Planowanie energetyczne w gminach elementem kształtującym lokalną politykę

1. Planowanie energetyczne w gminach elementem kształtującym lokalną politykę energetyczną – formalne zadanie czy skuteczny instrument dr inż. Sławomir Pasierb Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii s.pasierb@fewe.pl Konferencja „Zrównoważony rozwój energetyczny miast” Częstochowa, 15/16 czerwca 2009

2. Tezy wystąpienia • Wiele dokumentów planistycznych w gminie – konieczność koordynacji • Spójność planów i zintegrowana lokalna polityka pilnie potrzebne • Czy obecna ustawowa formuła założeń planu energetycznego odpowiada wyzwaniom chwili • Nowy standard planowania do wypracowania • Jak nie tracić czasu i planować od zaraz

3. Dużo i coraz więcej strategii i planów w gminie • Istniejące wymagania: • Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego • Plan zagospodarowania przestrzennego • Założenia do planu i (ewentualnie) plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (PZE) • Program ochrony środowiska (POŚ) • Zapowiadane: • Lokalny plan działań dotyczący efektywności energetycznej (LEEAP) • Dobrowolne w ramach elitarnego klubu UE – Covenant of Mayors • (6) Plan działań na rzecz zrównoważonej gospodarki energetycznej (SEAP)

4. Planowane: jest osobno – winno być skoordynowane

5. Co wnosi pakiet klimatyczno-energetyczny

6. Matryca rangi działań Plany POS LEEP SEAP PZE Działania XL M M L bezpieczna i przyjazna infrastruktura M XL O M poprawa jakości powietrza L M XL L efektywne wykorzystanie energii L L O L odnawialne źródła energii O S L XL redukcja emisji CO 2 O L L L przyjazny transport O L M XL aktywne podmioty i społeczeństwo O L L L edukacja XL - bardzo silna, L - silna, M - umiarkowana, S- mała, O - nie występuje Możliwa synergia planów i programów?

7. Jak gmina może podołać • Rola i działania gminy • Użytkownik energii w usługach publicznych • Planista, deweloper i regulator • Doradca, motywator i wzorzec • Producent i dostawca energii • Inne, doskonalsze podejście potrzebne • Wyznaczyć gospodarza i odpowiedzialnego za zarządzanie energią i koordynatora działań • Planowanie i realizację działań prowadzić w systemie zadaniowym a nie w pionowej zhierarchizowanej strukturze organizacyjnej

8. Uczestnicy i możliwości Wyniki Kierownictwo Ludzie Proces Rezultaty ludzkie Kluczowe rezultaty działań Strategia i planowanie Rezultaty podmiotów Partnerstwo i zasoby Rezultaty społeczne Innowacje i nauka Model doskonałości EFQM Model EFQM

9. Jakie możliwości daje Ustawa – Prawo energetyczne (1) • Założenia do planu powinny określać: • Ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe • Co to oznacza i zwykle jest w założeniach: • Stan techniczny infrastruktury, bilans nośników energii jw. na dany rok, czasem przebiegi historyczne • Czasami emisje zanieczyszczeń powietrza i ocena jakości powietrza • Prognoza zapotrzebowania na nośniki sieciowe • Brak: • Bilansu wszystkich rodzajów energii finalnej (np. węgla, OZE, oleju opałowego itd.) i struktury grup użytkowników energii • Scenariuszowego podejścia do pokrycia przyszłego zapotrzebowania na energię i kryterialnego wyboru scenariusza • Celów ilościowych i jakościowych w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, poprawy środowiska i klimatu, kosztów zaopatrzenia w energię • Bilansu emisji gazów cieplarnianych: CO2, NOx, CH4

10. Jakie możliwości daje Ustawa – Prawo energetyczne (2) • (2) Przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych • Do czego prowadzi najczęściej ten zapis: • Do przedstawienia mapy możliwych przedsięwzięć bez adresowania do użytkowników energii • Ekspertyzowych szacunków zmniejszenia zapotrzebowania na sieciowe nośniki energii (%/rok) w grupach użytkowników • Ograniczenie tylko do sieciowych nośników energii • Brak: • Analiz techniczno-ekonomicznych oceny potencjału dla wszystkich nośników energii i w możliwie największej grupie użytkowników • Aktywnego udziału użytkowników w ocenie potencjału i generowaniu przedsięwzięć, przeniesionych do prognozy • Oceny skutków wdrożenia potencjału na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza i klimatu • W przedsięwzięciach brak pozainwestycyjnych: edukacyjne, informacyjne, instytucjonalno-programowe itp.

11. Jakie możliwości daje Ustawa – Prawo energetyczne (3) • (3) Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, w tym OZE, kogeneracji i ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych • W praktyce oznacza to: • Skwitowania, że potencjał OZE jest mały albo nieopłacalny • Kogenerację rozważa się w dużych źródłach wytwarzania energii elektrycznej i ciepła • Brak: • Potrzeby modernizacji i budowy nowej infrastruktury (źródła, sieci) w świetle wszystkich celów: bezpieczeństwa, efektywności, OZE, CO2, • Rozwoju generacji rozproszonej, w tym małej kogeneracji (do 1 MW), OZE • Modernizacji małych źródeł energii • Analiz potencjału OZE i przedsięwzięć wykorzystania OZE • Optymalizacji pokrycia zapotrzebowania na energię według metody zintegrowanego planowania (SSM + DSM)

12. Ogólnie o strukturze założeń • (4) Zakres współpracy z innymi gminami • Istniejące doświadczenie: • Zapis najczęściej martwy, bo brak planowania regionalnego i brak woli współpracy • Ogólnie o ustawowej strukturze założeń: • Zawiera przede wszystkim merytoryczne czynności przeniesione z krajowej polityki • Nie ukierunkowuje na cele i sposób ich osiągnięcia • (Może) ale nie tworzy lokalnej polityki i strategii energetycznej • Jeżeli już, to identyfikuje bieżące problemy do rozwiązania

13. Co wnosi projekt nowej ustawy o efektywności energetycznej (EE) W nowelizacji ustawy – Prawo energetyczne Nowe zadanie własne gminy (art. 18, ust. 1) 4) planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy Dodatkowo – wójt opracowuje projekt założeń (art. 19, ust. 3) 3a) możliwości realizacji środków wzrostu efektywności energetycznej w świetle ustawy o EE Do projektu planu (art. 20, ust. 2) 1b) propozycje realizacji lokalnych środków wzrostu efektywności energetycznej w świetle ustawy EE

14. Propozycje nowego podejścia do planowania (1) • Zachować etapowanie: założenia i plan, ale jako całość do wykonania i obejmująca całą gospodarkę energetyczną gminy • Założenia do planu winny tworzyć lokalną politykę energetyczną i strategię jej realizacji, np. w strukturze: - cele - ocena istniejącego stanu (bezpieczeństwo, środowisko, koszty, społeczeństwo) - prognozy i sposób pokrycia zapotrzebowania na energię – scenariusze, ocena, wybór – rekomendacje - sposób osiągnięcia celów – kierunkowe działania i programy - monitorowanie realizacji celów

15. Propozycje nowego podejścia do planowania (2) • Plan zaopatrzenia w energię - Programy wykonawcze: przedsięwzięcia – kto, kiedy, jak - zakres programów

16. Jak koreluje nowe podejście z istniejącym X – istniejąca korelacja

17. Sekwencja planów – oszczędność kosztów i pracy

18. Czas na krótkie podsumowanie • Istniejąca struktura założeń i planu daje pewną elastyczność, ale tym, którzy wiedzą czego chcą i wymagają tego od ekspertów • Większość gmin traktuje planowanie jako niezbyt chciany obowiązek. Ogranicza się ściśle do zakresu ustawowego i nie tworzy lokalnej polityki energetycznej. • Dla pasywnych gmin potrzebne są: edukacja, rozwój organizacyjny i nowy standard (zapowiedź w nowej polityce kraju) • Lokalne planowanie energetyczne wymaga nowej jakości i nowych umiejętności w gminach (zarządzanie). Wielofunkcyjność planów wymaga horyzontalnych działań zespołów ukierunkowanych na zadania

19. Na koniec Przyłącz się w charakterze uczestnika lub obserwatora projektu EOG/NMF „Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony Klimatu Ziemi” (2009 – 2011) Dziękuję za uwagę s.pasierb@fewe.pl