1 / 51

Psychologia rozwoju

Psychologia rozwoju. Periodyzacja rozwoju. 1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż. -------- Narodziny-------- 2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż. w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1 m.ż. 3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż. 4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż.

maj
Download Presentation

Psychologia rozwoju

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Psychologia rozwoju

  2. Periodyzacja rozwoju 1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż. -------- Narodziny-------- 2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż. w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1 m.ż. 3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż. 4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż. 5. Średnie dzieciństwo: 6, 7, r.ż. do 11, 12 r.ż. 6. Okres dorastania: 11, 12 r.ż. do 17, 18, 20 r.ż. 7. Wczesna dorosłość: 17, 18, 20 r.ż. do 40, 45 r.ż. 8. Średnia dorosłość: 40, 45 r.ż. do 60, 65 r.ż. 9. Późna dorosłość: 60, 65 r.ż. do ------ ----------Śmierć---------

  3. Istota rozwoju: ZMIANA - czyli uwzględnienie perspektywy czasowej; Definicja zmiany: różnica między stanem poprzednim a obecnym danego obiektu zaobserwowana po upływie pewnego czasu. Jednak nie każda zmiana oznacza rozwój! ZMIANA ROZOWOJOWA- to każda zmiana, która w efekcie zwiększa równowagę między jednostką, a światem zewnętrznym

  4. Jak badać rozwój ? • Wady i zalety • Jakie masz propozycje

  5. Strategia badań poprzecznych W strategii tej porównuje się w określonym czasie grupy osób różniących się wiekiem. Zalety:+ strategia szybka i stosunkowo mało kosztowna+ badania można łatwo powtórzyć+ służy stwierdzaniu różnic między grupami wiekowymi oraz różnych tendencji rozwojowych,które mogą być następnie badane bardziej szczegółowo Słabości:- ponieważ badane zachowanie obserwowane jest tylko w jednym momencie badania wykonane przy użyciu metody poprzecznej nie informują o różnicach wewnątrz indywidualnych- osoby należące do bardzo odległych grup wiekowych mają odmienne doświadczenia kulturowe i społeczne, zatem uzyskane wyniki mogą odzwierciedlać bardziej różnice w tym zakresie niż rzeczywiste różnice rozwojowe związane z wiekiem

  6. Strategia badań podłużnych W badaniach prowadzonych zgodnie ze strategią longitudinalnych. Badana jest grupa osób w ciągu jakiegoś czasu zwykle kilku, kilkunastu lat. Obserwacje i testy wykonuje się w różnym czasie. Zalety:+ badania dostarczają danych o rozwoju jednostek w danym okresie+ za pomocą tych badań można badać stabilność rozwoju+ można też określić wpływ wcześniejszego doświadczenia indywidualnego na późniejszy rozwój Wady:- pochłaniają wiele czasu i pieniędzy- istnieje duże prawdopodobieństwo, że część badanych z różnych powodów nie weźmie udziału w różnych badaniach, rezultatem tego może być nieprzypadkowa zmiana właściwości badanej grupy, która zakłóci wyniki całego badania- powtórzenie badań może dać nierealistyczne wyniki z uwagi na różnicę wpływów społecznych w różnym czasie historycznym

  7. W psychologii długo rozwój rozumiano tak, jak w naukach biologicznych; Podstawowe kategorie tak rozumianego rozwoju: - WZROST: ilościowe zwiększanie się rozmiarów (np. przyrost wagi, liczby komórek); - DOJRZEWANIE: rozwój komórek do takiego stanu, w którym organizm może w pełni je wykorzystać; - UCZENIE SIĘ: stosunkowo trwała zmiana zachowania będąca rezultatem doświadczenia. Zależna od dojrzewania.

  8. Rezultat przyjęcia biologicznego modelu rozwoju - uznawanie za zmianę rozwojową taką, którą cechowało: 1. Jednokierunkowość (monotoniczność); 2. Nieodwracalność; 3. Trwałość; 4. Autonomiczność.

  9. 1. Jednokierunkowość: zmiany prowadzą do określonego stanu końcowego; na bazie prostszych zmian nadbudowują się bardziej skomplikowane; 2. Nieodwracalność i 3. Trwałość - oznacza to, że stany organizacji wewnętrznej, które raz powstały, nie mogą być cofnięte ani oduczone; stanowią bazę do nowych procesów zmian; 4. Autonomiczność - oznacza, że zmiany rozwojowe są ściśle powiązane i wyznaczane przez czynniki wewnętrzne, tkwiące w strukturze systemu psychicznego.

  10. Efekt tak rozumianych zmian: 1. Zmiany mają charakter powszechny w danej populacji; 2. Zmiany są ściśle powiązane z wiekiem; 3. Zmiany są przewidywalne. Ostatnio takie podejście do rozwoju poddawane jest krytyce - podkreślana jest rola czynników środowiskowych!

  11. Inne charakterystyki zmian rozwojowych: 1. Zmiany ilościowe: narastanie, przybywanie, ale bez naruszenia struktury wewnętrznej zjawisk czy procesów (np. zwiększanie się zasobu słów); 2. Zmiany jakościowe: przekształcanie się wewnętrznej organizacji czynności psychicznych i zachowania (np. nowy sposób rozumienia świata).

  12. Czy rozwój to tylko zmiana na + ?

  13. 1. Zmiany progresywne: narastanie, powiększanie się, doskonalenie, np. szybsze tempo uczenia się, lepsze rozumienie, itp.; 2. Zmiany regresywne: inwolucja, atrofia, zanik. Zmiany te występują w każdym okresie życia - progresja może wystąpić u ludzi starych, a regres u dzieci.

  14. 1. Zmiany intraindywidualne: zachodzące w psychice i zachowaniu jednostki; 2. Zmiany interindywidualne: występujące w podobny sposób u większości ludzi

  15. (Wg H. Bee) 1. Zmiany powszechne: wspólne dla przedstawicieli gatunku, związane z wiekiem (uwarunkowane dojrzewaniem); 2. Zmiany wynikające z przynależności do danej kultury (uwarunkowane zegarem społecznym); 3. Zmiany indywidualne wynikające z osobistych przeżyć.

  16. Nowe podejście do rozwoju: psychologia life span P.Baltesa 1. Rozwój psychiczny człowieka trwa całe życie; 2. Rozwój człowieka ma charakter: a) wielowymiarowy, co oznacza, że istnieją odrębne wzorce rozwojowe dla różnych zjawisk życia psychicznego i zachowania; b) wielokierunkowy - czyli progresywny i regresywny;

  17. 3. Rozwój człowieka cechuje się intraindywidualną plastycznością, tzn. poszczególne funkcje są w różnym stopniu podatne na modyfikacje, m.in. ze względu na ilość i jakość doświadczeń; Efekt: Indywidualizacja form rozwoju

  18. 4. Człowiek jest istotą rozwijającą się w rozwijającym się świecie; 5. Rozwój człowieka jest „współdeterminowany” przez grupy czynników: a) indywidualny wiek chronologiczny; b) okres historyczny; c) czynniki pozanormatywne - zdarzenia losowe spowodowane własnymi wyborami.

  19. ZMIANA ROZWOJOWA Odnosi się NIE do stopnia progresywności wobec stanu wcześniejszego, ALE: do stopnia adaptacyjności - Przejawiającej się w zdolności jednostki do konstruowania nowych jakościowo relacji ze światem, z uwzględnieniem zmian zachodzących w danym czasie w organizmie i otoczeniu.

  20. Podkreśla się, że człowiek jest układem dynamicznym, którego zmiany zachodzą w kontekście stale zachodzących zmian w świecie. Ponieważ zmiany ciągle następują, stałe jest tylko to, że są zmiany. Reszta jest relatywna i nieprzewidywalna odejście od badań normatywnych!

  21. Okres sensytywny i krytyczny Koncepcja okresu krytycznego pochodzi z badań nad zwierzętami: istnieją w rozwoju okresy szczególnej wrażliwości organizmu na obecność określonego typu doświadczeń. W badaniach nad ludzkim rozwojem zyskała miano koncepcji okresu sensytywnego. Okres sensytywny: okres miesięcy lub lat, w trakcie którego dziecko może być szczególnie wrażliwe na specyficzne formy doświadczenia lub podlegać szczególnemu wpływowi na skutek ich nieobecności.

  22. Problem akceleracji rozwoju: - przyspieszenie rozwoju w porównaniu z poprzednimi pokoleniami.

  23. OKRES PRENATALNY OD POCZĘCIA DO NARODZIN

  24. CECHY ŻYCIA DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM 1. DYNAMICZNOŚĆ I ADAPTABILNOŚĆ A) od jednej komórki - do wysoko wyspecjalizowanego organizmu (12 miliardów komórek w mózgu, 10 bilionów komórek nerwowych); B) masa ciała powiększa się 10-11 milionów razy (w wieku od narodzin do dorosłości - tylko 22 razy); C) długość i ciężar: - długość komórki jajowej: 0,15 mm, plemnika - 0,03 mm (pięciokrotnie mniejszy od jaja) do ok. 50 cm dziecka przy urodzeniu; - ciężar komórki jajowej: jedna milionowa część grama; ciężar plemnika 90 tysięcy razy mniejszy niż komórki jajowej do ok. 3,5 kg dziecka przy urodzeniu.

  25. 2. FIZJOLOGICZNA DOMINACJA DZIECKA A) Wyzwala zmiany w hormonach matki; B) Ćwiczy funkcje ważne dla przetrwania po urodzeniu się (połykanie wód płodowych, oddawanie moczu, ssanie, obracanie się, podskoki); C) Wyznacza termin porodu; D) Radzi sobie z poczuciem głodu (pijąc wody płodowe lub nie pijąc, gdy są niesmaczne). 3. ROZWOJOWI POSZCZEGÓLNYCH STRUKTUR TOWARZYSZY ROZWÓJ ICH FUNKCJI

  26. 4.ROZWÓJ STRUKTUR I FUNKCJI ODBYWA SIĘ ZGODNIE Z ZASADĄ CEFALOKAUDALNĄ I PROKSYMODYSTALNĄ od osi podłużnej ciała do boku, począwszy od mięśni położonych przy kręgosłupie, przez mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców. zaczynając od głowy (ruchy gałek ocznych i szyi), przez tułów (ruchy rąk i tułowia) po nogi (dowolne ruchy nóg, chód).

  27. 5. CECHY OKRESU PRENATALNEGO OBSERWOWANE SĄ TAKŻE PO NARODZINACH DZIECKA (DO OKOŁO 5-6 MIESIĄCA ŻYCIA) A) Odruchy bezwarunkowe; B) Zasady rozwoju cefalokaudalnego i proksymodystalnego; C) Przewaga mięśni zginaczy.

  28. ROZWÓJ PRENATALNY 1. OKRES ZYGOTY - od zapłodnienia do 2. tygodni. Zagnieżdżenie się zygoty w ścianie macicy. Początki specjalizacji komórek: niektóre tworzą masę wewnętrzną, z której powstanie EMBRION; inne tworzą masę zewnętrzną, z której powstaną STRUKTURY PODTRZYMUJĄCE EMBRION. 2. OKRES ZARODKOWY (EMBRIONALNY) - od 3. do 8. tygodnia. A) Różnicowanie się komórek masy wewnętrznej; B) Zmiany w masie komórek zewnętrznych, ukształtowanie się trzech systemów podtrzymujących embrion.

  29. Ad. A) - - Trzy listki zarodkowe: 1. ENDODERMA - zaczątek organów wewnętrznych i gruczołów; 2. EKTODERMA - zaczątek tych struktur organizmu, które będą miały kontakt ze światem zewnętrznym (układu nerwowego, skóry i włosów, sensorycznych części oka, nosa i ucha); 3.MEZODERMA - zaczątek mięśni, chrząstki,kości, serca, narządów płciowych i niektórych gruczołów; -- Pierwsze funkcje: w końcu 3. tygodnia zaczyna funkcjonować zaczątek układu krwionośnego. Ad. B) --Ukształtowanie się worka owodniowego, łożyska i pępowiny. III. OKRES PŁODOWY - od 9 do 38., 40. tygodnia.

  30. ROZWÓJ PRENATALNY - PSYCHOLOGICZNE PODEJŚCIE I TRYMESTR ŻYCIA DZIECKA - 13 dnia powstają zawiązki układu nerwowego, 20 dnia zawiązki mózgu; - od 21 dnia pracuje serce; - w 41 dniu obserwuje się odruchy nerwowe świadczące o początkach współdziałania układu nerwowego i mięśniowego; - w 43 dniu odnotowano pierwsze oznaki fal mózgowych; - między 7 a 10 tygodniem zaczynają docierać pierwsze impulsy nerwowe z oka poprzez nerw oczny do mózgu; - w połowie 7 tygodnia pojawia się wrażliwość okolicy warg na dotyk, lekkie ich podrażnienie wywołuje uogólnioną reakcję całego ciała w postaci zwrotu tułowia; - w 7 tygodniu zróżnicowanie gruczołów płciowych pozwala na rozróżnienie płci;

  31. - W 10 tygodniu zasadnicze części mózgu są już ukształtowane; - w 12 tygodniu dziecko zaczyna połykać wody płodowe i reagować na ich smak; - pomiędzy 8 a 12 tygodniem - intensywna aktywność ruchowa. II TRYMESTR ŻYCIA DZIECKA - w 15 tygodniu początek ruchów chwytnych; - w 4 miesiącu powierzchnia mózgu jest pofałdowana, uformowany jest móżdżek, rozpoczyna się mielinizacja włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym; - od 17 tygodnia - ćwiczenia ruchów ssących; - między 4 a 5 miesiącem życia reaguje na zmiany temperatury, na intensywną zmianę oświetlenia, na bardzo silne dźwięki; - na przełomie 5 i 6 miesiąca nabywa zdolności bycia w stanie czuwania i stanie snu;

  32. - W 6 miesiącu PROPORCJE ZBLIŻONE DO TYCH, JAKIE DZIECKO BĘDZIE MIAŁO PRZY URODZENIU. III TRYMESTR ŻYCIA DZIECKA - Przyrost wagi, wypijanie wód płodowych (ok.. 15 do 40 mililitrów płynu owodniowego na godzinę); - nie przybywa już komórek nerwowych, przemiany mają charakter jakościowy, powstają ośrodki mózgowe poszczególnych zmysłów; - występuje zdolność zapamiętywania; - dalszy rozwój odruchów bezwarunkowych.

  33. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK __________________________________________________________ LEKI TERAPEUTYCZNE ASPIRYNA - PORONIENIE, KRWAWIENIE, KŁOPOTY NOWORODKA Z ODDYCHANIEM WITAMINA A - ZNIEKSZTAŁCENIA GŁOWY I USZU, USZKODZENIA SERCA I C.U.N. STREPTOMYCYNA - UTRATA SŁUCHU TALIDOMID - DEFORMACJA KOŃCZYN, USZKODZENIE NARZĄDÓW WEWN., ŚMIERĆ

  34. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK __________________________________________________________ NARKOTYKI KOKAINA - ZAHAMOWANIE WZROSTU, PRZEDWCZESNY PORÓD, DRAŻLIWOŚĆ NOWORODKA, SYNDROM GŁODU NARKOTYCZNEGO; HEROINA - JAK WYŻEJ ORAZ SYNDROM NAGŁEJ ŚMIERCI; LSD I MARIHUANA - PRAWDOPODOBNY POWÓD PRZEDWCZESNYCH PORODÓW; UWAŻANE ZA PRZYCZYNĘ ODRYWANIA SIĘ KAWAŁKÓW CHROMOSOMÓW.

  35. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK ___________________________________________________________ WARUNKI ZWIĄZANE Z MATKĄ WIEK - NASTOLETNIE MATKI ORAZ KOBIETY POWYŻEJ 35 ROKU ŻYCIA CZĘŚCIEJ MAJĄ DZIECI Z NIŻSZĄ WAGĄ URODZENIOWĄ; WRAZ Z WIEKIEM WZRASTA PRAWDOPODOBIEŃSTWO URODZENIA DZIECKA Z ZESPOŁEM DOWNA ALKOHOL - USZKODZENIE MÓZGU I SERCA, ZAHAMOWANIE WZROSTU, OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE, PŁODOWY ZESPÓŁ ALKOHOLOWY (FAS) PALENIE PAPIEROSÓW - ZAHAMOWANIE WZROSTU, WCZEŚNIACTWO

  36. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK ______________________________________________________ CUKRZYCA - TRZYKROTNY WZROST PRAWDOPODOBIEŃSTWA WYSTĄPIENIA WSZELKICH TYPÓW WAD WRODZONYCH (m.in. BEZMÓZGOWIE, ROZSZCZEPIENIE KRĘGOSŁUPA, WADY WRODZONE SERCA); NIEDOŻYWIENIE - WIĘKSZE PRAWDOPODOBIEŃSTWO ZAHAMOWAŃ WZROSTU, WCZEŚNIACTWO.

  37. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK __________________________________________________________ INFEKCJE AIDS - WRODZONE DEFORMACJE RÓŻYCZKA - OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE, USZKODZENIA OCZU, GŁUCHOTA SYFILIS - OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE, ŚLEPOTA, GŁUCHOTA, PORONIENIE, ŚMIERĆ TOKSOPLAZMOZA - ANOMALIE ROZWOJU GŁOWY I MÓZGU, OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE

  38. TERATOGENY MOŻLIWY SKUTEK _________________________________________________________ ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE OŁÓW - PORONIENIE, ANEMIA, OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE RTĘĆ - ANOMALIE ROZWOJU GŁOWY I MÓZGU, BRAK KOORDYNACJI RUCHOWEJ, OPÓŹNIENIE UMYSŁOWE PROMIENIOWANIE - BIAŁACZKA, ANOMALIE ROZWOJU GŁOWY, CIAŁA I RĄK, ZMIANY GENETYCZNE, PORONIENIE, URODZENIE MARTWEGO DZIECKA

  39. NOWORODEK Ocena funkcji życiowych dziecka - problem wagi urodzeniowej: poniżej 2500 - niska masa urodzeniowa poniżej 1500 - bardzo niska masa urodzeniowa poniżej 1000 - skrajnie niska masa urodzeniowa - Skala Apgar pomiar: 1 minuta 3 minuta 5 minuta 10 minuta

  40. Skala Apgar (1953 r.) O C E N A _____________________________________________ Appearance - Zabarwienie skóry 0 1 2 Puls - Czynność serca 0 1 2 Grimace - Odruchy 0 1 2 Activity - Napięcie mięśniowe 0 1 2 Respiration - Czynność oddychania 0 1 2 ____________________________________________ Skala ocen 7 - 10 punktów - dobry stan 4 - 6 punktów - średni stan (tlen) 0 - 3 punkty - ciężki stan (konieczne wspomaganie oddychania i pracy serca

  41. Charakterystyka noworodka Odruchy bezwarunkowe 1. Typowe dla noworodka i człowieka dorosłego - mruganie, źrenicowy, wydzielanie śliny, wydalanie moczu i kału; 2. Występujące u noworodka (i niemowlęcia) - ssania, patrzenia, krzyku (wrodzone zachowania zorganizowane) - Babińskiego (zanika pod koniec 1 r.ż.) - chwytny (zanika ok. 2 miesiąca życia) - toniczno-szyjny (zanika ok. 3 - 4 miesiąca życia) - Moro (obejmowania) (zanika ok. 5 miesiąca życia) - oczno-karkowy Peipera - pływania (zanika po kilku tygodniach) - kroczenia (zanika w 2 - 3 miesiącu życia).

  42. Odruch Babińskiego (ang. Babinski sign, Babinski reflex, Babinski phenoemenon) – jeden z podstawowych objawów sprawdzanych podczas badania neurologicznego. • Polega na odruchowym wyprostowaniu palucha z jego zgięciem grzbietowym w trakcie drażnienia skóry boczno-dolnej powierzchni stopy. • Występuje jako objaw fizjologiczny do 2. roku życia, po tym czasie jest traktowany jako patologiczny i świadczy o uszkodzeniu drogi korowo-rdzeniowej.

  43. Odruch chwytny – odruch fizjologiczny polegający na zaciśnięciu palców i przywiedzeniu kciuka w reakcji na uciśnięcie strony dłoniowej palców. • Odruch jest fizjologiczny dla pierwszych miesięcy życia. Powinien zaniknąć w kończynach górnych po 4. miesiąca życia, a kończynach dolnych po 12 miesiącach.

  44. Odruch toniczny szyjny asymetryczny –występuje u noworodków od chwili urodzenia do 6. miesiąca życia. Przetrwanie tego odruchu ponad 6 miesiąc życia dziecka świadczy o nieprawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego, co może w późniejszych okresach życia przejawiać się zaburzeniem rozwoju funkcji lokomocyjnych. Sposób wywołania odruchu • U dziecka ułożonego na plecach. Następnie skręca się głowę w bok (w prawą lub lewą stronę). W przypadku prawidłowej reakcji dochodzi u dziecka do tonicznego wyprostu kończyny górnej i dolnej po stronie, w którą zwrócona jest twarz i zgięcia kończyn po stronie, w którą zwrócona jest potylica.

  45. Odruch Moro, inaczej zwany odruchem obejmowania – odruch występujący w odpowiedzi na gwałtowną zmianę położenia ciała noworodka, nagły hałas, ostry dźwięk. • Noworodek reaguje energicznym wyprostowaniem kończyn górnych i dolnych, wygięciem pleców w łuk i odchyleniem głowy do tyłu, po czym zaciska pięści, a odrzuconymi wcześniej na boki rękami wykonuje powolny ruch objęcia klatki piersiowej. • Konsekwencje …..

  46. odruch oczno - karkowy Peipera (jest to cofnięcie głowy noworodka na działanie silnego światła na oko noworodka). • odruch pływania - nie boją się zanurzyć głowy i otworzyć oczu pod wodą, a gdy do otwartej buzi dostaje się woda po prostu instynktownie wstrzymują oddech • odruch kroczenia - Podtrzymywane pod pachą, podnosi, prostuje nóżki i porusza nimi na przemian – jak przy stawianiu kroczków.Skąd się wziął? W ten sposób, zdaniem niektórych naukowców, objawia się pierwotny instynkt chodzenia – jednak źródło tego odruchu nie jest do końca zbadane. • odruch ssaniamuśnięcie w policzek, odwraca główkę w kierunku tego bodźca, otwiera usta i jest gotowe do ssania. Kiedy w buzi poczuje pierś lub np. palec, zaczyna ssać. Potrafi skoordynować ssanie z połykaniem pokarmu.

  47. Postawa noworodka - asymetria - tendencja do przewagi mięśni zginaczy Proporcje - głowa = 1/4 długości ciała, tułów = 1/2 długości ciała, nóżki = 1/4; - obwód głowy większy od obwodu klatki piersiowej; - twarz szeroka, szyja krótka; - kończyny stosunkowo krótkie, stopy i dłonie duże; - tułów długi, duży brzuch, klatka piersiowa beczkowata; - duża powierzchnia ciała w stosunku do masy ciała.

  48. Układy - krążenie 2 x szybsze niż u człowieka dorosłego; - układ oddechowy - niewielka pojemność płuc, a duże zapotrzebowanie na tlen, więc większa liczba oddechów (dorosły - 16/min., noworodek - 75/min.); - układ pokarmowy - jama ustna mała, język krótki i gruby, jelita stosunkowo długie, ale delikatne; - układ kostny - budowa włóknisto-chrząstkowa, mało soli mineralnych, kości czaszki twardsze od innych, CIEMIĄCZKO DUŻE - u zbiegu kości ciemieniowych i czołowej (zarasta ok. 15 miesiąca życia), CIEMIĄCZKO MAŁE - u zbiegu kości ciemieniowych i potylicznej ( zarasta w I kwartale).

More Related