400 likes | 626 Views
iyot yetersizliği hastalıkları. Dr. Ramazan Soylar Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı. DSÖ 2006 YILI RAPORUNA GÖRE BESLENME YETERSİZLİĞİ NEDENİYLE;. Dünya nüfusunun %40’ı demir yetersizliği anemisinden etkilenmektedir, bu da yaklaşık 2 milyardan fazla insan demektir.
E N D
iyot yetersizliği hastalıkları Dr. Ramazan Soylar Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
DSÖ 2006 YILI RAPORUNA GÖRE BESLENME YETERSİZLİĞİ NEDENİYLE; Dünya nüfusunun %40’ı demir yetersizliği anemisinden etkilenmektedir, bu da yaklaşık 2 milyardan fazla insan demektir. Dünyada okul öncesi çağdaki 254 milyon çocukta A vitamini yetersizliği olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada 2 milyardan fazla insanın yetersiz iyotla beslendiği ve bu nedenle iyot yetersizliği hastalıkları riski altında olduğu tahmin edilmektedir.
BESLENME YETERSİZLİKLERİNİN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI • 1991’de başlatılanve 2002’den bu yana Bebek Dostu Sağlık Kuruluşlarının da kapsamı içerisine alındığı Anne Sütünün Teşviki Programı, • 1994’te başlatılanİyot Yetersizliği Hastalıkları ve Tuzun İyotlanması Programı, • 2004’te başlatılanDemir Gibi Türkiye, • 2005’te başlatılanBebeklerde D VitaminiYetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Geliştirilmesi Programı • 2006’da başlatılan Gebelerde Aneminin Önlenmesi Programı
İYOT • İnsan vücudunda 20-30 mg bulunur • %75’ i tiroid bezindedir • Kalanı - kan - meme bezi - mide mukozasında
Önemli görevleri: • Kemik gelişimi • Beyin ve sinir sistemi gelişimi • Bazal metabolizma hızının ayarlanması • Vücut ısısının sürmesi için gerekli hormonların yapımı
Başlıca İyot Kaynakları • Deniz ürünleri • Deniz yosunları • Et, süt, yumurta
Gereksinim; • Yaş ilerledikçe • Gebelikte • Emziren annede artar
İYOT YETERSİZLİĞİ Dünya’da Önlenebilir Zeka Geriliği ve Beyin Hasarında Tek Temel Nedendir
Görülür şekli Guatr TOPLUMDA SOSYAL VE EKONOMİK GELİŞME GERİLİĞİ İyot Eksikliği Asıl sorun • Zeka geriliği • Nöromotor bozukluklar Kretenizm
Dünyada İyot Yetersizliği Sıklığı • 110 ülkede 1.6 milyar risk altında • 566 milyon guatrlı (% 10) • Yılda 30 bin bebek ölü doğuyor • Yılda 120 bin bebek kretenizmli doğuyor • 300 milyon zihinsel geriliği olan var
Guatr en fazla Karadeniz bölgesinde ve Bolu, Kastamonu, Malatya, Rize, Ordu, Zonguldak, Artvin, Kütahya ve Konya illerinde görülmüştür. • Türkiye’de * 6-12 yaş çocuklarda ve * kadınlarda daha sık
İyot Yetersizliğinin Yol Açtığı Sorunlar Fetüs: • Düşük, Ölü doğum, Doğuştan anomaliler • Perinatal ölümlerde ve bebek ölüm hızında artış • Nörolojik kretinizm (Mental gerilik, Sağırlık, Şaşılık Felç) • Miksödem kretinizm (Cücelik, Mental bozukluk) • Psikomotor bozukluklar • Hipotiroidizm
Yenidoğan: • Guatr • Hipotiroidi • Beyin ve sinir sistemi gelişiminde bozukluk Çocuk ve Gençler: • Hipotiroidi • Guatr • Mental fonksiyonlarda bozukluk • Büyüme-gelişme geriliği
Yetişkinler: • Guatr ve komplikasyonları • Hipotiroidizm • İyotla uyarılmış hipertiroidizm
Çocuklarda İyot Eksikliği Çocuklarda Yaşam Süresi IQ 13,5 puan
İYOT GEREKSİNMESİ Yaşam boyu 1 tatlı kaşığı
İyot Yetersizliğini Telafi Eden Mekanizmalar • Tiroid bezinin iyot yakalama kapasitesinin artması • İdrarla atılan iyodun düşmesi • Bağırsak yoluyla kaybedilen iyot ve tiroid hormonunun azalması • Tiroid bezinden iyot kaçışının durması • İyot “turnover” hızının artması • T4 den T3 yapımının rT3 aleyhine artması
İyot Yetersizliğinin Düzeltilmesi 1- İyotlu Tuz • En yaygın yöntem • 1920 den beri kullanılıyor • Yıllık maliyeti kişi başına 3-5 cent • Ülke çapında kullanımı sağlamak zor • Isı ve saklama koşulları etkili
İyotlu Tuz ile; İyot Yetersizliği Hastalıkları Önlenebilir, fakat tedavi edilemez.
2- İyotlu Yağ Enjeksiyonu • 1980 den beri kullanılıyor • Özellikle dağlık ülkelerde yararlı • Maliyeti yüksek
3- İyotlu yağ oral alımı • Tek doz 1-2 yıl koruyucu • Oral doz, enjeksiyonla verilenin ancak ¼’ ü kadar etkili
4- Diğer Yöntemler • Ekmeğe iyodür veya iyodat katılması • Potasyum ya da sodyum iyodür tabletleri • Suyun iyotlanması
Ülkemizdeki Uygulama • 1998 yılında çıkan yasayla rafine tuzlara 50-70 mg/kg potasyum iyodür veya 25-40 mg/kg potasyum iyodat eklenmesi zorunlu hale getirilmiştir. • SB projelerine göre 2005 yılına kadar iyot yetersizliği hastalıklarının; - çocuklarda yok edilmesi, - yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması, - yemeklik tuzun % 100’ünün iyotlu üretilmesinin sağlanması planlanmaktadır.
İyotlu Tuz Kullanımı İçin Öneriler • Ağzı kapalı, karanlık, serin yerde saklanmalı • Yemeklere piştikten sonra eklenmeli (Kızartma ile % 20, ızgara ile % 23, kaynatma ile % 60 kayıp oluşur.) • Aşırı iyot alımının olumsuz etkileri çok nadir görülmektedir. Günlük 10 g iyotlu tuz tüketen kişi 500 g iyot alır. Toksik etki 1000 g ( l mg) geçmedikçe görülmez • Sağlıklı yaşam için önerilen tuz: 5 g/gün (Hipertansiyon, Kalp-Damar hastalıkları, Kanser v.b.hastalıklardan korunmak için )