Tolga İNAL Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Medikal Fizik Anabilim Dalı

1. TEK VE ÇOK KESİTLİ BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ SİSTEMLERİNDE PERFORMANS ÖLÇÜM YÖNTEMLERİNİN STANDARTİZASYONU Tolga İNAL Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Medikal Fizik Anabilim Dalı

2. AMAÇ Tek ve çok kesitli bilgisayarlı tomografi sistemlerinde ortak kullanılabilecek bir kalite kontrol test protokolü oluşturmak ve çalışma sonucunda elde edilen ölçüm değerlerinin uluslar arası referans değerler ile karşılaştırılması

3. İÇERİK • Kalite Kontrol Testleri • Kaynak Araştırması • Bulgular ve Analiz • Sonuç ve Yorum

4. KALİTE KONTROL TESTLERİ Kalite kontrol testlerinin amacı; birçok nicel ölçüm elde ederek, kurulmuş sistemin üretici tarafından verilen spesifikasyonlara uyumunun kontrol edilmesini sağlamaktır. Üretici firma tarafından verilen bir spesifikasyon dökümanı baz alınarak, bu dökümandaki referans değerlerle karşılaştırma yapılır. Elde edilen değerler ileride yapılacak çalışmalara bir referans oluşturur.

5. Mekanik Testler 1) İç tarama pozisyonlama ışığı ve tarama düzlemi uyum testi 2) Koronal ve sagital hizalama ışıkları uyum testi 3) Aksiyel hareket testi 4) Helikal hareket testi 5) Masa uzaklık gösterici doğruluğu testi 6) Gantri eğimi doğruluğu testi KALİTE KONTROL TESTLERİ • Dozimetri 1) Havadaki CTDI 2) PMMA fantomunda CTDI 3) Saçılan radyasyon doz eğrisi 4) Kesit hassasiyeti doz profili • Görüntü Kalite Testleri 1) CT numarası tutarlılığı ve gürültü 2) CT numarası doğruluğu 3) CT numarası doğrusallığı 4) Düşük kontrast ayırma gücü 5) Yüksek kontrast ayırma gücü 6) Görüntülenmiş kesit kalınlığı

6. MEKANİK TESTLER Mekanik testler yapılırken amaç üretimde veya zaman ile cihazın gantri, hasta masası ve hasta hizalama ışıkları gibi aksamlarının çalışma doğruluğunun kabul edilebilir sınırlar içerisinde halen çalışır olduğunun kontrolüdür

7. DOZİMETRİ • CTDI 16 ve 32 cm çaplı PMMA(Poli Metil Metaakrilat) fantomlarında merkezde ve en az 3 kenarda olmak üzere 100 mm’lik özel kalem tipi iyon odası ile ölçülür • Amaç bölümde kullanılan protokollerde doz ölçülmesi ve üreticinin verdiği referans doz değerleri ile karşılaştırma yapmaktır

8. CTDIW=[1/3(CTDIMerkez)+2/3(CTDIKenar Ort.)] • Normalize Ağırlıklı CTDI nCTDIw = CTDIw / mAs • Hacimsel CTDI CTDIVol= CTDIw / Pitch • Doz Uzunluk Ürünü DLP= CTDIVol x Taranan Alan Üretici tarafından önerilen ve bölümde rutin olarak kullanılan tüm kafa ve vücut protokolleri için hesaplanmıştır

9. GÖRÜNTÜ KALİTE TESTLERİ • Görüntü kalite testleri Catphan 500 standart performans fantomundan elde edilen kesit görüntüleri üzerine yapılmıştır • Sonuçların değerlendirilmesinde Iris Corp. AutoLiteQA v2.2 tomografi görüntü kalite değerlendirme yazılımı kullanılmıştır

10. KAYNAK ARAŞTIRMASI

11. BULGULAR ve ANALİZ

12. Mekanik Test Sonuçları 1 İ.T.IT.D.U.T. İç tarama pozisyonlama ışığı ve tarama düzlemi uyum testi 2 K.S.H.I.U.T. Koronal ve sagital hizalam ışıkları uyum testi 3 A.HT. Aksiyel hareket testi 4 H.H.T. Helikal hareket testi Masa Uzaklık Gösterici Doğruluğu Testi -Amaç göstergenin doğruluğunu ölçülmesidir. Kabul sınırı 20 cm’de bir + 2 mm’dir. Ölçülem tüm değerler kabul sınırları içindedir Gantri Eğimi Testi • Amaç gantrinin açı verildiğinde doğrulukla o açı değerine eğimlendiğinin ölçümeidir. • Kabul sınırı + 3 derecedir. Ölçülen tüm değerler kabul sınırlarının içindedir.

13. Dozimetri Kafa Protokolleri Işınlama Parametreleri 1 Rotasyon Süresi 2 Kesit Kalınlığı * Hasta kalınlığına göre otomatik değişen mAs, Efektif mAs

14. Dozimetri Vücut Protokolleri Işınlama Parametreleri 1 Rotasyon Süresi 2 Kesit Kalınlığı * Hasta kalınlığına göre otomatik değişen mAs, Efektif mAs

15. Dozimetri Sonuçları Havadaki CTDI

16. Dozimetri Sonuçları 16 cm PMMA fantomunda Kafa çalışması için üretici firma tarafından önerilen protokol ölçümleri ile referans değerlerin karşılaştırılması 32 cm PMMA fantomunda Vücut çalışması için üretici firma tarafından önerilen protokol ölçümleri ile referans değerlerin karşılaştırılması

17. Dozimetri Sonuçları 16 cm PMMA fantomunda Kafa çalışması için ağırlıklı CTDI, ağırlıklı normalize CTDI, hacimsel CTDI ve DLP hesaplamaları 32 cm PMMA fantomunda Vücut çalışması için ağırlıklı CTDI, ağırlıklıl normalize CTDI, hacimsel CTDI ve DLP hesaplamaları

18. Dozimetri Sonuçları Saçılmış Radyasyon • Amaç üretici firma tarafından verilen saçılmış radyasyon doz eğrilerinin doğruluğunu • kontrol etmek ve olası bir radyasyon kazasında personel dozlarının hesabı için bir değer • elde etmektir. 32 cm çaplı fantom ile olası en kötü durum için hesaplanmıştır Kesit Hassasiyeti Doz Profili ve Görüntülenmiş Kesit Kalınlığı • Amaç hasta üzerindeki (z yönünde ayırma gücü) kesit kalınlığını ölçmektir. • Kabul sınırları + 1 mm’dir. Ölçülen tüm değerler kabul sınırlarının içinde çıkmıştır.

19. Görüntü Kalite Testleri Sonuçları CT Numarası Tutarlılığı Testi ve Gürültü 1 Referans Değer. 210 görüntüde merkeze çizilen ilgi alanlarında elde edilen minimum ve maksimum CT numaraları. 3 Referans Değer Birbirini takip eden görüntülerde CT numarası tutarlılığı. 4 Referans Değer Birbirini takip eden görüntülerde CT numarası tutarlılığı.

20. Görüntü Kalite Testleri Sonuçları CT Numarası Doğruluğu • Amaç homojen bir görüntüde kenarlarda CT numaralarının ne kadar saptığının ölçümüdür. • Kabul sınırı + 5 HU’dir. Ölçülen tüm değerler kabul sınırlarının içindedir. CT Numarası Doğrusallığı

21. Görüntü Kalite Testleri Sonuçları Düşük Kontrast ve Yüksek Kontrast Ayırma Gücü • Amaç sistemin yüksek ve düşük kontrast ayırma gücünün ölçülmesi ve üretici firmanın • verdiği referans değer ile karşılaştırmaktır.

22. Testlerin Tekrarlanma Sıklığı

23. SONUÇ ve YORUM Ülkemizde kullanılan tek ve çok kesitli X-ışın bilgisayarlı tomografi sistemleri için üç ana başlıktan oluşan ve her kullanıcının rahatlıkla uygulayabileceği bir test protokolü ve referans değerler çıkarılmaya çalışılmıştır Bu çalışmada elde edilen değerler bu yönüyle, ülkemizdeki radyoloji bölümleri için yararlı olacaktır

24. TEŞEKKÜR EDERİM