1 / 16

Leksioni nr.18

Leksioni nr.18. Sistemi endokrin. Mekanizmat e kontrollit endokrin.

hu-tucker
Download Presentation

Leksioni nr.18

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Leksioni nr.18 Sistemiendokrin

  2. Mekanizmat e kontrollitendokrin • Endokrinologjia – dega e fiziologjisëqë ka tëbëjë me përshkrimin e karakteristikavetëproçeseveqëmarrinpjesënërregullimin, organizimindheintegrimin e sistemeveorganore, me anëtëlëndëvekimiketëspecializuara. • Sistemiendokrinrealizonketofunksione : • luanrolnëpërshtatjen e organizmittënjeriutndajndryshimevetëmjedisittëbrendshëmdhetëjashtëm. • Ruantëpandryshueshëmmjedisin e brendshëm, kurndryshonmarrjadhejashtëqitja e lëndëve: ujit, nxehtësisë, kripëravemineraleetj. • Hormonetsekretohenngaqelizaspecifikeqëgrupohennëgjëndra . • Hormoni – lëndëkimikeqësekretohetdrejtëpërdrejtënëgjak, osenëlëngunndërqelizorprejnjëqelizeosegrupqelizashdheqëkontrollonveprimtarinë e qelizavetëtjeratëtrupit

  3. Proçesetfiziologjikenëtëcilatveprojnëhormonetindajmënëkatërgrupe:Proçesetfiziologjikenëtëcilatveprojnëhormonetindajmënëkatërgrupe: • Depozitimi, përdorimidhetretja e ushqimeve • Balanciiujitdheijoneve • Rritjadhezhvillimi • Funksioniriprodhues • Hormon – lëndëkimikerregullatoreosekoordinatore e funksionevetëndryshmeqëderdhennëgjak. Sipasveprimithormonetikemitëpërgjithshmedhelokale. • Hormonete përgjithshmesekretohenngagjëndraendokrinespecifike. Disa hormone veprojnënëtëgjithaqelizat e organizmit. Disa hormone ndikojnëvetëmnëdisaindespecifike (indet target) , sepsevetëmkëtoindekanëreceptorëqëlidhen me këto hormone. Sistemiendokrinvepronnëmënyrëtëpavarurosemundtëlidhet me SN .

  4. Karakteristikat e përbashkëta midis dysistemeve: • Qelizatendokrinedheneuronetjanëtëaftatësekretojnë • Qelizatendokrinedheneuronetprodhojnëpotencialeelektrike • Mekanizmiiveprimittëhormonevedheneurotransmetuesvekërkonbashkëveprim me receptorëspecifikënëqelizat target • Bashkëveprimiidysistemeveshprehetnëdisafoma: • Disasinjalepërçlirimhormoneshkapennëfillimnga SN -> sinjalizonnjëqelizëendokrinetëcaktuar • Disaneuroneshkrijnëaksonetnëformëtraktesh -> nxitja e tyreshkaktonsekretimtëneurotransmetuesitnërrymën e gjakut (funksionneurokrin) • Disastimujshkaktojnëintegrimin e përgjigjesnervoredheedokrine

  5. Gjendratmëtërëndësishmeendokrine. Hormonet e tyre • Hormonete hipofizësanteriore (adenohipofiza) • I. Hormoniirritjes (GH) – rritjen e qelizavedheindevetëorganizmit • II. Hormonitirostimulues – rritjen e tiroides, sekretimin e tiroksinësdhetiroglobulinës • III. Hormonifolikulostimulues – rritjen e folikulavenëvezoreparaovulacionit, formimin e spermësnëteste • IV. Hormoniadrenokortikotrop – nxitkorenmbiveshkorepërsekretimin e hormonevesteroidë • Hormoniluteinizues - rolnëovulacion, nxitsekretimin e hormoneve ♀ nëvezoredhe ♂ nëteste • VI. Prolaktina– ndihmonzhvillimin e gjoksitdheprodhimin e qumështit

  6. Hormonet e hipofizësposteriore • 1. Hormoniantidiuretik – vepronnëveshka, rritpërmbajtjen e ujitnëorganizëm, shkaktontkurrjen e enëvetëgajkut duke rriturpresioni. • 2. Oksitocina – rrittkurrjet e mitrësgjatëproçesittëlindjes , tkurrqelizatmioepitelialenëgji Korjambiveshkoreprodhonkëto hormone: 1. Kortizoli– funksionemetaboliketëshumtapërkontrollin e metabolizmittëproteinave, karbohidratevedheyndyrnave • Aldosteroni– reduktonjashtëqitjen e Na nëveshka, rrit K 3. Androgjenëtmbiveshkorëqëndikojnënëgjëndratseksualedytësore • Gjëndratiroideprodhon: • 1. Tiroksinë 2. Trijodotironinë– rrisinshpejtësinë e reaksionevekimikenëgjithëqelizat e trupit duke rriturnivelin e metabolizmit 3. Kalçitoninandihmondepozitimin e Ca nëkocka

  7. Gjëndratparatiroidesekretojnë: Parathormonqëkontrollonpërqëndrimin e Ca nëlëngunjashtëqelizornësajëtë: Thithjessë Ca prejzorrës Jashtëqitjessë Ca prejveshkave Çlirimittë Ca prejkockave Ishujte Langerhansittëpankreasitsekretojnë: Insulinë– ndihmonfutjen e glukozësnëqelizat e trupit (kontrollmetabolizmin e karbohidrateve) Glukagon– rritçlirimindhesintezën e glukozësprejmëlçisënëqarkullimin e gjakut Somatostatina– frenonthithjen e lëndëveushqimore, sekretimin e insulinësdheglukagonit • Vezoretprodhojnë: Estrogjenët– nxisinzhvillimin e organeveseksualefemërore, gjoksindhetiparetseksualedytësore Progesteroni– nxitsekretimin e qumështituterin, nëgjëndrat e endometrittëmitrës, ndihmonzhvillimin e aparatitsekretortëgjoksit Testetprodhojnë: Testosteron– nxitrritjen e organeveseksuale, ndihmonzhvillimin e tipareveseksualedytës Nëplaçentëprodhohen Gonadotropinakorionike humane (HCG) – ndihmonrritjen e trupittëverdhëdhesekretimin e estrogjenevedheprogesteronitngatrupiiverdhë Estrogjenët– ndihmojnërritjen e organeveseksualetënënësdhedisaindevetëfetusit Progesteroni– ndihmonzhvilliminspecifiktëendometriumitparaimplantimittëvezës, ndihmonzhvillimin e disaindevedheorganevetëfetusit, zhvillimin e aparatitsekretortëgjoksit Somatomamotropinahumane – ndihmonrritjen e disaindevefetaledhegjoksin e nënës

  8. Klasifikimiihormoneve Kimikishtindajmënëtregrupe: 1. Hormone steroidë – kanësistrukturëkimikebazëbërthamënsteroide • Steroidetsekretohenprej: • Koresmbiveshkore – androgjenët, kortizoli, aldosteroni • Ovareve– progesteronidheestrogjenët • Testeve– testosteroni • Plaçenta– progesteron, estrogjen 2. Derivatete aatirozinë: ka dygrupe, nënjërinbënpjesëhormonet e tiroidesdhenëtjetrinhormonet e palcësmbiveshkore (katekolaminat) 3. Hormonetproteinike – hormonet e tjeratërëndësishmeqëmbetenjanë peptide, proteina, derivate tëtyre.

  9. Sinteza, sekretimi, depozitimiihormoneve • Sintetizohen, depozitohen, sekretohennëmënyratëndryshme. Peptidetdhehormonetproteinikesintetizohen me anëtënjëproçesitëpërgjithshëm. Formohenfillimishtnëformën e prehormoneve. • Peptidisinjalnëterminalin N zhvendoshormoninnë Rep. Nxitja e qelizësendokrineçonnëçlirimin e përmbajtjessëkokrrizavesekretorenëlëngunjashtëqelizor -> nëkapilarëtngjitur. • Kokrrizatsekretorelëvizindrejtmembranësplazmatike me anëtëtkurrjevetëmikrofilamenteve. GTP – ndihmonngjitjen e kokrrizavenëpikatspecifike. Përçlirimin e kokrrizavenevojitetrritja e Ca++ brendaplazmatik • Katekolaminatsintetizohenprejaatirozinë. • Depozitohennëformën e qelizavesekretoredhesekretohennjësojsihormonetpeptidike. Hormonet e tiroidessintetizohenprejtirozinësdhejodit. • Hormonetsteroidesintetizohenprejkolesterolit me njëserireaksioneshenzimatike.

  10. Rregullimiisekretimittëhormonit Sistemiendokrinrregullohetnëpërmjetmekanizmave feedback. Nësehormoni A vepron duke rriturpërqëndriminplazmatiktësubstratit B -> ulja e B nxitsekretimin e hormonit A Sekretimiihormonitmundtërregullohetnëpërmjetfeedbackuttëthjeshtëosefeedbackutnëdisanivele Njëproduktinxiturngaveprimiinjehormoninxitsekretimin e mëtejshëmtëhormonit – feedback +. Kymekanizëmrregullimifunksiononkurnjëproçesbiologjikfillonnënjëniveltëulëtgjatënjëfunksionifiziologjik normal. Dhimbja, emocionet, frika, dëmtimet, nxitjetseksualeshkaktojnëndërprerjetëçlirimittëhormonevesipasojë e nxitjevenervorekomplekse. • Transporti, katabolizmidheeliminimiihormonit Katekolaminatdheshumica e hormonevepeptidikëdheproteinikëmbasçlirimitqarkullojnënëgjaknëformëtëlirë – janëtëtretshmenëmjedisinujorplazmatik. Hormonet e tiroidesdhesteroidetqarkullojnëtëlidhura me proteinatplazmatikembasijanëtëpatretshmenëplazëm.

  11. Disangaproteinatqëlidhen me hormonetjanëtëspecializuara – lidhen me njëosedisa hormone Proteinatkryesoreqëlidhen me hormonet: Globulinalidhëse e kortikoidëve Globulinalidhëse e tiroglobulinës Globulinalidhëse e hormoneveseksuale Proteinatjospecifike Albuminaserike Trijodtironina Transtiretina

  12. Këtoproteinasintetizohendhesekretohenngahepari. Forma e lirë ë proteinaveështë forma biologjikishtaktive e tyre. Forma e lidhur me proteinatnukmundtëveprojëdrejtëpërdrejtë me receptorët. Hormoni Ii lirëdhehormoniilidhurjanënëekuilibërdinamik. Sasiae proteinëstransportuesedhe e hormonittëlidhurmundtëndryshojënëkushtefiziologjikeosepatologjike, ndërsahormoniilirëmbetet constant. Lidhja me proteinatinfluenconnëshpejtësinë e klirensitprejplazmës Gjysëm– jeta e hormonitrritetprejproteinavelidhëse Hormonetproteinikekanënjëkomponentkarbohidratkanënjëgjysëm –jetëmëtëgjatë se proteinat e vogladhehormonetpeptidike. Mbastransferimittësinjalit hormonal hormoniduhettëlargohet. Mëlçiaështëkryesorenëdegradimin e shumicëssëhormoneve. Sëmundjet e veshkavedhetëmëlçisëndikojnënëmënyrëtëtërthortënëgjendjen endocrine. Urinaështërrugakryesore e eleminimittëhormonevetëdegraduar. Mekanizmate veprimittëhormoneve Përgjigjaqelizorendajveprimit hormonal ndjektrestade: Hormoniduhettënjihetprejqelizës target Duhettëlindënjësinjalbrendaqelior Duhettënxitenosetëfrenohennjëosemëshumëproçesebrendaqelizore

  13. Njohjahormonale: receptorët Njohja – lidhja e hormonit me receptorëspecifikë. Receptorimundtëlokalizohetnëmëmbranënplazmatike , nëcitoplazëm, nëbërthamëosemundtëlokalizohetnëorganelet e tjeratëqelizës target. Receptori ka njërajonspecifiklidhës me afinitettëlartëpërhormonin. Dymolekulatlidhennëmënyrëtërikthyeshme duke formuarkompleksinhormon-receptorë. Intesitetiiveprimittëhormonitfillimishtpërcaktohetngabashkëveprimihormon – receptorë. Qelizatrregullojnënumrin e receptorëvenëdisamënyra. Molekulatreceptoresintetizohennëmënyrëtëvazhdueshmezhvendosenngapozicioniqëlidhen me molekulathormonaledhedegradohen. Nëseqelizatekspozohenpërnjëperiudhëkohendajhormonitnësasitështuar, numri I receptorëvenëkëtërast do tëpakësohet. Dukuriaquhet “ Down regulation” – parandalonnjëveprimtështuar hormonal. • Hormone tëtjeramundtërekrutojnëreceptorët e tyre –” Up regulation” • Hormonetlidhen me receptorëtnësipërfaqetëqelizësosenëbrendësitësaj. Lidhja e hormoneve me receptorëtiniconkaskadën e reaksionevenëqelizëkuçdostadfuqizohet duke çuarnënjëefektpërfundimtar.

  14. Lokalizimiireceptorëveipërgjigjettipevetëndryshmetëhormoneve:Lokalizimiireceptorëveipërgjigjettipevetëndryshmetëhormoneve: • Receptorënësipërfaqetëmembranësqelizore – katekolaminatdhehormonetpeptidikë • Receptorëtnëcitoplazëm – hormonetsteroidë • Receptorëtnëbërthamë – receptorëtpërhormonetmetabolikëtëtiroides, tëlidhurdrejtëpërdrejtë me njëoseshumëkromozome

More Related