Onderwijsachterstandenbeleid succesvol ?

1. Onderwijsachterstandenbeleidsuccesvol? Vijfde LEA conferentie 8 maart 2012 Guuske Ledoux Kohnstamm Instituut Universiteit van Amsterdam

2. Inhoud • Terugdringen van achterstanden: resultaten tot dusver • Oorzaken van achterstanden: waaropmoeteninterventieszichrichten? • Maatregelenachterstandenbestrijding: watweten we over effectiviteit? • De rol van gemeenten en schoolbesturen

3. Resultaten tot dusver • Loopbanen en prestaties van leerlingen gevolgd sinds 1988 (LEO, Prima, COOL5-18) • Meest recente analyses: 2010 • Onderzoeksvragen:* Hoe heeft achterstand van OAB-doelgroepen zich ontwikkeld in de periode 1994-2008* In hoeverre nog sprake van onbenut talent?

4. Reductie taal- en rekenachterstand

5. Onderwijspositie leerjaar 3 VO 1999/2000 – 2007/08 (ref. aut.mbo) mbo)

6. Hoofdlijn reductie • Taalvaardigheid PO:* groep 2 nauwelijks ontwikkelingen* groep 8 allochtone doelgroep flink vooruit+40%; * autochtone doelgroep niet vooruit • Rekenvaardigheid PO:* groep 2 en 8 allochtone doelgroep flink vooruit* autochtone doelgroep een beetje vooruit • Onderwijsniveau leerjaar 3 VO: allochtone doelgroep vooruit • Taal- en wiskundevaardigheid VO: geen ontwikkelingen

7. Sociaal milieu en etniciteit • Allochtonedoelgroepgaatvooruit, maar absolute achterstand is nog steeds aanzienlijk, vooralbijtaal • Opleidingoudersniet de enigeverklarende factor, etniciteitaparterol • Specialeaandachtnodigvoorallochtoneleerlingen die ‘net niet’ of ‘nietmeer’ gewichtenleerlingzijn

8. Oorzaken van achterstand Taal Cognitief/educatiefklimaat in het gezin Beheersingsociale codes Kennis van de wereld Leven tussen twee culturen Socialestijgingvergt het nodige: wilskracht, zelfstandigheid, ambitie Lageverwachtingen

9. Waarop interventies richten Vergroten kennis van de wereld Heel veeltaal Socialevaardigheden en persoonsvorming Ondersteunenbijsocialestijging Hogeverwachtingen Hogekwaliteitonderwijs: watgoed is vooralleleerlingen, is ookgoedvoorachterstandsleerlingen Kennis van/begripvoorleefwereld

10. Bestaandemaatregelen • VVE • Ouderprojecten • Extra geld voor scholen met doelgroepleerlingen • Brede school • Schakelklassen • Verlengde leertijd • Bestrijden zwakke scholen

11. VVE • Sterk op ingezet, o.b.v. resultaten onderzoek VS • In Nederland nog niet echt goed op effect onderzocht, wel mee bezig • Effecten zoals in VS resultaten gaan we hier waarschijnlijk niet zien> kwaliteit Nederlands kleuteronderwijs • Risico’s huidig beleid: de knip, de opschaling • Het draait om kwaliteit van uitvoering

12. Ouderprojecten • Ambivalentie: de invloed van ouders is groot, maar je kunt van laag opgeleide ouders geen hoog opgeleide ouders maken > bescheiden effectiviteitsverwachtingen • Ouderbetrokkenheid: alle ouders willen graag dat het goed gaat met hun kind • Ouders kunnen niet altijd cognitief steunen, maar wel emotioneel • Zorgpunt: autochtone ouders worden vergeten/slecht bereikt? • Pas op voor eenrichtingsverkeer

13. Extra geld voorscholen • Gewichtenmiddelen, leerplusmiddelen, extra gelden van gemeenten • Effecten moeilijk onderzoekbaar • Wat scholen er mee doen is black box > voer het gesprek hierover • Valkuil: achterstandenbestrijding gelijkstellen met zorgbeleid • Knelpunt beleid: gewichtenmidedelen lopen terug

14. Brede school Sterk op ingezet door gemeenten ‘Breed’ is zowel sterkte (combinatie van interventies) als zwakte (geen focus of duidelijk doel) Effectiviteit is nog onbekend en ook lastig onderzoekbaar als doelen niet helder zijn Integraal kindcentrum: goede ontwikkeling?

15. Schakelklassen Relatief nieuw instrument Was ‘probeersel’ zonder onderbouwing, maar resultaten tot dusver wel positief Waarom positief weten we nog niet goed: extra leertijd, extra taal/kennis van de wereld, hogere verwachtingen, selectie van ‘high potentials’? Vooral kopklassen goede resultaten Voorlopig maar op blijven inzetten?

16. Verlengde leertijd Verlengde schooldag, zomerschool, vakantieschool Effectiviteit plausibel: om achterstanden in te lopen is meer leertijd van belang Effectiviteitsonderzoek loopt nog, afwachten Praktijk rapporteert wel positieve ervaringen Ook hier: inzicht nodig in besteding van de extra leertijd: waarop richt men zich?

17. Bestrijden zwakke scholen Staat niet op veel LEA-agenda’s, maar in enkele gemeenten wel Relevantie evident: juist voor doelgroepleerlingen is kwaliteit school essentieel Kern is investeren in kwaliteit leerkrachten en schoolleiders Verbetering blijkt goed mogelijk

18. Rol gemeenten en besturen Gesprek blijven voeren met elkaar: wie doet wat, hoe weten we dat, hoe weten we wat dat oplevert? Bevorderen van/toezicht houden op kwaliteit VVE Lokaal voor continuïteit zorgen Heldere, doordachte doelen en doelgroepen