bitkilərdə lizin,histidin və alanin yoxdur.Balığın tərkibində zülalın miqdarı 20%-dən çoxdur. Balıq və balıq məmulatları insan orqanizmi tərəfindən 1 sa-ta,yumurta,ağ cörək 2,3,5 saata,dana əti 4 saata,inək əti 5 saata,ördək əti 7 saata həzm edilir.Bölgə kürüsündə 25,9% zülal,15,8% yağ,nərə küründə 26,6% zülal 13,8%,yağ,ca- paq küründə 27,7% zülal 4,5% yağ olur. Balığın tərkibində mineral maddələrın miqdarı. Mikroelementlər 0,0000 1%-0,15 CU.Nİ.CO Makroelementlər 1%-dən yuxarı K.Mq,Ca,NA.P.CL Ultra mikroelementlər 0,00001% az radium Qızıl,yod Balıq - 3

7. Yağsız balıqda (sıfı,durna balığı)mineral maddələr 0,9-1,3% orta yağlıqda (gülmə,çapaq.çəki)1-1,6,yağlıda (nərə,uzun burun) 1,4-1,7%,xirda balıqlarda isə 30% olur.Balıqların bədə-nində A,D,E, K yağda həll olan ,suda həll olan B,B ,B ,PP vitaminlər və s. olur.Balıq yağında D vitamini 0,2 - 5 mq (100 qr-da)çöngə ətin də 0,001,kərə yağında 0,008 mq,inək südündə 0,000095, yumurta sarısında 0,005 mq olur.Qızıl balıqda B 61,0 mq,dana ətındə 0,65 yumurtada isə 0,022 olur. Bölgə,nərə,kələmo və uzunburun balıqların küründə 1,5-2% lesitin olur,bu da insan sinirlərinin inkişafına kömək edir Kürüdə 0,5-0,6% süd və olein turşuları olur.Balıq ətində ona lazım dad,rəng və iy verən azda olsa karbohidratlar olur.Balıq sənayesində yeyinti məhsulları ilə bərabər,texniki və müalıcə məhsulları,həmçinin məişətdə cox işlənən mallarda hazırlanır. Balıq - 3

8. Məişətdə Cox işlənən Mallar:suni Sədəf və xırda Vat və bəzək Şeyləri Yeyinti məhsulları diri balıq,soyudul- muş dondurulmuş hislənmiş və qaxac edılmış,şirkəyə qo- yulmuş kürü,kulinari ya məlumatları,ba- lıq yağı Xüsusən müalicə məhsulları: A.D,B vitamin-ləri,tibbi yağ, insulın,turşular,yod tex Texniki məhsullar balıq unu ,texniki yağ yapışqan, jelatın ,dəri,kübrə Balıqcilığın məqsədi əhalini yuksək keyfiyyətli balıq məhsulları ilə təmin etmək ücün ölkəmizdə balıq faunası dərındən öyrənmək və balıqcılığın inkişafına mane olan səbəbləri aradan qaldırmaq, balıqları coxaldıb caylara bə dənizlərə buraxmaqdır.Hıstologiya biokimya,anatomi- ya,zoologiya və fiziologiya elmləri ilə əlaqədardir. Balıq - 3