İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

1. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Bülent TARIM

2. TANIMLAR • İşyeri: İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.

3. İşveren: işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi, yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş,

4. İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi,

5. İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. • Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır.

6. İşyeri Kapsamı • İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. • İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.

7. İŞ KAZASI

8.   İş Kazasının Tanımı   İş kazası; • Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, •  Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, • Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, • Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,      meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır. 1.4.2014 11:30:43 8

9. Bildirim Zorunluluğu • İş kazası olayı, kolluk kuvvetlerine derhal bildirilmelidir. • İş kazası olayı SGK na, olayın meydana gelmesinden itibaren 3 iş günü içinde bildirilmelidir. (SGK Mad.13) • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne 2 iş günü içinde bildirilmelidir. (İş Kanunu Mad. 77 )

10. Ülkemizdeki durum • Türkiye’de; • 2003 yılında 76.668 iş kazası (5,6) m.işçi • 2004 yılında 83.830 iş kazası (6,18) “ • 2005 yılında 73.923 iş kazası (6,8 ) “ • 2006 yılında 79.027 iş kazası (8,1 ) “ • 2007 yılında 80.602 iş kazası (8, 5) “ - 2008 yılında 72.963 iş kazası Meydana gelmiştir. 1.4.2014 11:30:43 10

11. Meslek Hastalığının Tanımı Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. (SGK Mad.14) 1.4.2014 11

12. Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun; • a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi, •  b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi, •              sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

13. İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Olumsuz Sonuçları Yetişmiş insan gücümüzü kaybı. Kısmı ya da tam iş göremez hale gelmiş özürlü bir kesim. Bu kesim genellikle ciddi psikolojik sorunlar yaşıyor. 1.4.2014 11:30:43 13

14. Hayatını kaybedenlerin yakınlarına, iş göremez hale gelenlerin kendisine SGK ömür boyu maaş bağlıyor. İşletmelerin, SGK ve Devletin diğer kurumları açısından yüksek direk ve dolaylı maliyetler. 1.4.2014 11:30:43 14

15. İŞ KAZASININ ANALİZİ 1.4.2014 11:30:43 15

16. TEHLİKELİ DURUM TEHLİKELİ DAVRANIŞ İŞ KAZASI

17. Tehlikeli Durum; Kazaya neden olabilecek unsurları bünyesinde barındıran; fiziksel ortam, makine, tezgah, malzeme gibi maddi varlıkların uygunsuzluğu tehlikeli durumu oluşturur. 1.4.2014 11:30:44 17

18. Tehlikeli Durumlara Örnekler • Makinelerin kayış kasnak tertibatlarının koruyucu içinde olmaması, • Dişli tertibatlarının, millerin ve hareketli aksamların koruyucularla kapatılmaması, • Elektrikle çalışan makine ve ekipmanın topraklama hatlarının bulunmaması, • İşyeri binasının uygun olmaması,

19. Basınçlı kapların periyodik kontrollerinin yaptırılmaması, • Kaldırma makinelerinin periyodik kontrollerinin yapılmaması,

20. Tehlikeli Davranış; Tehlikeli durum oluşturan bir ortamda bulunan ve tehlikeli durum ile temasa geçen veya tehlikeli durumun etki alanına giren kişinin bu eylemi Tehlikeli Davranışı oluşturur. 1.4.2014 11:30:44 20

21. Tehlikeli Davranışlara Örnekler • İşveren tarafından verilen kişisel koruyucu donanımı kullanmamak, • Makinelerin koruyucuları sökmek ve yerine takmamak, • Makinelerin, emniyet siviçi, fotosel ve benzeri güvenlik donanımlarını iptal etmek veya işe yaramaz hale getirmek,

22. Çıplak uçlu elektrik kabloları ile fiş ve priz sistemi kullanmadan elektrik almak, • Ateşle çalışılması yasak olan, yanıcı maddelerin bulunduğu kısımlarda sigara içmek veya açık ateşle çalışmak, • Makineler çalışırken müdahale etmek veya çalışan makinede temizlik yapmak, • Belirlenmiş iş güvenliği kurallarına uymamak

23. İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI NASIL ÖNLENMESİ 1.4.2014 11:30:44 23

24. İŞVERENİN SORUMLULUĞU • İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

25. İŞVERENİN SORUMLULUĞU • İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar

26. İŞVEREN VEKİLLERİ • 4857 Sayılı İş Kanunu 1.Maddesi • Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır.

27. Türk Ceza Kanunu açısından • İş Kanunu açısından • Sosyal Sigortalar ve Genel SağlıkSigortası Kanunu açısından • Borçlar Kanunu açısından 1.4.2014 27

28. ADLİ SÜREÇ 1- Ceza Davaları (Türk Ceza Kanuna Göre) 2- Hukuk Davaları a) Sosyal Güvenlik Kurumunun açtığı alacak davaları (SGK dayanılarak) b) Kazalı işçi veya yakınlarının açtığı maddi manevi tazminat davaları (Borçlar Kanununa dayanılarak)

29. İş Kazalarında Adli Süreç

30. İş Kazalarında Adli Süreç

31. Ceza Davalarında Kusur Tespiti • Ceza davalarında, suçların şahsiliği prensibi gereğince, kusurlar ve cezalar gerçek kişilere verilir. (Şirket Ortakları, Yöneticiler, Gen.Mdr,Fab.Mdr., Mühendis, Formen v.b.) • Ceza davalarında, kusurlar ve cezalar, tüzel kişilere (şirket veya kurum) verilmez.

32. Ceza Kanunu Açısından İş Kazalarında Cezai Sorumluluklar Ve Hükümler

33. Kamu (Ceza) Davası- Ölümlü • Taksirle yani kasıt olmaksızın, bir kişininölümüne neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Asliye Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan- 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava kamu davası niteliğindedir ve şikayete bağlı değildir. (TCK 85 )

34. Kamu (Ceza) Davası- Birden Fazla Ölümlü • Taksirle yani kasıt olmaksızın, birden fazla kişinin ölümüne neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Ağır Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan- 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava kamu davası niteliğindedir ve şikayete bağlı değildir. (TCK 85 )

35. Ceza Davası -Yaralanma • Taksirle yani kasıt olmaksızın, başkasının yaralanmasına veya sağlığına neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Sulh Ceza Mahkemelerinde, 3 Aydan- 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava açılması çok ağır yaralanmalar hariç şikayete bağlıdır. (TCK 89 )

36. Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. • Taksirle yaralama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. Ancak, birinci fıkra kapsamına giren yaralama hariç, suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde şikâyet aranmaz.

37. Ceza,Kusur ve Tazminat İlişkisi • Ceza davalarında, asli yada tali kusur alan gerçek kişiler, işveren vekili olsun ya da olmasın, daha sonra açılacak alacak veya tazminat davalarında, oranı değişmekle birlikte mutlaka kusur alırlar.

38. İşveren Vekili Durumunda Olanlar Ne Yapmalı ? Emrinizde çalışanlar kurallara uygun çalışıyor mu kontrol edin, Koruyucu kullanıp kullanmadıklarını kontrol edin, Yeni bir görev verirken öncelikle yapacağı işte ne gibi kaza riskleri var kontrol edin, tespit edin ve önlem alınmasını sağlayın, Çünkü, çalışanların geçirebileceği iş kazalarından siz de sorumlusunuz !.. 1.4.2014 38

39. İŞ KAZALARINDA VE MESLEK HASTALIKLARINA HUKUKİ SORUMLULUKLAR

40. İş Kanunu Açısından • İşverenin sorumlukları • İşveren vekillerinin sorumlukları • Kazaya maruz kalan işçilerin sorumlukları

41. İş Kanunu Yönünden İşverenin Yükümlülükleri İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.  ( 4857 Sayılı İş Kanunu Madde 77 ) 1.4.2014 41

42. İşveren Vekilleri’nin Yükümlülükleri • İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir…Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. (İş Kanunu Madde 2 )

43. İş Kanunu Yönünden İşçilerin Yükümlülükleri • İşyerinde çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.  (4857 Sayılı İş Kanunu Madde 77 )

44. Çalışanlar; • İşverence alınmış olan teknik iş güvenliği önlemlerini bozmamak ve işe yaramaz hale getirmemek, • Verilen kişisel koruyucuları düzenli kullanmak, • İşverence konulmuş olan iş güvenliği kurallarına uymak, • Zorundadırlar…….

45. Kurallara Uymayan işçiye Yaptırım • İşyerinde çalışanlar, iş güvenliği belirlenmiş iş güvenliği kurallarına ısrarla uymaz ise, kendi isteği ile veya savsaması yüzünden işin güvenliğini, kendi can güvenliğini ve diğer çalışanların güvenliğini tehlikeye düşürürse, işveren bildirim süresini beklemeksizin iş akdini tazminatsız olarak fesh edebilir. (İş Kanunu Madde 25)

46. İş Kanunu. Madde:25/II-i Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:  i) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

47. İş Kazalarının Hukuki Sonuçları

48. İş Kazalarında Hukuk Davaları • Sosyal Güvenlik Kurumunca Açılan Tazminat Davaları ( Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’na gereğince) • Ölen işçinin yakınlarının veya kazalı işçi yaralanmış ise kendisinin açabileceği tazminat davaları (Borçlar Kanununa dayanılarak) Maddi Manevi Tazminat Davaları

49. İş kazalarında İşverenin Sorumluluğu • İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. (SGK Madde 21)

50. İş kazalarında Üçüncü Kişilerin Sorumluğu • İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir. (SGK Mad.21)