Kvíði í samskiptum og starfi

1. 4. september 2006 Dr. Erla S. Grétarsdóttir Sálfræðingur Meðferðar- og fræðslusetur Ráðgjöf og fræðsla fyrir einstaklinga, félög og fyrirtæki. Kvíði í samskiptum og starfi

2. Mikil og þrálát hræðsla við að vera innan um fólk eða koma fram fyrir aðra. Fólk hræðist félagsaðstæður þar sem það á á hættu að vera metið af öðrum og þar sem það getur orðið sér til skammar. Aðstæðurnar vekja mikinn kvíða eða jafnvel kvíðaköst og kvíðinn er bæði sálrænn og líkamlegur. Félagsfælni (social phobia)

3. Sá félagsfælni áttar sig á því að kvíðinn er óraunhæfur eða óhóflegur. Algengt að sá félagsfælni forðist félagsaðstæðurnar eða umberi þær með mikilli vanlíðan. Félagsfælnin veldur mikilli truflun á lífi einstaklingsins og mikilli vanlíðan. Félagsfælni (social phobia)

4. Ofurviðkvæmni fyrir gagnrýni og höfnun. Erfiðleikar við að vera ákveðinn. Lágt sjálfsmat og minnimáttarkennd. Hræðsla við mat á getu. Léleg félagsfærni. Lélegt stuðnings- og félagsnet. Þættir sem tengjast félagsfælni

5. Frammistöðukvíði. Vera í boðum. Taka þátt í fundum, kennslustund o.fl. Tala við ókunnugt fólk. Hefja sambönd (ástarsambönd). Hefja samræður og/eða viðhalda samræðum. Tala við fólk í valdastöðum. Borða eða skrifa fyrir framan aðra. Nota almenningssalerni. Vera ákveðinn Kvíðvænlegar aðstæður

6. 3-14% lífstíðaralgengi. Algengasta kvíðaröskunin og þriðja algengasta geðröskunin. Félagsfælni er helmingi algengari hjá konum. Sjúkdómurinn hefst venjulega á miðjum táningsaldri. Venjulega ævilangur sjúkdómur ef ekkert er gert. Oft falinn sjúkdómur. Algengi

7. Meðferðin byggir á þeirri kenningu að andleg vanlíðan stafi af neikvæðum/óraunhæfum skýringastíl. Þannig hefur það sem við hugsum og hvernig við túlkum aðstæður mikil áhrif á það hvernig okkur líður. Inngrip í meðferðinni beinast aðallega að hugsun en einnig að hegðun. Hugræn atferlismeðferð (HAM)

8. Fimm áhrifaþættir í lífinu Hugræn atferlismeðferð (HAM) Umhverfi Hugsun Líðan Líkamleg einkenni Hegðun

9. Meðferð með hugsanir: Fræðsla um kvíða Fólki kennt að bera kennsl á sjálfvirkar hugsanir. Tengsl á milli sjálfvirkra hugsana og tilfinninga eru kennd. Þetta er gert með kennslu í viðtalstímum og með mikilli heimavinnu, notuð skráningarblöð (Dysfunctional Thought Record: DTR) Þegar búið er að finna hugsanamynstur sem er óraunhæft og veldur vanlíðan eru þessar hugsanir metnar og skoraðar á hólm. Hugræn atferlismeðferð (HAM)

10. Hugræn atferlismeðferð (HAM)

11. Mat á hugsunum: Rök með og á móti hugsun. Eru til önnur sjónarmið? (hvernig myndi einhver annar hugsa málið, hvernig hefði ég skýrt þetta áður en ég varð kvíðinn o.fl) Hverjar eru afleiðingar þess að hugsa eins og ég geri? Hver er hugsanaskekkjan? Atferlistilraunir til að sannreyna hugsun. Hugræn atferlismeðferð (HAM)

12. Atferlistilraunir/nálgun (exposure): Fara í kvíðvænlegar aðstæður. Þarf að framkvæmast á kerfisbundinn hátt. Taka eftir kvíðvænlegum hugsunum og meta þær svo á eftir. Tilgangur að ögra sjálfum sér og finna á eigin skinni að maður ræður við aðstæður. Bæði in vivo og in vitro Hugræn atferlismeðferð (HAM)

13. Kvíðaferlið

14. ÁHYGGJUR

15. Megin einkenni eru áhyggjur af ýmsum atriðum sem hafa verið til staðar a.m.k. Í 6 mánuði. A.m.k. Þrjú af eftirfarandi atriðum: Eirðarleysi/órói Þreytast auðveldlega Einbeitingarerfiðleikar/hugurinn tæmist Pirringur/skapstyggð Vöðvaspenna Svefntruflanir Almenn kvíðaröskun (GAD)

16. Get ég lifað af tónlistinni? Er ég samkeppnishæf? Er betra að einbeita sér að einu hljóðfæri eða að fókusera á fleiri atriði (t.d. tónsmíð)? Er starfið nógu strúktúrerað eða skipulagt? Get ég verið nægilega skipulögð við að æfa mig? Áhyggjur tónlistarmanna

17. Streita Frammistöðukvíði Óþolinmæði gagnvart framförum Kulnun Starfsóöryggi Tónlistin og persónulegt líf stangast á Erfitt að skipuleggja sig Depurð Einbeitingarerfiðleikar Streituvaldar hjá tónlistarnemum

18. Slökun. Svefnráðgjöf. Tímastjórnun. Skipuleggja áhyggjutíma. Skrifa áhyggjudagbók. Skoða fortíðina – Áhyggjur sem að maður hefur haft. Hvernig tekst ég á við áhyggjur?

19. Reglulegur svefntími. Einhver hreyfing yfir daginn. Svefnherbergið er bara fyrir svefn og kynlíf. Verkefnalisti fyrir morgundaginn. Ef þú getur ekki sofnað farðu fram og gerðu eitthvað sem þér leiðist að gera eða skrifaðu áhyggjur þínar á blað. Ekki reyna að sofna. Svefnráðgjöf

20. Setja sér sértæk markmið. Forgangsraða. Skipuleggja daginn. Verðlauna sig. Tímastjórnun

21. Áhyggjudagbók

22. Fullkomnunarárátta

23. Fólk sem þjáist af fullkomnunaráráttu setur sér óraunhæf og allt of há viðmið, fylgir þeim af miklum stífleika og skilgreinir svo sjálfsvirði sitt útfrá því hvort það nær þessum viðmiðum. Fullkomnunarsinnanum finnst hann allltaf geta gert aðeins betur. Það sem hann gerir er aldrei nógu gott. Kröfurnar eða viðmiðin eru óraunhæf og ef þeim er ekki náð þá veldur það brestum í sjálfsmyndinni. Skilgreining

24. Self-oriented perfectionism: Einkennir þá sem eru uppteknir af því að setja sér háleit markmið og eru mjög gagnrýnir á sjálfan sig. Socially prescribed perfectionism: Einkennir þá sem finnst aðrir setja þeim óraunhæf markmið og að þeir verði að ná markmiðunum til að geðjast öðrum og forðast refsingu. Other-oriented perfectionism: Einkennir þá sem gera óraunhæfar kröfur á annað fólk. Tegundir fullkomnnunaráráttu

25. Kvíði – Félagsfælni Þunglyndi Átröskun Sjálfsvígshugsanir Árátta-þráhyggja Persónuleikaröskun Líkamleg vanheilsa (sállíkamleg einkenni) Tengsl við geðræn vandamál

26. Neikvæðar afleiðingar af fullkomnunaráráttu mun algengari og einnig betur rannsakaðar. Jákvæð fullkomnunarárátta: Öguð vinnubrögð Leggja sig allan fram Góður árangur í starfi Ánægja þegar vel gengur Neikvæð – jákvæð fullkomnunarárátta

27. Erfið verkefni sem fela í sér mörg mistök (Frost o.fl., 1995). Áhrif fullkomnunaráráttu á sjálfsmat, kulnun og líkamlega vanheilsu hjá framkvæmdarstjórum í fyrirtækjum (Fry, 1995). Fullkomnunarárátta mun meiri hjá vinnuölkum (workaholics) en hjá vinnueldhugum (work enthusiasts) (Spence og Robbins, 1992). Rannsóknir á neikvæðum afleiðingum fullkomnunaráráttu

28. Fullkomnunarárátta tengd minni starfsgleði hjá sálfræðingum(Wittenberg og Norcross, 2001). Tengsl á milli fullkomnunaráráttu og almenns kvíða, frammistöðukvíða og trú á eigin getu hjá óperusöngvurum (Kenny o.fl. 2004) og hjá hljóðfæranemum (Sinden, 1999). Rannsóknir á neikvæðum afleiðingum fullkomnunaráráttu

29. Fullkomnunaráráttudagbók. bera kennsl á vandamálin. hvað kemur fullkomnunaáráttunni af stað. Skoða kosti og galla við að setja sér fram úr hófi há markmið. Skoða sjónarmið annarra. Skoða rökin fyrir kröfum annarra. Prófa sig áfram í að draga úr frammistöðu. Að kljást við fullkomnunaráráttu

30. FRESTUNARÁRÁTTA

31. Tengsl á milli frestunaráráttu og fullkomnunaráráttu. Frestunarárátta algeng hjá þeim sem hafa miklar áhyggjur. Inngrip: Setja sér markmið. Brjóta það niður í nokkur skref. Verðlauna sig eftir að skrefunum er náð. Atferlistilraunir það sem eitthvað óþægilegt er gert. Frestunarárátta