LEHEN MUNDU GERRA.

1. Naia Larrinaga LEHEN MUNDU GERRA.

2. I. Gerrarako bideak 1.Alemaniaren politika. XVIII. Mendetik Europan Orekaren Teoria. XIX. Mendean apurtu egiten du Alemaniako batasunak. XVIII-tik- XIXra ez zegoen herrialde nagusirik militarki denak berdinak ziren eta gainera sasoi horretan gatazakak militarki konpontzen ziren

3. 1.1 Bismarcken politika • REAPOLIT Politikan bakea bilatzea 1890tik aurrera. Helburuak aliantzak ipintzea aliantzak sustatzeko gero boteretik kendu eta beste errege bat ipini. ( diplomazioa)

4. 1.2. Gillermo II.aren politika. • WELTPOLIT Bismarko politika era bat aldatu zenean deitu zen. Helburua, Alemeniaren nagusitasuna: ontzidi boteretsua sortu. Ondorioz Europako potentziari indartasunak eman.

5. 2. BLOKEEN SORREERA Emen bi bloke sortu ziren: • Aliantza Hirukoitza Alemanian, Austro- Hungarian eta Itakian zeuden. -Alemanian:Balkanetan eta Otomansar inperioan sartzeko eta Errusiari sartzeko ateak itxi zion. Erromako arazoan Viena Aita Santuaren alde jartzea galarazi zuen. • Aliantza Hirukoitza Frantzia, Errusia eta ingalaterrak osatu zuten 1891tik aurrera. - Frantziako eta Errusiaren arteko aliantzak bi arrazoien gatik, Errusia eta Alemania aspalditk etsaiatuta zeudelako eta Frantziak eragian handia zuelako Errusiako finantzetan. - Frantziaren eta Errusiaren aliantzari Britainia Handia gehitu zitzaion Entente Cordialea • Gerora Errusia gehitu zitzaion Frantziari eta Britainia Handiari, eta Entente Hirukoitza sortu zen 1907an.

6. 2.2.KOLONIETAKO KRISIA • Balkanetan Ekialdeko arazoa piztu zen. XIX. Mendean bi aldaketa eskualde hartan: - Zenbait independentzia prosezu sortu ziren eta balkanetako mapa politiko berria eratu. -1878ko Berlingo Kongresuak Austria-Hungariak eskualde horretan zuen boterea berretsi zuen.

7. 3.BERRARMATZEVMATERIALA ETA BERRINDARTZE MOROLA Potentzia nagusiak berrarmatze ari ziren, eta gerrak ideologikoki ligitimatz<en ari ziren 3.1. BERRARMATZE POLITIKOA Berrarmatzearen ondorioz, armadak ikaragarri hazi ziren Soldadutza ere ezarri zen eta ekipamenduak askoz hobea zuten. Industriak ikaragarri egin zuen aurrera.

8. 3.2. LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA Berrindartze morala oraindik ere harrigarriagoa izan zen abertzaletasun sutsua indartu zen, batez ere Alemanian ez zen inongo oztoporik izan gerra pizteko

9. 4. GERRAREN HASIERA 1914an Austrohungariar inperioaren oinordekoak Frantsizko Fernando artxidukeak, bidaia egun zuen Sarajevora. Bi atentatu eta bigarrenean hil egin zuten. Gavrilo Prinzip bosniarra izan zen Esku Beltz talde sekretuko Serbiako kide, Serbia Handia sortzeko eta austriarren negusitasunetik askatzeko helburua zuen talde batekoa. Gerrari hasiera bi gertakarik eman zioten: -Austriak Serbiari ultimatua jarri zionean -Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuenean Serbiaren alde.

10. II. GERRAREN BILAKAERA 1.GERRA FRONTEETAN Lau urtetik gora iraun zuen. Masen benetako lehen gerra izan zen, eta aurrerapen teknologiak erabili zituzten ( itsaspekoan, gerra hegazkina, gas pozoitsuak, tankeak…).

11. 1.1 GERRAKO AURKARI NAGUSIAK Aliantza Hirukoitzaen, salbuespena Italia izan zen, ez zen hasieratik gerran sartu eta sartu zenean beste alderdiarekin sartu zen, Ententeko potentziekin. Koloniak, EB eta Japonia ere gerran sartu ziren, eta azkenean Europa mailako gerra zibila zena, mundu mailako gatazka bihurtu zen.

12. 1.2. GERRAREN AGERTOKIAK Frantziako iparraldean izan ziren gerra operazioa nagusiak MESOPATAMIAN(Iran eta Irak). Itsasoko gerra ere piztu zen. Alemaniako eta Britainia Handiko ontzidiak aurrez aurre izan ziren JUTLANDIAKO(Dinamarka) bataila.

13. 1.3. GATZAKAREN FASEAK • LEHEN FASEA: MUGIMENDU GERRA Alemanek gerra bizkorra antolatu zuten, frantsesen frontea deuseztatzeko eta ondoren Errusiako armadaren aurka, hainbat armada arriskutsuena zen eta. Alemanek geraipen baliotsu asko lortu zuten ekialdeko frontean baina haien mugimendu gerrak porrot egin zuen. • BIGARREN FASEA: LUBAKIETAKO GERRA Fronteak egonkortu egin ziren eta, lubakietan oinarritutako defentsa taktikak erabili zituzten bi aldeen indarrak parez pare. • HIRUGARREN FASEA: 1917.URTEA Bi gertakari aipagarri: - Fronte errusiarren gainbehera -Errusiarren Batuak gerran sartu ziren

14. 2. ATZEGUARDIAKO GERRA Gerra poz ikaragarriz hartu zuten herritarrek; horregatik babes politikoa ez ezik babes morala ere izan zuen. 2.1. GERRA EKONOMIKOA Gerran ari ziren herrialde guztiek arazo larri berberak lehengaiak urritzen ari zitzaizkien.

15. 3.GERRAREN AMAIERA 1918an Gillermo II.ak abdikatu eta Berlinen errepublika zutenetik. Alemanen armadan bertan eta atzeguardian herritarren etsipena eta atsekabea gehitzen ari zen eta horrek gerraren amaiera azkartu zuen, iraultza soziala sortzeko arriskua handitzen ari zen eta. Barnialdeko inperioen porrota azaltzeko zenbait arazo daude. EB gerran sartzeak eragin handia izan zuen. Horrez gain bi faktore: Austrohungariar Inperioaren gainbehera.

16. 3.1. GERRAREN AZTERKETA 1- Heriotza. 65 milioi gizon joan ziren gerrara eta 9 bat milioi hil egin zituzten 2- Galera materialak. Zenbat meategi galdu ziren. 3- Estatu nazional berrien sorrera. Austrohungariar Inperioa eta Otomandar Inperioa eta bestetik estatu nazional berriak( Europa herrialdetan eta balkanetan) 4-Aldaketa nazioarteko harremanetan. Gerra ahuldu egin zuen Europa mundu mailan. Europako herrialdeek Estatu Batuekin zuten zorra hamar mili miliotik gorakoa zen 1919. urtean.

17. III. BAKEAREN ANTOLAKUNTZA Garai berria hasi zuen Lehen Mundu Gerrak, baldintza gogorrak ezarri zizkioten Alemaniari. Europako mapa berria eratu zuten eta inperio kolonialak berriro banatu zituzten. Ez zen lan erraza izan bakea antolatzea. Lehenik eta behin, gerra irabazi zuten herrialdeen artean zegoen zatiketa zela eta. Bigarrenak galtzaileak negoziazio mahaitik at utzi zituztelako.

18. 1.BAKE ITUNAK Lau protagonista, lau herrialde handietako ordezkariak: Clemenceau(Frantzia), Wilson(EB), LloydGeorge(Britainia) eta Orlando(Italia) -EB presidenteak 14 puntu aurkeztu zituen, aipagarriak: nazionaltasunen printzipioa ezartzea eta nazioen elkarketa(gaur egungo ONU), honen garapenean BMG eta ondoren ONU • Frantziako Clemenceauk bi lehentasun, alde batetik austrohungariar Inperioa deuseztatu etsai zuen Alemania ahuldu <<Alemania, ordaindu>> • Britainia Handiko Lloyd Georgek Otomandar inperioaren etorkizuna eta britainiaren presentzia Ekialde Ertainean • Italiako Orlnadok Kosta Adriatikoko lurrakanexionatzeko nahia adierazi zuen baina ez zuen lortu.

19. 2. EUROPAKO MAPA BERRIA Neutral herrialdeek izan ezik, gainerako herrialde guztiek aldaketaren bat izan zuten, bai mugetan eta bai kolonien jabetzan. Austria-Hungariako, Errusiako eta Turkiako inperio zaharrak izan ziren galtzaile. Frantzia, Italia eta Balkanetako zenbait herrialde. Habsburgotarren Inperioa zeharo zatituta geratu zen. Zati bana hiru estatu berrik, Austriak, Hungariak eta Txekoslovakiak; bai eta Poloniak, Errumaniak, Jugoslaviak eta Italiak. Otomandar Inperioa Anatoliako penintsularamurriztu zen. Europan estatu berriak Polonia eta Jugoslavia.

20. 2.1. NAZIOTASUN ARAZOA Wilsonek nazioen independentziaerrespetatzea, bertakoen hizkuntza eta kultura identitatearen arabera. Herri horien guztien aniztasuna ez zen islatzen lurralde antolakuntzan, eta horregatik estatu berrien baitan gutxiengo nazionalak sortu ziren altxamenduak. Horregatik aldamenengo potentzietan sarri irredentsioa mugimenduak sortu ziren. Nazioen Elkarteak gehien eztabaidatu zuen gaietako bat izan zen. Beste arazo bat magu aldaketak, mugen arazoak plebiszito bitartez edo gatazka armatuen bitartez baino ezin izan ziren konpondo

21. 2.2. ETORKIZUNEKO ARAZOAK Ondorioa asko Alemanak ez zeuden ados, lurralde asko galtzen ari zituztelako. Estatu berriek ez zutelako egonkortasunik