Leczenie otyłości

1. Leczenie otyłości Magdalena Hurkacz Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu

2. Definicja otyłości • Otyłość to uwarunkowane nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej zwiększenie masy ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych, ustalonych dla danego wieku, płci i rasy. Od 1985 roku uznaje się ją oficjalnie za chorobę przewlekłą

4. Przyczyny otyłości • Przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii w stosunku do jej zużycia. Nie zawsze jest ona bezpośrednią konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej. • Występowanie otyłości warunkują: • czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków), • zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, • niewłaściwy skład diety, • częstość i obfitość spożywanych posiłków, • zażywanie niektórych leków • uszkodzenie podwzgórza mózgu

5. Przyczyny otyłości • Często jest uwarunkowana psychospołecznie („zajadanie stresów”, niekorzystne nawyki żywieniowe w rodzinie) i ekonomiczne. • Otyłość może być także skutkiem niedożywienia płodu, które jest rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszą przyswajalnością pokarmu oraz wzmożonym łaknieniem. Stałe przekarmianie dziecka zwiększa prawdopodobieństwo jej wystąpienia

6. Przyczyny otyłości • Zaburzenia przemiany materii • Obecność tzw. „oszczędnych genów” • Programowanie otyłości w okresie płodowym • Zaburzenia utleniania węglowodanów • Brak uczucia sytości • Ograniczenie termogenezy poposiłkowej

7. Przyczyny otyłości • Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego • Podwyższona aktywność białek stymulujących syntezę triglicerydów • Nieodpowiednia dieta i nieregularne posiłki • Ograniczenie ruchu i wysiłku fizycznego • Zaburzenia funkcji neuronów

9. Ocena masy ciała • Otyłość u osób dorosłych stwierdza się, gdy odsetek tłuszczu w ciele niezależnie od wieku przekracza 25% należnej masy ciała u mężczyzn i 30% u kobiet. Otyłość rozpoznaje się najczęściej na podstawie pomiarów antropometrycznych. • W celu wyliczenia idealnej masy ciała (IMC) stosuje się wzór Lorenz’a: IMC = (wzrost [cm] - 100) 2- {(wzrost [cm] 2 150) : K} Współczynnik K dla kobiet wynosi 4, a dla mężczyzn 2.

10. Ocena masy ciała Za najlepszy sposób oceny masy ciała uważa się wyznaczenie wskaźnika masy ciała (WMC), zwanego także wskaźnikiem Queteleta, lub BMI (ang. body mass index). Jest to stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do kwadratu wzrostu podanego w metrach. BMI = aktualna masa ciała [kg] / {wzrost [m]}2

11. Ocena masy ciała pacjentów dorosłych na podstawie średnich wartości BMI (w kg/m2). TypKobietyMężczyźni Norma2123 Otyłość umiarkowana2529,9 Otyłość znaczna3039,9 Otyłość patologiczna>40>40

12. Otyłość typu "jabłko" - (inne określenia: otyłość brzuszna, wisceralna - tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest głównie wewnątrz jamy brzusznej) częściej dotyczy mężczyzn. Otyłość typu "gruszka" - (udowo-pośladkowa) częściej występuje u kobiet. Typy otyłości • Obydwa typy otyłości można w prosty sposób zróżnicować, obliczając stosunek obwodu talii do obwodu bioder, tzw. wskaźnik talia/biodra lub WHR (ang. waist to hip circumference ratio)

13. Klasyfikacja otyłości u osób dorosłych wg kryterium WHR. Typ otyłościKobietyMężczyźni Otyłość trzewnaWHR  0,8WHR 1,0 Otyłość udowo WHR < 0,8WHR< 1,0 – pośladkowa

14. Konsekwencje otyłości Udar mózgu Choroba niedokrwienna serca Cukrzyca Zmiany zwyrodnieniowe stawów Nowotwory złośliwe Żylaki kończyn dolnych Zaburzenia oddychania Schorzenia układu sercowo-naczyniowego Kamica żółciowa Zaburzenia hormonalne Dna moczanowa

15. Programy walki z otyłością mogą obejmować:

16. Programy walki z otyłością mogą obejmować: • Zmiany w środowisku życia tj. modyfikację stylu życia, zmianę zawodu, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej, sposobu wypoczynku oraz zainteresowań i celów życiowych. • Zmiany zachowań indukowane za pomocą zajęć edukacyjnych oraz oddziaływań psychoterapeutycznych.

17. Programy walki z otyłością mogą obejmować: • Wprowadzenie kontrolowanego sposobu żywienia wg zaleceń lekarza lub dietetyka (5 posiłków dziennie z niedoborem energetycznym o różnym nasileniu). • Zwiększenie ilości ruchu i wysiłku fizycznego.

18. PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA

19. Zawartość cholesterolu w 100 g. niektórych produktów spożywczych Produkt spożywczy Cholesterol (mg) mleko (2% tłuszczu) 11 makaron 2-jajeczny 56 śmietana (chuda) 66 wieprzowina 70 - 105 cielęcina 90 smalec 95 sardynka w oleju 120 salceson 132 ser żółty 133 kawior 300 masło 336 łosoś 360 wątroba wieprzowa 430 jaja - całe; żółtko 535; 1480

20. Przykłady zamian produktów spożywczych Produkt zamienny (g.) Produkty zastępcze (g.) 100 g. mąki 135 g. chleba i bułki, 100 g. makaronu i kasz, 100 g. grochu i fasoli 100 g. mleka 100 g. maślanki i kefiru, 100 g. mleka pełnego w proszku, 50 g. mleka skondensowanego, 15 g. sera twarogowego, 15 g. sera żółtego 100 g. mięsa lub 100 g. jaj 400 g. zwykłego mleka, 100 g. sera twarogowego, 60 g. sera żółtego, 80 g. wędlin trwałych i szynki, 100 g. kiełbas świeżych (zwyczajnej), parówek itp., 300 g. kiszki pasztetowej i salcesonu, 80 g. podrobów (wątroba, serce, nerki), 100 g. podrobów (płuca, mózg, ozory), 150 g. podrobów (nogi, głowy), 80 g. konserw mięsnych i rybnych 100 g. masła 400 g. śmietany 18%, 100 g. margaryny witaminizowanej 100 g. smalcu 100 g. oleju roślinnego, 120 g. margaryny niewitaminizowanej, 120 g. masła, 135 g. słoniny 100 g. warzyw i owoców z witaminą C: 100 g. świeżych warzyw i owoców (sałata, szpinak itp.), 80 g. soków naturalnych i przecierów oraz 150 g. kompotów z produktów o dużej zawartości witaminy c (aronia, dzika róża)z karotenem: 100 g. świeżych warzyw i owoców (pomidory, papryka, marchew, kapusta i in.), 20 g. koncentratu pomidorowego 100 g. fasoli i grochu 135 g. chleba i bułki, 100 g. makaronu i kasz 100 g. cukru 125 g. miodu naturalnego i sztucznego, 20 g. marmolady i dżemu, 125 g. słodyczy

21. Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne dla mężczyzn Wzrost Masa ciała Praca lekka (urzędnik, nauczyciel) - zapotrzebowanie Praca ciężka (rolnik, murarz) - zapotrzebowanie (cm.) (kg.) kalorie WW kalorie WW 155 54 - 57 2100 30 3300 47 160 58 - 61 2200 31 3400 48 165 62 - 65 2300 33 3500 49 170 66 - 69 2400 34 3600 51 175 70 - 74 2400 34 3600 51 180 74 - 78 2500 35 3700 52 185 77 - 81 2600 37 3800 54

22. Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne dla kobiet Wzrost Masa ciała Praca lekka (urzędnik, nauczyciel) - zapotrzebowanie Praca ciężka (rolnik, murarz) - zapotrzebowanie (cm.) (kg.) kalorie WW kalorie WW 155 51 - 54 2000 28 3000 42 160 54 - 57 2100 30 3100 43 165 57 - 60 2100 30 3100 43 170 60 - 63 2200 31 3200 45 175 63 - 66 2200 31 3200 45 180 67 - 70 2300 33 3300 47 185 71 - 75 2300 33 3300 47

23. Procentowy udział poszczególnych posiłków dziennego zapotrzebowania energetycznego organizmu Rodzaj posiłku Procentowy rozdział całodziennego zapotrzebowania energetycznego na posiłki przy 3 posiłkach dziennie przy 4 posiłkach dziennie przy 5 posiłkach dziennie I śniadanie 30 - 35% 25 - 30% 25 - 30% II śniadanie - 5 - 10% 5 - 10% Obiad 35 - 40% 35 - 40% 30 - 35% Podwieczorek - - 5 - 10% Kolacja 25 - 30% 25 - 30% 15 - 20%

24. Wymiennik węglowodanowy - 1 WW (jednostka chlebowa) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram cukru lub jej kaloryczna równoważność. Jako wzorzec przyjęto kromkę chleba o wadze 25 gram o wartości energetycznej ok. 40 kcal

25. Wymiennik białkowy (WB) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram białka zwierzęcego lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o wadze 50 gram. Dostarcza ono ok. 40 kcal energii.

26. Wymienniki tłuszczowe (WT) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram tłuszczu lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję masła o wadze 12 gram.

27. Produkt Ilość WW / porcję Ilość kcal / porcję Hamburger 3,5 229 Cheesburger 3,5 227 Big Mac 4,5 446 Coca - Cola 250 ml 3 104 Piwo jasne 500 ml 1 130 Piwo ciemne 500 ml 3 300 Wino wytrawne 100 ml 0,5 100 Wino półsłodkie 100 ml 1 150

29. Leczenie otyłości u dorosłych • dieta Tabela . Zasady diety niskokalorycznej u dorosłych Okres trwaniaKaloryczność 2 tygodnie1500 kcal 2 tygodnie1000 kcal 2 tygodnie500 kcal StopniowoPowrót do diety o deficycie 500 - 1000 kcal w stosunku do zapotrzebowania • wysiłek fizyczny • farmakoterapia

30. Farmakologiczne leczenie otyłości u dorosłych Wycofane z lecznictwa leki przyspieszające zużycie energii Nazwa leku Działanie niepożądane Hormony tarczycyNadczynność tarczycy DinitrofenolNeuropatia i zaćma AminorexPierwotne nadciśnienie płucne AmfetaminaUzależnienie Fenfluraminawady zastawek, nadciśnienie płucne

31. Nazwaleku Teronac (syn. Mazindol) Sibutramina (syn. Meridia) Orlistat (syn. Xenical) Mechanizm działania Hamuje łaknienie ośrodkowo, hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy w OUN, jest jednym z najsilniejszych leków hamujących łaknienie  Hamuje wychwyt zwrotny: serotoniny - nasila poposiłkowe uczucie sytości, noradrenaliny – nasilając termogenezę zwiększa wydatek energetyczny, podwyższając przy tym częstość bicia serca i ciśnienie krwi Inhibitor lipazy trzustkowej, zmniejszający przyswajalność tłuszczów, stosuje się go z dietą ubogotłuszczową, aby nie wywołać biegunek tłuszczowych Leki stosowane w terapii otyłości

32. Preparat Fucus – lekhomeopatyczny L-karnityna Herbatki zawierające senes lub kruszynę Bio-Chrom Herbaton  Mechanizm działania Stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, dzięki czemu zwiększa zużycie energii Zwiększa transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie zachodzi ich spalanie Działają przeczyszczająco, skracają czas przebywania pokarmu w jelicie cienkim, a tym samym wchłanianie składników odżywczych Preparaty zawierające chrom nasilają przemianę materii Preparat zawiera wyciągi: z morszczynu, owoców głogu, liści brzozy, ziela pokrzywy oraz kory kondurago; przyspiesza podstawową przemianę materii, poprawia trawienie poprzez pobudzanie wydzielania żółci oraz soku żołądkowego i trzustkowego, działa także słabo moczopędnie Preparaty stosowane we wspomagającym leczeniu otyłości u dorosłych

33. Preparat Redusan Trimline Mechanizm działania Preparat złożony (tabletki + kapsułki) - składniki tabletek (fosforany, siarczan cynku oraz drożdże wzbogacone w chrom) nasilają przemianę materii, składniki kapsułek (polisacharydy: gumy oraz glukomannan) pęcznieją powodując uczucie sytości Preparat złożony zawierający włókna ksantynowe oraz witaminy: A, C, D, PP, kompleks witamin B oraz sole mineralne: żelazo, miedź i cynk; pęcznienie włókien ksantynowych przyspiesza wystąpienie uczucia sytości; witaminy i minerały zapobiegają wystąpieniu niedoborów, którym sprzyja dieta z ograniczeniem ilości kalorii Preparaty stosowane we wspomagającym leczeniu otyłości u dorosłych

34. Preparaty ziołowe wspomagające odchudzanie- środki wypełniające żołądek i jelita • Chudeus-syt zawierający włóknik buraka cukrowego, tabletki pomagają w zwalczaniu nadmiernego łaknienia, ponieważ błonnik pęczniejąc w żołądku wywołuje uczucie sytości. • Ananas – tabletki zawierające błonnik i naturalny enzym z ananasa bromelinę, która dodatkowo wspomaga przemianę materii • Bioslank – kapsułki zawierające: glukomannian (rodzaj błonnika), ekstrakt z mącznicy wywołujący działanie moczopędne i drożdże w połączeniu z chromem, które dodatkowo regulują poziom glukozy we krwi. • Redusan – kapsułki zawierające min. glukomannian ułatwiający dietetyczne leczenie nadwagi.

35. Preparaty ziołowe wspomagające odchudzanie- preparaty pobudzające procesy podstawowej przemiany materii • Biogal –olej z nasion ogórecznika w kapsułkach, reguluje min. przemiany związków tłuszczowych w organizmie. • Citrin 500 – tabletki na bazie ekstraktu z rośliny Garcinia Cambogia zawierającej kwas hydroksycytrynowy, który wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów. • Bio-Slim – kapsułki zawierające ekstrakt z Garcinia Cambogia, L-karnitynę, koenzym Q10, chrom, które mają dodatkowo wspomóc działanie wyciągu roślinnego.

36. Preparaty ziołowe wspomagające odchudzanie- środki działające żółciopędnie, żółciotwórczo oraz moczopędnie • Korzeń mniszka – zioła do sporządzania odwaru. • Cynacholin – płyn zawierający wyciąg z karczocha zwyczajnego. • Slim – krople zawierające wyciągi z ziela dziurawca, liścia brzozy i melisy oraz ziela skrzypu. • Herbaton – krople zawierające wyciągi z plechy morszczynu, owoców głogu, ziela pokrzywy, liści brzozy, kory kondurago i owocni pomarańczy gorzkiej. (Nie stosować u osób z nadczynnością tarczycy ze względu na jod zawarty w preparacie). • Hipokrates – mieszanka ułatwiająca trawienie. Zawiera ziele mięty, koszyczek rumianku, ziele dziurawca, owoc kminku, owoc kopru włoskiego, ziele melisy i owoc jałowca.

37. Preparaty ziołowe wspomagające odchudzanie- środki przeczyszczające • ich stosowanie w leczeniu otyłości powinno być krótkotrwałe i dotyczyć jedynie przypadków wystąpienia zaparć w trakcie kuracji odchudzającej, których nie można zniwelować dietą, ani przyjmowaniem dużych ilości płynów. • Błędnym jest przeświadczenie, że preparaty przeczyszczające wykazują działanie odchudzające!

38. Preparaty ziołowe wspomagające odchudzanie- środki przeczyszczające c.d • Degrosan – mieszanka ziołowa regulująca wadliwą przemianę materii. Zawiera korzeń kruszyny, morszczyn, ziele mniszka, ziele krwawnika, ziele fiołka, kłącze perzu, kwiatostan lipy.. • Chudeus-fix – mieszanka ziołowa stosowana w nadwadze, zaparciach nawykowych, przy nadmiernej fermentacji i wzdęciach. Zawiera liść senesu, miętę pieprzową, nasiona babki płesznik, ziele nawłoci, kwiat hibiskusa i liście herbaty czarnej. • Neonormosan – zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w trawieniu i wadliwej przemianie materii. Zawierają korzeń rzewienia, kłącze perzu, owoc kminku, ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka. • Normosan– zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w trawieniu i wadliwej przemianie materii. Zawierają korę kruszyny, liść senesu, kłącze perzu, owoc kminku, ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka. • Regulavit – składniki mieszanki wykazują działanie rozkurczające mięśnie gładkie jelit, przywracające prawidłowe ruchy perystaltyczne, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i żółci, przeczyszczające, regulujące przemianę materii, słabo moczopędne. Zawiera ona korę kruszyny,liść mięty, koszyczek rumianku, korzeń mniszka, kłącze tataraku.. • Slimvar – zioła wykazujące słabe działanie przeczyszczające, żółciopędne i moczopędne. Zawierają korzeń kruszyny, morszczyn, kłącze perzu, korzeń lukrecji i korzeń mniszka.

40. Leczenie otyłości u dzieci • Dieta niskotłuszczowa • Terapia ruchowa • Modyfikacja zachowań

42. Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci należy: • Zwiększyć częstotliwość i czas karmienia niemowląt piersią. • U dzieci do 2 roku życia zmniejszyć zawartość białka w diecie, zwiększyć natomiast zawartość tłuszczu. • W żywieniu dzieci w wieku szkolnym zmniejszyć zawartość tłuszczu na rzecz węglowodanów i błonnika.

43. Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci należy: 4. Uzmysłowić rodzicom, że potrzeby psychiczne dziecka można zaspokajać bez podawania słodyczy, stosowanego jako metoda „nagradzania” bądź „pocieszania”. Poprzez nacisk organizacji konsumenckich doprowadzić do ograniczenia liczby reklam niezdrowej żywności, emitowanych w godzinach najwyższej oglądalności telewizji przez dzieci i młodzież

46. Leki przeciwlipemicznedr Ewa Jaźwińska-Tarnawska

47. Miażdżyca

48. Czynniki ryzyka zachorowania na miażdżycę • czynniki wewnątrzpochodne: • zaburzenia przemiany tłuszczowej (hiperlipemia, hipercholesterolemia), • nadciśnienie tętnicze, • przewlekłe zakażenia, • różnorodne czynniki alergiczne, • choroby przemiany materii (cukrzyca, dna, otyłość)

49. Czynniki ryzyka zachorowania na miażdżycę • czynniki zewnątrzpochodne • różne przewlekłe toksyny (np. nikotyna, tlenek węgla), • nadmierne obciążenie emocjami psychicznymi, • ciągły pośpiech, • siedzący tryb życia oraz, • nieodpowiednie nawyki żywieniowe (spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczów, które zawierają dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, i węglowodanów (zwłaszcza cukrów prostych), a także spożywanie w codziennej diecie zbyt małej ilości owoców i warzyw, co powoduje niedobory witamin, zwłaszcza witaminy B1, E i C (minimum dziennego spożycia owoców i warzyw powinno wynosić co najmniej 250 g).

50. Wynikiem działania miażdżycy może być: • choroba wieńcowa, • zawał serca, • udar mózgu, • chromanie przystankowe czyli inaczej miażdżyca tętnic kończyn dolnych • wszelkie inne choroby spowodowane przez zmiany zwyrodnieniowe niedokrwionych narządów (np. niedokrwienie nerek może być powodem dokuczliwej choroby nadciśnieniowej).