NEUROPSYCHOLOGIA: PRZYGOTOWANIE

1. NEUROPSYCHOLOGIA: PRZYGOTOWANIE

2. KRESOMÓZGOWIE MIĘDZYMÓZGOWIE ŚRÓDMÓZGOWIE MÓŻDŹEK MOST RDZEŃ PRZEDŁUŻONY

3. KRESOMÓZGOWIE Kresomózgowie jest największą częścią mózgu. To ośrodek decyzyjny mózgu. Nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome. Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów, zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną szczeliną i połączonych spoidłem wielkim. Powierzchnię mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami, porozdzielane bruzdami, największa bruzda – Rolanda – przedziela mózg na pół.

4. MIĘDZYMÓZGOWIE Międzymózgowie obejmuje wzgórze, podwzgórze (nadrzędny narząd dla układu hormonalnego) i szyszynkę. Międzymózgowie jest stosunkowo niewielkie, ale stanowi centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. W międzymózgowiu znajdują się ważne ośrodki motywacyjne układu nerwowego: pokarmowy (głodu i sytości), pragnienia, agresji i ucieczki, a także termoregulacji oraz rozrodczy.

5. ŚRÓDMÓZGOWIE Śródmózgowie odpowiada za regulację mięśni zwieraczy źrenicy. Na terenie śródmózgowia zlokalizowany jest twór siatkowaty, który m. in. odgrywa rolę w odruchach wzrokowych i słuchowych, odpowiada za stan czuwania; uszkodzenie tworu siatkowatego powoduje śpiączkę.

6. TYŁOMÓZGOWIE – RDZEŃ PRZEDŁUŻONY Rdzeń przedłużony to część tyłomózgowia o kształcie ściętego stożka, łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem. Skupione są w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje odruchowe: ośrodek oddechowy, ośrodek ruchowy, ośrodek sercowy, ośrodek ssania, ośrodek żucia, ośrodek połykania, a także ośrodki odpowiedzialne za: wymiotowanie, kichanie, kaszel, ziewanie, wydzielanie potu. Uszkodzenie rdzenia przedłużonego niesie ze sobą poważne zagrożenie życia.

7. TYŁOMÓZGOWIE WTÓRNE [MÓŻDŻEK] Ważną częścią tyłomózgowia jest móżdżek, graniczący ze śródmózgowiem i rdzeniem przedłużonym. Składa się z dwóch półkul połączonych za pomocą tzw. robaka. Na przekroju poprzecznym móżdżku widoczna jest cienka istota szara, która stanowi korę móżdżku i objęta przez nią istota biała, tworząca ciało rdzenne, w którym znajdują się móżdżkowe jądra podkorowe – najlepiej rozwinięte u ssaków. W móżdżku mieszczą się ośrodki odruchowe regulujące napięcie mięśni szkieletowych i siłę ich skurczu oraz ośrodki koordynujące ruchy i utrzymywanie równowagi.

8. Bruzda Rolanda Bruzdy mózgu dzielą powierzchnię półkuli na płaty: • czołowy – z ośrodkiem ruchowym i ruchowym mowy • ciemieniowy – z ośrodkiem czucia oraz korą integrującą doznania czuciowe, wzrokowe i słuchowe • potyliczny – z ośrodkiem wzroku • skroniowy – z ośrodkiem słuchu i czuciowym mowy Bruzda Sylwiusza

10. PŁATY POTYLICZNE Funkcje: widzenie, analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi skojarzenia wzrokowe, ocena decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet Wyniki uszkodzeń płata potylicznego: dziury w polach wzrokowych (skotoma) trudności w umiejscowieniu widzianych obiektów halucynacje wzrokowe, niedokładne widzenie obiektów, widzenie aureoli trudności w rozpoznawaniu kolorów trudności w rozpoznawaniu znaków, symboli, słów pisanych trudności w rozpoznawaniu rysunków trudności w rozpoznawaniu ruchu obiektu trudności z czytaniem i/lub pisaniem

11. PŁATY SKRONIOWE Funkcje: - zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny, fonematyczny i wrażenia dźwiękowe - obszar Wernickego - rozumienie mowy, gramatyka, prozodia - zakręt dolny: rozpoznawanie obiektów, kategoryzacja obiektów, pamięć werbalna, zapamiętywanie - część podstawna: analiza zapachów Wyniki uszkodzeń płata skroniowego: zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i percepcji dźwięków zaburzenia wybiórczej uwagi na bodźce słuchowe i wzrokowe problemy w rozpoznawaniu widzianych obiektów; trudności w rozpoznawaniu twarzy (prozopagnozja) upośledzenie porządkowania i kategoryzacji informacji werbalnych lewa półkula - trudności w rozumieniu mowy (afazja Wernickego) uszkodzenia prawej półkuli mogą spowodować słowotok trudności w opisywaniu widzianych obiektów zaburzenia pamięci - amnezja następcza, problemy z przypominaniem zaburzenia zachowań seksualnych zaburzenia kontroli zachowań agresywnych

12. PŁATY CIEMIENIOWE Funkcje: - część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu, umiejscowienie wrażeń czuciowych - prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia na podstawie wrażeń wzrokowych - lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców - pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy, integracja ruchu i wzroku integracja czucia i wzroku w jeden percept - manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno/ruchowej - rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych Wyniki uszkodzeń płata ciemieniowego: całkowita niepodzielność uwagi, niezdolność do skupiania wzroku (apraksja wzrokowa) trudności w orientacji przestrzennej, trudności w integracji wrażeń wzrokowych w całość (symultagnozja) niezdolność do celowego działania wymagającego ruchu (apraksja), problemy w troszczeniu się o siebie prawy - brak świadomości niektórych obszarów przestrzenii i części ciała (jednostronne zaniedbanie) trudności w liczeniu (dyskalkulia) i matematyce, zarówno algebrze jak i geometrii niezdolność do nazwania obiektu (anomia) niezdolność do umiejscowanienia słów pisanych (agrafia) problemy z czytaniem niezdolność do odróżnienia kierunków, lewa-prawa trudności w koordynacji ruchu oczu i rąk anozagnozja, zaprzeczanie niesprawności trudności w rysowaniu trudności w konstruowaniu obiektów zaburzenia osobowości (zwykle lezje ciemieniowo-skroniowe)

13. PŁATY CZOŁOWE Funkcje: - część górna - funkcje ruchowe, pierwotna kora ruchowa, kora przedruchowa, dodatkowa kora ruchowa pamięć wyuczonych działań ruchowych, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy - lewy płat - obszar Brocka (mowa) - pola czołowe oczu (ruch gałek ocznych zależny od woli) - część przedczołowa: "zdawanie sobie sprawy" planowanie i inicjacja działania w odpowiedzi na zdarzenia zewnętrzne, oceny sytuacji przewidywanie konsekwencji działań - symulacje w modelu świata konfromizm społeczny, takt, wyczucie sytuacji analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresji językowej uczucia błogostanu (układ nagrody), frustracji, lęku i napięcia - lewy płat - kojarzenie znaczenia i symbolu (słowa), kojarzenie sytuacyjne pamięć robocza, wola działania, podejmowanie decyzji, relacje czasowe, kontrola sekwencji zdarzeń część podstawna, kora okołooczodołowa Wyniki uszkodzeń płata czołowego: utrata możliwości poruszania częściami ciała, afazja Brocka niezdolność do planowania wykonania sekwencji ruchów niezdolność do działań spontanicznych, schematyczność myślenia "zapętlenie", uporczywe nawracanie do jednej myśli trudności w koncentracji na danym zadaniu, problemie niestabilność emocjonalna; zmiany nastroju, zachowania agresywne lewy płat - depresja, prawy - zadowolenie prawy tylny - trudności w zrozumieniu kawałów i śmiesznych rysunków, preferencje dla niewybrednego humoru, zmiany osobowości

14. MOŻDŻEK Funkcje: koordynacja ruchów celowych utrzymanie równowagi regulacja napięcia mięśni pamięć niektórych odruchów wpływ na ruchy oczu Wyniki uszkodzeń móżdżka: brak koordynacji ruchów (asynergia); niezgrabność; brak precyzji ruchów problemy z utrzymaniem normalnej postawy ciała; zaburzenia równowagi trudności w ocenie zasięgu i momentu zatrzymania ruchu; trudności w łapaniu obiektów niezdolność do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych, drżenie ciała potykanie się, tendencja do przewracania i "chodzenia na szerokich nogach" słabe napięcie mięśni (hipotonia) niewyraźna mowa nystagmus, gwałtowne ruchy gałek ocznych

15. UKŁAD LIMBICZNY

16. UKŁAD LIMBICZNY „Układ limbiczny”: pojęcie wprowadzone przez Paula Brocka. Kora zakrętu obręczy tworzy pierścień (łac. limbus) wokół pnia mózgu. Zwykle do układu limbicznego zalicza się: • korę zakrętu obręczy • korę okołowęchową • wzgórze • podwzgórze • hipokamp • ciało migdałowate • ciała suteczkowate • sklepienie • jądra migdałowate

17. POLA RUCHOWE I CZUCIOWO - SOMATYCZNE Sygnały czuciowe z różnych części powierzchni ciała przechodzą długą drogę do rdzenia kręgowego lub mózgu i docierają do somatycznych pól czuciowych. Główne pola ruchowo – czuciowe kory leżą wzdłuż bruzdy Rolanda: pole ruchowe leży tuż przed nią, pole czuciowe tuż za nią. Poszczególne części ciała są reprezentowane przez punkty po obu stronach bruzdy, przy czym reprezentacja ta jest „do góry nogami”: to jest nogi i stopy są reprezentowane u góry, niżej ręce i ramiona, a na dole głowa, przy czym ręce i twarz są reprezentowane przez znacznie większą powierzchnię kory niż reszta ciała. Ośrodki smaku znajdują się blisko ośrodków wrażliwości dotykowej dla języka.

19. POLA RUCHOWE I CZUCIOWO - SOMATYCZNE Jedną z funkcji kory mózgowej jest działanie motoryczne. Informacja somatosensoryczna (czucie ciała) - obszar SI z tyłu bruzdy centralnej, przekazywana jest od receptorów: dotyku, bólu, temperatury, wibracji, położenia kończyn, przez nerwy czuciowe do wzgórza i kory SI. Twarz i język reprezentowane są po obu stronach, pozostałe części ciała przeciwlegle. Zniszczenie kory SI powoduje zanik wrażeń czuciowych, jednak ból i temperatura po pewnym czasie pojawiają się. Drażnienie wywołuje wrażenia dotyku, łaskotania, swędzenia. Pobudzanie kory z przodu bruzdy centralnej wywołuje zachowania ruchowe (całe wyuczone ruchy). Obszar kory poświęcony analizie jest proporcjonalny do wagi bodźców.

20. WAGA NARZĄDU ;] Przeciętny mózg waży 1,5kg. Norma jest od 820g do 2,8kg. Masa mózgu nie jest wyznacznikiem jego wydolności !!

21. MÓZG TO: • niecałe 1,5l wody [ok. 1200-1300g] • ok. 130g białek • ok. 95g tłuszczów • nieco soli mineralnych

22. PO ODCIŚNIĘCIU WODY Z MÓZGU ZOSTAJE 13dkg BIAŁKA

24. NAZEWNICTWO – jądro – skupisko ciał komórek nerwowych w OUN – warstwa – powłoka z ciał komórek nerwowych oddzielona od innych warstwą aksonów i dendrytów – kolumna – grupa komórek pełniących podobne funkcje tworząca strukturę prostopadłą do powierzchni kory mózgowej – droga, powrózek, szlak – wiązka aksonów (także projekcja) – nerw – wiązka aksonów poza OUN – zwój – skupisko ciał komórek nerwowych poza OUN – zakret (zawój) – wybrzuszenie na powierzchni kory – bruzda – wklęsła częśc powierzchni kory – szczelina – długa i głęboka bruzda

25. AGNZOJE WZROKOWE ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA, KTÓRE DEFINIUJE SIĘ JAKO „DEFEKT W ROZPOZNAWANIU PRZY BRAKU ELEMENTARNYCH DEFEKTÓW CZUCIOWYCH JAK NP. AFAZJE CZY ZAB. UWAGI” 1) NAJCZĘŚCIEJ OSŁABIONA JEST ZDOLNOŚC DO ŁĄCZENIA Z SOBĄ WIDZIALNYCH PRZEDMIOTÓW W JEDNĄ, DOPEŁNIAJĄCĄ SIĘ CAŁOŚC LUB 2) PRZY WZGL. PRAWIDŁOWEJ PERCEPCJI, OSŁABIONY JEST PROCES KOJARZENIA POSTRZEGANYCH PRZEDMIOTÓW Z ICH ZNACZENIEM

26. 1. AGNOZJA WZROKOWO – PRZEDMIOTOWA • Niezdolność do rozpoznawania znanych przedmiotów, która nie jest spowodowana przez upośledzenie sensoryczne (czuciowe), upośledzenie sprawności intelektualnej czy afazję. • Najcięższe przypadki po obustronnych uszkodzeniach styku płatów ciemieniowych i potylicznych.

28. 1. AGNOZJA WZROKOWO – PRZEDMIOTOWA • modalnie specyficzna (pacjenci są w stanie rozpoznawać obiekty za pomocą innych zmysłów) • pacjenci nie są w stanie określić funkcji przedmiotów

29. TAJEMNICZ AGNOZJA WZROKOWO – PRZEDMIOTOWADZIŚ NAZYWANA JEST… APERCEPCYJNĄ AGNOZJĄ WZROKOWĄ

30. 2. ASOCJACYJNA AGNOZJA WZROKOWA zachowana wzrokowa reprezentacja obiektów i wyodrębnianie istotnych elementów, ale trudności w użyciu tej informacji do rozpoznania obiektów

31. 3. AGNOZJA SYMULATATYWNA szczególny typ agnozji asocjacyjnej polegajacy na trudnościach z uchwyceniem sensu całości obrazu, pomimo zdolności do określenia jego części (np.trudności z rozpoznawaniem układów kart w pokerze przy zachowanym rozpoznawaniu poszczególnych kart)

32. PROZOPAGNOZJA - niezdolność dorozpoznawania twarzy znajomych osób • na ogół zachowana zdolność do rozpoznawania kategorii obiektu • zachowana zdolność rozróżniania twarzy (przy jednoczesnej ekspozycji) - istotność czynnika pamięciowego • towarzyszące zaburzenia rozpoznawania innych obiektów

33. "Och, to jest Piotrek mój brat. Te wąsy, ta wysunięta szczęka. Zawsze bym go rozpoznał" • Rozpoznawanie tylko charakterystycznych cech twarzy (a nie samej twarzy). • Pacjenci z prozopagnozją opierają się na innych, dostępnych informacjach, które interpretują w świetle utrwalonej w pamięci wiedzy.

34. PROZOPAGNOZJA - niezdolność dorozpoznawania twarzy znajomych osób

35. PROZOPAGNOZJA - koncepcja Warrington etapy rozpoznawania obiektów: • wstępna analiza wzrokowa (zachodzi w obu półkulach) • percepcyjna kategoryzacja (zachodzi w prawej półkuli), jest presemantyczna (możemy rozpoznać że dwa obrazy przedstawiają ten sam obiekt ale go nie identyfikujemy) • semantyczna kategoryzacja (zachodzi w lewej półkuli) - następuje powiązanie wzrokowej informacji z wiedzą o obiekcie tj. jego nazwą i funkcją

36. PROZOPAGNOZJA - koncepcja Warrington twarz – szczególny typ bodźca wzrokowego • rozpoznawanie twarzy zachodzi u człowieka bez wysiłku, pomimo, że rzeczywisty jej obraz jest zmienny • rozpoznanie całości obrazu a nie poszczególnych elementów • rozpoznawanie fotografii obróconych do góry nogami sprawia trudność

37. PROZOPAGNOZJA - niezdolność dorozpoznawania twarzy znajomych osób

38. PROZOPAGNOZJA - niezdolność dorozpoznawania twarzy znajomych osób prozopagnozja skutkiem uszkodzenia: • obustronnego • prawostronnego • lewostronnego Uszkodzenie obszaru przyśrodkowego, leżącego na styku płata potylicznego i skroniowego (przerwanie połączeń pomiędzy percepcją a pamięcią obrazów twarzy: pacjent wie ze to twarz ale nie wie do kogo należy).

39. PROZOPAGNOZJA - niezdolność dorozpoznawania twarzy znajomych osób

40. ANOZOGNOZJA = ignorowanie, negowanie własnych zaburzeń (paraliżu lewostronnego). • Występuje po uszkodzeniach prawej półkuli. • Pacjenci mogą "widzieć" poruszającą się sparaliżowaną rękę. • Mogą też znajdować dziwaczne lecz nieprawdziwe wyjaśnienia braku wykonania polecenia lekarza.

41. L: Pani Mario, jak się pani czuje? M: Dobrze, tylko boli mnie głowa. Miałam wylew i zabrali mnie do szpitala. L: Czy może pani chodzić? M: Tak (pacjentka z powodu niewładnej nogi od dwóch tygodni porusza się wyłącznie na wózku) L: Czy może pani poruszać obiema rękami? M: Tak L: Czy może Pani poruszać prawą ręką? M: Tak L: Czy może pani poruszać lewą ręką? M: Tak

42. L: Czy może pani wycelować prawa ręką w mój nos? (pacjentka wykonuje polecenie). L: Czy może pani wycelować lewą ręką w mój nos? (ręka zwisa bezwładnie) L: Pani Mario, czy pani celuje w mój nos? M: Tak L: Czy pani dobrze widzi, że ręka celuje w mój nos? M: Tak, znajduje się ona 50cm od pańskiego nosa (ręka pacjentki cały czas zwisa bezwładnie)

43. ANOZOGNOZJA = ignorowanie, negowaniewłasnych zaburzeń (paraliżu lewostronnego). • brak zaburzeń psychiatrycznych • dobry poziom intelektualny • brak zaburzeń wzrokowych czy hemineglectu

44. L: Czy może pani chodzić? P: Tak L: Czy obie pani ręce są sprawne? P: Tak L: Czy może pani wycelować we mnie prawą ręką? (pacjentka wykonuje polecenie) L: Proszę wycelować we mnie lewą ręką (ręka leży bezwładnie na stole) L: Czy pani celuje we mnie? P: Mam silny artretyzm ramienia, pan wie doktorze, to boli...

45. ANOZOGNOZJA = ignorowanie, negowaniewłasnych zaburzeń (paraliżu lewostronnego). • Dziwaczne i nieprawdziwe (choć logiczne) wyjaśnienia. • Racjonalizacja sytuacji, której pacjent nie chce zaakceptować.

46. ANOZOGNOZJA =hipoteza Ramachandrana założenia: • anozognozja opiera się na mechanizmach obronnych, które występują u wszystkich ludzi • mechanizmy te działają z większym natężeniem u pacjentów z anozognozją

47. ANOZOGNOZJA =hipoteza Ramachandrana U każdego człowieka zachodzi proces dopasowywania napływającej informacji i korygowania jej (zaprzeczanie i konfabulacje) zgodnie z posiadaną wiedzą. Utrzymanie dotychczasowego obrazu rzeczywistości. Przystosowawcze znaczenie = zapewnienie stabilności działania. U pacjentów działają podobne mechanizmy obronne. Dlaczego są one tak wyostrzone?

48. ANOZOGNOZJA =hipoteza Ramachandrana dwie półkule pełnią odmienne funkcje: • lewa półkula tworzy wewnętrznie spójne modele świata i zapewnia ich stabilność włącza mechanizmy obronne (konfabulacje, ignorowanie, zaprzeczanie) w przypadku niewielkich niespójności • prawa półkula zawiera mechanizmy umożliwiające zmianę modelu i strategii działania zapewnia dostrzeżenie "niepasujących" informacji podwarunkiem, że stopień ich "nieprzystawania" do modelu jest b. duży (przekracza pewien próg)

49. ANOZOGNOZJA =hipoteza Ramachandrana u pacjentów z anozognozją: • lewa półkula działa sprawnie: wykonuje swoją pracę (zaprzecza, konfabuluje) • prawa półkula jest uszkodzona, co prowadzi do utraty mechanizmów umożliwiających dostrzeżenie "niepasujących" informacji i zmianę obrazu świata i siebie samych pacjenci wpadają w pułapkę konfabulacji bez możliwości przełączenia się na taki wariant obrazu samych siebie, zgodnie z którym są oni sparaliżowani

50. LEWOSTRONNA AGNOZJA PRZESTRZENNA = jednostronne pomijanie (hemineglect) niezauważanie, ignorowanie obiektów z lewej strony Dla pacjentów z hemineglectem świat ma tylko jedną stronę – prawą. [aluzja polityczna??] O istnieniu lewej nic nie wiedzą bo: • nie dostrzegają niczego z lewej strony • nie mają świadomości, że coś tam powinno być Pacjenci widzą (bodźce docierają do mózgu) i nie widzą (brak odpowiednich doznań psychicznych) i nie wiedzą, że nie widzą widząc.