230 likes | 584 Views
LEHEN MUNDU GERRA. 1914 eta 1918.urteen artean, Europan hasi eta mundu osora zabaldu zen gerra odoltsua. GERRAREN AURREKARIAK:. 1 -Alemaniaren politika: XVIII .mendetik Europako kanpo politika Orekaren teorian oinarritzen zen (militarki herrialde guztiak berdinak ziren).
E N D
1914 eta 1918.urteen artean, Europan hasi eta mundu osora zabaldu zen gerra odoltsua.
GERRAREN AURREKARIAK: • 1-Alemaniaren politika: • XVIII .mendetik Europako kanpo politika Orekaren teorian oinarritzen zen (militarki herrialde guztiak berdinak ziren). • XIX. mendetik aurrera ordea, oreka hori apurtzen hasi zen Alemaniako batasunaren ondorioz.
Bi politika nabarmendu ziren Europan: -Bismarckena(realpolit-1890ra arte). -Helburua estatuen arteko bakea ziurtatzea zen aliantza sistemen bidez. -Gillermo II.arena(weltpolit-1890). -Helburua: Alemaniaren nagusitasuna.
2-II. industrializazioa:Ondorioz, hazkunde ekonomiko handia: Europako herrialdeak kolonietara beraien eremua zabaltzeko asmoz. Honen eraginez lehia estua sortu metropolien artean, denek zatirik onenarekin geratzeko nahia.
3-Kolonialismoa:Frantziak + Ingalaterrak zati onena hartu. Alemaniaren desadostasuna.4-Balkanetako gatazkak:Otomandar inperioa desagertzean inguruko herrialdeek lurralde hori kontrolatzeko nahia. Ondorioz: Errusia+Serbia, Austria –Hungaria+ Alemaniaren kontra.
5-Muturreko nazionalismoaren hedapena eta berrarmatzen politika: -Garai honetan jendea pozik joaten zen gerrara bere nazioa defendatzeko. -Berrarmatze politikarekin armadak ikaragarri hasi ziren. -Soldadutza ezartzean armadak askoz azkarrago mobilizatu
Aliantza hirukoitza: Alemania, Austria –Hungaria eta Italia. -Arrazoiak: 1-Balkanak eta Otomandar inperioa eskuratu. 2- Afrika iparraldeko interesak.Entente hirukoitza: Frantzia, Errusia eta Ingalaterra. -Arrazoiak1-Balkanak eskuratu.2-Afrikako interesak. 3-Errusiak Dardaneloak eskuratu nahi. Mediterraneorako irteera bakarra
Gerraren hasiera: -1914ko ekainean, muturreko Serbiar batek Austria –Hungariako artxidukea hil .zuen(magnizidioa).-Uztailean, gerrari hasiera eman zioten bi gertakari gertatu: -Austriak Serbiari ultimatuma -Errusiak mobilizazio orokorra deitu Serbiaren alde
1.Hiru fase izan zituen: 1.1.Mugimendu gerra: Alemaniarren helburua Frantzia eta Errusiaren konkista azkarra zen baina frantziar erresistentziak garaipen azkar horren egitasmoak oztopatu zituen.
1.2.Lubakietako gerra: 1.2.1.Bi ezaugarri izan zituen: -Fronteak egonkortu. -Lubakietan oinarritutako defentsa taktikak erabili zituzten. Ondorioz, bi aldeetako soldaduak asko ahuldu. 1.3.1917.urtea: Gerraren norabidea aldatu zuten bi gertakari: -Estatu Batuen sarrera gerra.-Fronte Errusiarraren gainbehera(Brest -Litovskeko bakea sinatu Alemaniarekin).
-Gerrako ekonomia: 1-Ekonomia guztia aldatu zen gerrari erantzuteko. 2-Gizon asko gerrara. Ondorioz gastu handia. 3-Gerrako herrialdeak arazoak: lehengai urriak4-Emakumeak lantegietara sartu. -Hau dena lortzeko estatuak ekonomian zuzenean parte hartu beharra. -Herrialde neutralak aberastu: gerrakoherrialdeak hornitzeagatik.
1918an amaitu zen Lehen Mundu gerra. Alemanen armadan eta atzeguardian herritarren etsipena gehitzen ari zen eta horrek gerraren amaiera azkartu zuen. Gerraren amaiera:
1.Gerraren azterketa: *Galera demografiko eta material handiak egon ziren. *Estatu nazional berrien sorrera: Inperio galtzaileak zatitu eta estatu nazional berriak sortu. *Aldaketak nazioarteko herremanetan: -gerrak ahuldu egin zuen Europa mundu mailan. -garai bateko Europaren nagusitasun ekonomikoa Estatu Batuek hartu zuten.
Lau herrialde handietako ordezkariak Parisen bildu ziren biltzar batean: • Frantziako Clemenceau presidentea. • Estatu batuetako Wilson presidentea. • Britainia Handiko Lloyd George lehen ministroa. • Italiako Orlando ministroa.
1919. urte hasieran Parisko biltzarrean Nazioen Elkartea sortu.1919ko ekainaren 28an Versaillesko ituna sinatu ententekoek eta Alemaniak. Bertan Alemania zigortu egin zuten.
Europako mapa berria: Versaillesko bakearen ondoren Europako mapa guztiz aldatu zen
Hala ere, Europako arazoak ez ziren konpondu: -Naziotasunaren arazoa: -Alemaniak eta Austria –Hungariak ez zuten onartzen jarritako mapa berria(irredentismoa). -Herrialde berriek ez zuten egonkortasunik. -Bigarren Mundu Gerra(1939-1945).