Yıkıcı Davranış Bozuklukları ve Çözüm Önerileri

1. Yıkıcı Davranış Bozuklukları ve Çözüm Önerileri KRAM

2. Dikkat Eksikliği ve Yıkıcı Davranış Bozuklukları • Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu • Karşıt Gelme Bozukluğu • Davranım Bozukluğu • BTA Yıkıcı Davranış Bozukluğu

3. DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU GATA

5. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) • Aşırı Hareketlilik • Kısa Dikkat Süresi • Yetersiz Dürtü Kontrolü

6. DEHB ALT TİPLERİ DİKKAT EKSİKLİĞİ ÖNDE OLANTİP AŞIRI HAREKETLİLİK ÖNDE OLAN TİP BİRLEŞİK TİP

7. DEHB-DEB DEHB (hiperaktif): . Aşırı hareketli . Enerjik . Çok konuşkan DEB (dikkat eksikliği) : . Düşük enerjili . İçe dönük . Sınıfta daha az konuşan . Hayal kuran GATA

8. ZEKA ile ilgisi yoktur. Zekası normal Zekası normalin altında Zekası normalin üzerinde DEHB GATA

9. Okul Çağı Çocukların %3-5 • Erkek/Kız Oranı 3-5/1 • Irksal farklılık yok

10. Dikkat Sorunları • Dikkati vermede ve sürdürmede güçlük • Söylenenleri duymamış izlenimi verirler • Bir görevi bitirmeden diğerine geçerler • Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınırlar • Günlük etkinliklerde sıklıkla unutkandırlar • Dikkatleri ilgisiz uyaranlarla kolayca dağılır

11. Aşırı Hareketlilik • Gerektiği zamanlarda yerinde oturmama • Oturduğu yerde kıpırdanıp durma • Çok konuşma • Sessiz etkinlikler sırasında gürültü yapma

12. Yetersiz Dürtü Kontrolü (İmpulsivite) • Sonunu düşünmeden davranışa geçme • Sorular tamamlamadan cevap yapıştırma • Sırasını beklemede güçlük • Başkasının konuşması ya da işi arasına girme

13. Eşlik Eden Belirtiler • Dağınıklık, düzensizlik • Dalgınlık, hayal kurma • Tutarsızlık • Bellek sorunları • Sakarlık, koordinasyon güçlükleri • Sosyal ilişkilerde sorunlar • Düşük benlik saygısı

14. DAĞINIKLIK “ Odası darmadağınık ” “ Sürekli birşeylerini kaybeder “ “ Üstü başı dağınıktır ” “ Bir kalem çıkarır, kağıt ararken kalemi kaybeder, yeni bir kalem arar...bir türlü başlayamaz ” “ Defterleri çok düzensiz ” “ Sırasının üstü karmakarışık ” GATA

15. DALGINLIK “ Kendisi sınıfta ama aklı nerede bilmiyorum” “ Derste neredeyse uyuyacakmış gibi oluyor ” “ Atari oynadığı zamanlar dışında sanki yarı uykuda gibi ” “ Bazen saatlerce ödev başında hiç bir şey yapmadan duruyor ”

16. UNUTKANLIK “Belleği iyi mi kötü mü ummadığınız şeyleri hatırlıyor, bir dakika önce söyleneni hatırlamıyor” “Eşyalarını nereye koyduğunu hatırlamıyor” “Bir şey yapmasını söylüyorum, başka bir şey yapıyor” “Okula getirmesini istediğim şeyleri unutuyor” “Dinliyor, öğreniyor ama hatırlamıyor”

17. Koordinasyon Sorunları “ Çok sakar ” “ Yürürken kapılara eşyalara çarpar ” “ O kadar çok düşer ve yaralanır ki üzerinde yara izi olmayan yer kalmadı ”

18. SOSYAL İLİŞKİ SORUNLARI “ Hiç arkadaşı olmadığını söylüyor ” “ Arkadaş partilerine çağırılmıyor “ “ Grup etkinliklerine katılmak istemiyor ” “ Sınıfta kimse onun yanında oturmak istemiyor ” “ Kurallı oyunlarda sorun çıkartıyor ” “ Yaşına uygun davranışlar göstermiyor GATA

19. DÜŞÜK BENLİK SAYGISI “Kötü çocuk olduğunu söylüyor “ “ Kendine değer vermiyor” “ Kimsenin onunla arkadaş olmak istemediğini düşünüyor “ “ Başarısız olduğunda hemen vazgeçiyor, uğraşmıyor “ “ Onu sevmediğimizi düşünüyor”

20. KLİNİK DEĞERLENDİRME • Aile ve çocuk görüşmeleri • Klinik Gözlem • Fizik ve nörolojik muayene • Davranış değerlendirme testleri • Bilişsel testler

21. Algıladıklarını organize etmede güçlük • (b, d, p harflerini karıştırma) • Konum örgütlemesinde güçlük • (Sağ-sol karıştırma) • Derinlik algısındaki sorunlar • (Eşyalara çarpma, sakarlık) • Silik nörolojik belirtiler

23. GATA

24. TANI İÇİN • 9 semptomdan 6’sını karşılaması • 7 yaşından önce başlaması • Ev ve okul gibi en az iki • ortamda gözlenmesi

25. Etiyoloji • Genetik Nedenler • Beyin Hasarı • Nörotransmitterler • Gıda -Katkı ve Toksik Maddeleri • Psikososyal Etkenler

26. Birlikte Bulunduğu Bozukluklar • Davranım Bozukluğu • Karşı Gelme Bozukluğu • Öğrenme Bozukluğu • Tik Bozukluğu • Otistik Bozukluk • Mental Retardasyon • Fragil-X

27. DEHB KARŞI GELME BOZUKLUĞU (%35-65) DAVRANIM BOZUKLUĞU (%20-45) ÖZEL ÖĞRENME BOZUKLUĞU (%20-35) DEPRESYON (%3-75) DEHB’ye EŞLİK EDEBİLECEK BOZUKLUKLAR ANKSİYETE BOZUKLUĞU (%5-15)

28. GİDİŞ • Belirtilerin Kaybolması (%30) • Belirtilerin Sürmesi (%40) • Gelişimsel Bozulma (%30) •  Antisosyal Kişilik Bozukluğu •  Madde Kötüye Kullanımı • Duygudurum Bozuklukları

29. TEDAVİ • Tıbbi Tedavi • Anne-Baba Eğitim • Bilişsel Davranışsal Terapiler • Özel Eğitim Programları • Diyetin Düzenlenmesi

30. Uyarıcıların Etkileri • Davranış kontrolüne yardımcı olurlar • Dürtüselliği azaltırlar • Engellenmeye tahammül gücünü artırırlar • Hareketlerin organize olmasına yardım ederler • Dikkat süre ve kalitesini artırırlar • Reaksiyon süresini kısaltırlar GATA

31. HİPERAKTİF BİR ÇOCUĞUN ANNE BABASI OLMAK • Hiç yorulmayan, • Söylenenleri yapmayan, • Ne yapacağı ya da yapmayacağı belli olmayan, • Kurallara uymayan bir çocuğunuz var. • Haftada 3 kez okula çağırılmaktan ya da öğretmenle görüşmekten yorgunsunuz.

32. DİKKAT EKSİKLİĞİ OLAN BİR ÇOCUĞUN ANNE BABASI OLMAK • Çoğu kez sizi duymayan, • Dağınık, eşyalarını kaybeden • Zeki görünmesine karşın başarılı olamayan, • Aynı dersten bir gün 5 bir gün 1 alabilen, • Bilgisayar başında saatlerce oturan ama ödev başında en fazla 10 durabilen...bir çocuğunuz var.

33. DEHB olan bir çocuğun anababası olmak her şeyden önce temel çocuk yetiştirme ilkelerine uymayı gerektirir. • Çocuğuyla sağlıklı iletişim kuramayan, ona empatik yaklaşamayan, sevgi ve disiplin dengesini ayarlayamayan bir anababanın davranış sorunları için önerilen uygulamalarla başarıya ulaşması zordur.

34. Temel Çocuk Yetiştirme İlkeleri • Empati • Etkili iletişim • Sevgi göstermek • Çocuğu tanımak ve kabul etmek • İşe yaramayan yaklaşımları değiştirebilmek • Başarı duygusunu yaşamasına yardım etmek • Hataları öğrenme fırsatı olarak görebilmesine yardım etmek • Sorumluluk ve yardımseverliğin gelişimini sağlamak • Problem çözme ve karar verebilme becerilerini geliştirmek • Disiplin

35. Empati • Anababanın çocuğun gözüyle dünyaya bakabilmesidir. • Çocuğa anababasının onu duyduğunu ve anladığını gösterir. • İlişkiyi sağlamlaştırır. Çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlar. • Empatik olmak çocukla her konuda aynı düşüncede olmak ve her zaman onu mutlu edecek şekilde davranmak değildir.

36. Empati • Oyuncak alınmadı diye öfkelenen ve tutturan çocuğa nasıl yaklaşırsınız ? • “Niye alamayacağımızı açıklarım.” • “Paramız yetmez derim.” • “Duymamazlıktan gelirim.” • “İlgisini başka yere çekmeye çalışırım.” • “Rezil olmamak için gidip oyuncağı alırım.” • “O oyuncağı almayı çok istiyordun, almadığımız için öfkelisin.”

37. İLETİŞİM Uygun iletişim davranış kontrolünün en önemli basamağıdır. DEHB olan çocuklar söylediklerinizin sadece bir kısmını duyabilir, Mesajı uygun biçimde vermeli ve ne kadarının alındığını kontrol etmelisiniz.

38. İLETİŞİMİN TEMEL BASAMAKLARI Göz teması kurun, çocuğunuzun yüzüne bakarak ve onunda sizin gözlerinize bakmasını sağlayarak konuşun. Normal ses tonu ile konuşun, anlaşılır ve ciddi bir ifade kullanın (kızmak, yalvarmak yok!) Basit cümlelerle ne yapmasını istediğinizi belirtin. Gerekirse söylediğinizi tekrarlatarak doğru anlaşıldığınızdan emin olun. GATA

39. ETKİN DİNLEME Suçlamadan, kızmadan, “ben söylemiştim...” le başlayan cümleler kurmadan, hemen bir çözüm önermeden, sadece durumu empatik olarak anlamak ve kendi sözlerinizle geri iletmek. Çocuk: “Ödevimi yazdığım kağıdı bulamıyorum” Anne: “Ödevinin ne olduğunu bilemeyeceksin”

40. Etkin dinleme • “Kardeşim beni deli ediyor, yine odamı dağıtmış” diyen çocuğa; • “Odanı kapalı tutsaydın” • “O daha küçük anlamıyor, idare edelim” • “Ben toplamana yardım ederim.” • “Sen de toplayıver, ben her gün sizin dağınıklığınızı topluyorum”

41. ETKİN DİNLEME • “Eşyalarını karıştırdığı için kardeşine kızgınsın”

42. “Ben” dilini kullanmak • Uygun olmayan davranış karşısında ne hissettiğini ifade etmektir. • “Yaramazsın”, “Dikkatsizsin”, “Beni yoruyorsun”, “Beni çok üzüyorsun” • “Gürültü yaptığın zaman rahatsız oluyorum” GATA

43. Sorumluluk • Anababa sorumluluk alma konusunda çocuğa örnek olmalıdır. • Mümkün olan en erken yaşta çocuğun yapısı ve becerilerine uygun işler varmeye başlamak. • Başlangıçta daha fazla zaman ve sabır gerektirir. • Sorumluluk çanta taşımaya benzetilirse... GATA

44. Disiplin • Disiplin acil durumlarda baş vurulması gereken bir yaklaşım olmamalıdır. • “Söz dinlemediği zaman ne yapalım” • “Bana vurduğunda ben de ona vurmalı mıyım ?” • “Hiç bir ceza ve ödül işe yaramıyor, ne yapacağımızı şaşırdık” • “Sorunları önceden önlememiz için ne yapmamız gerekiyor ?” • Disiplin yaşamın bir parçası olmalıdır. GATA

45. OLUMLU DAVRANIŞLARI DESTEKLEME Çocuğunuzu en son ne zaman eleştirdiniz ? Çocuğunuzu en son ne zaman övdünüz ? “ Her 4 övgüye karşılık 1 eleştiri olmalı ”

46. ÖZEL ZAMAN UYGULAMASI • Çocuğun yaşı ne olursa olsun özel zaman uygulamasında hedeflenen şey ebeveynin çocuğu eleştirmeden,yönlendirmeden, kontrol etmeye çalışmadan sadecedikkatle izlemesive yapılan şeyleritakdir etmesidir.

47. DUR • Çatışma anında konuşmaya, söylenmeye, bağırmaya başlamadan önce 5-10 dk durun. Kendinize ve çocuğunuza sakinleşmek için zaman tanıyın. • “MOLA istiyorum” ,”Önce sakinleşelim, sonra konuşalım”

48. Nedenler Çocuğun Duygusu Çocuğun Gerçek Mesajı Uygun Yaklaşım Dikkat Çekmek Sıkılma, İlgi ihtiyacı “Beni farket” “Benimle ilgilen” Ortamı zenginleştirmek, uygun davrandığında ilgilenmek Güç mücadelesi Kontrol ve tehdit hissetme “Benim dediğim olacak” Güç mücadelesine girmemek, direnmeyi azaltacak uygulamalara geçmek, seçenek sunmak Öç alma İncinme, haksızlığa uğradığını düşünme “Ben de seni incitebilirim” Misilleme yapmamak, önce sakinleşmek, sonra birlikte sorun çözmek Yetersizlik Kendini yetersiz hissetme, güvensizlik “Hiç bir şeyi iyi yapamıyorum”, “Beni zorlama” Başarılarını görmek, başarı olmasını sağlayacak fırsat yaratmak GATA

49. BİRLİKTE ÇÖZÜM BULMAK Soruna çocukla birlikte 6 basamakta çözüm getirmek: Sorunu tanımlamak Çözümler üretmek Çözümleri değerlendirmek En uygun çözüme karar vermek Kararın nasıl uygulanacağını belirlemek Uygulamayı izlemek GATA

50. BİRLİKTE ÇÖZÜM BULMAK • Çocuklar kendilerinin de katıldığı bir planı uygulamaya daha istekli olurlar • Kararlar daha nitelikli olur. • İlişkiler daha sıcak olur. GATA