Krzysztof Firlej dr hab. prof nadzw. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

1. ZARZĄDZANIE WIEDZĄ I DYFUZJA INNOWACJI W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI PRZEDSIĘBIORSTW PRZEMYSŁU ROLNO - SPOŻYWCZEGO Krzysztof Firlej dr hab. prof nadzw. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

2. Przemysł spożywczy jest jednym z najważniejszych i najbardziej dynamicznych sektorów europejskiego przemysłu. Składa się na niego około 310 000 firm, w których pracują ponad 4 miliony osób. Osiągając roczne przychody wynoszące ponad 900 miliardów euro ten zróżnicowany przemysł jest silnym eksporterem produkującym niezliczone ilości gotowych wyrobów w ramach niezwykle konkurencyjnych rynków krajowych i międzynarodowych.

3. Ogólnie uważa się, że wiedza jest podstawową potrzebą i zdolnością człowieka wyróżniającą go spośród innych jednostek, pozwalającą budować i interpretować otoczenie, zmniejszać niepewność, kształtować i wyrażać stosunek do otaczającej rzeczywistości. • W doktrynie nauk ekonomicznych podkreśla się rosnące znaczenie informacji i wiedzy dla rozwoju cywilizacyjnego.

4. Menedżerowie przedsiębiorstw przemysłu spożywczego często zastanawiają się w jaki sposób zarządzać wiedzą i innowacjami, tak aby jego możliwości wykorzystać optymalnie, jak również tworzyć właściwe warunki dla jego rozwoju. • Realizacji tych zamierzeń może sprzyjać właściwe wykorzystanie posiadanej wiedzy, która umożliwi wskazanie i wprowadzanie niezbędnych innowacji, prowadzących w długim okresie do stabilnego rozwoju. • Wiedza ma przyczynić się do rozwoju społeczeństw, ich gospodarek i funkcjonujących w nich przedsiębiorstw. • Zasoby wiedzy połączone z kreatywnością, sprawnymi procesami innowacyjnymi i tzw. kulturą innowacyjną sprzyjają wymiernemu wzrostowi ich konkurencyjności.

5. A. Toffler uważa, iż w dziejach ludzkości spotykamy się z tzw. trzecią falą następującą po rewolucji agrarnej i rewolucji przemysłowej – z erą informacji i erą wiedzy. • P. Drucker przewiduje ukształtowanie się nowego typu społeczeństwa – „społeczeństwa opartego na wiedzy”, a wraz z nim gospodarki opartej na wiedzy. • Jakkolwiek by nie nazywać kształtujących się obecnie makroukładów społecznych (wymiennie funkcjonują określenia: społeczeństwo sieciowe, społeczeństwo wiedzy, społeczeństwo cyfrowe, społeczeństwo postindustrialne) i dokonujących się równolegle zasadniczych zmian w gospodarce, to trzeba podkreślić - że w centralnym miejscu przeobrażeń sytuuje się wiedzę. • Potwierdzenie wyraźnej tendencji wzrostu roli wiedzy widoczne jest w wartości rynkowej organizacji gospodarczych, gdyż 60-80% tworzonej w przedsiębiorstwach wartości dodanej związane jest z wiedzą i ten odsetek rośnie.

6. Cel i metodyka badań • Celem metodologicznym badań było kompleksowe zaprezentowanie aktualnego wpływu zasobów wiedzy na stan funkcjonowania przedsiębiorstw i analiza ich oddziaływania na zarządzanie i rozwój • Celem przeprowadzonych badań jest także przedstawienie: • w jaki sposób zasoby wiedzy w przedsiębiorstwach spożywczych mogą wpływać na ich rozwój, • jak wykorzystuje się ją w zarządzaniu jednostką, • czy prawidłowe jest zarządzanie posiadanymi jej zasobami, • czy wykorzystuje się ją w kategoriach konsultingowych.

7. Termin badania – został wyznaczony w przedziale od 1.05.2004 do 1.12.2012 roku i dotyczył przedsiębiorstw przemysłu spożywczego należących do indeksu WIG – Spożywczy na GPW w Warszawie. Badania zostały wykonane metodą wywiadu kwestionariuszowego. Próba celowo dobrana. Respondentami byli pracownicy firm zatrudnieni w działach marketingu oraz organizacji i zarządzania. W badaniach wykorzystano analizę retrospektywną.

8. Ponadto wyznaczono pozostałe czynniki wpływające na konkurencyjność i bezpośrednio związane z posiadanymi zasobami wiedzy, za które autor uznał: • redukcję kosztów, • wzrost poziomu innowacyjności produktów i usług, • wzrost wydajności, • poprawę relacji z klientem, • rozwój kapitału ludzkiego, • społeczną odpowiedzialność organizacji • oraz zachowanie jej etycznych aspektów działalności.

9. Próba - celowo dobrana, gdyż wybrane przedsiębiorstwa należą do dobrze funkcjonujących spółek w przemyśle spożywczym. Respondentami w wywiadach bezpośrednich - byli pracownicy firm zatrudnieni w działach marketingu oraz organizacji i zarządzania. W badaniach wykorzystano analizę retrospektywną, którą uznano za stanowiącą podstawę projektowania przyszłych strategii konkurencyjnych.

10. W analizie posłużono się także: metodami o charakterze indukcyjno-dedukcyjnym, analogii i porównań, metodami statystycznymi, wyniki przedstawiono w formie tabelarycznej i opisowej. Badania zostały przeprowadzone na podstawie publikowanych przez spółki informacji, sprawozdań i wyników finansowych.

11. FAKTOGRAFIA: WIG-Spożywczy - indeks giełdowy spółek sektora spożywczego Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Ten subindeks giełdowy indeksu WIG obliczany jest od 31 grudnia 1998 roku.

12. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż ADVADIS AMBRA

13. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż ELSTAR OILS KERNEL KRUSZWICA

14. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż WILBO SEKO

15. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż WAWEL MIESZKO

16. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż ASTARTA HOLDING z siedzibą w Amsterdamie Produkcja cukru w tys. ton

17. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż MAKARONY POLSKIE Dane w euro na osobę Sprzedaż dań gotowych w UE – 2007 r

18. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż PEPEES SA

19. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż INDYKPOL

20. Spółki z indeksu WIG – Spożywczy wg branż

21. Wyniki badań Efekty Motywy i chęci Wiedza

22. WIG Spożywczy i WIG 20 na GPW 1.05.2004 - 17.01.2012r. WIG Spożywczy + 42% 2007-2009 2009-2011 3486 2452 2006-2007 2011-2012 2004-2006 WIG 20 +27 % 2009-2011 2240 1767 2009-2011 2011-2012 2007-2009 Źródło: http://gielda.onet.pl/wig-spozywczy,18649,102,6,3105,profile-indeks-sklad

23. Statystyki» WIG 20 – WIG Spożywczy w 2011 roku Źródło: http://gielda.onet.pl/wig-spozywczy,18649,102,6,3105,profile-indeks-sklad

24. Spółki spożywcze GPW - wskaźniki spółek Źródło: http://gielda.onet.pl/wig-spozywczy,18649,102,6,3105,profile-indeks-sklad

25. Rola kapitału ludzkiego w firmach należących do indeksu WIG - Spożywczy. Źródło: opracowanie własne • W przeprowadzonych badaniach próbowano określić rolę kapitału ludzkiego w firmach. Za wysoką uznano ją w 16 firmach (co stanowi 80% ogółu), za średnią w 3 (15%), a w przypadku 1 (5%) za słabą. • Respondenci zauważyli, że kapitał ludzki wraz ze swoimi elementami jest warunkiem prawidłowego zarządzania przedsiębiorstwem spożywczym. • Jakość tego zarządzania, wspomaganie informatycznymi systemami i ich ciągły rozwój decydują o sukcesie rynkowym przedsiębiorstwa.

26. Jakość kultury i klimatu organizacyjnego w firmach z indeksu WIG – Spożywczy. Źródło: opracowanie własne • W firmach kulturę i klimat organizacyjny uznano jako za bardzo dobre w 6 przypadkach (30%), dobre w 12 (60%), a tylko w 2 (10%) uznali respondenci, że są średnie. • Świadczy to o bardzo efektywnym dostosowaniu się spółek Wig – Spożywczy do współczesnych standardów względem zarządzania kulturą i klimatem organizacyjnym firm. • Respondenci badanych firm podkreślali, że spotykają się często z pełnym zaangażowaniem pracowników w całości procesu produkcyjnego, przez co powierzone im zadania wykonywane są na bardzo wysokim poziomie. • Kwalifikacje, umiejętności i doświadczenie pracowników powiększają wartość dodaną produktu, co także tworzy wizerunek firmy w otoczeniu.

27. Deklarowana przez firmy kwota z zysku z przeznaczeniem na rozwój informatycznego wspomagania zarządzania organizacją • W przypadku 9 firm (45%) określono tę kwotę na 3%, 7 z nich (35%) - chce przeznaczyć 5%, 3 (15%) - przeznaczy 10%, a tylko jedna (5%) - na ten cel nie będzie przeznaczać żadnych środków. • Otrzymane wyniki niestety potwierdzają słabe zainteresowanie firm wykorzystaniuem tego rodzaju instrumentów.

28. Działania o charakterze restrukturyzacyjnym i modernizacyjnym [1] Elstar Oils, Perspektywy rozwoju, http://www.elstaroils.pl/articles/view/203:perspektywy-rozwoju, dostęp 4.05.2011. [2] http://www.graal.pl/, dostęp 4.05.2011. [3] http://www.indykpol.pl/, dostęp 4.05.2011.

29. Działania o charakterze restrukturyzacyjnym i modernizacyjnym [1] http://www.makarony.pl/firma.html, dostęp 5.03.2011. [2]GPW: Spółka dnia: Makarony Polskie, http://www.inwestycje.pl/gpw/analizy/gpw__spolka_dnia__maka-rony_polskie;75610;0.html, dostęp 5.03.2011. [3]http://www.wawel.com.pl/pl, dostęp 5.05.2011. [4] Wawel S.A. podsumowuje 2010 rok, http://www.wawel.com.pl/pl/biuroprasowe/informacje/, dostęp 5.05.2011. [5]http://www.sekosa.pl, dostęp 5.05.2011. [6] Informacja dodatkowa do raportu kwartalnego SEKO S.A. za I kwartał 2011. http://grafika.parkiet.com/, dostęp 5.05.2011.

30. Działania o charakterze restrukturyzacyjnym i modernizacyjnym [1]http://www.wilbo.pl/, dostęp 5.05.2011. [2]http://www.mieszko.com.pl/, dostęp 5.05.2011. [3] http://www.pamapol.com.pl/pl, dostęp 6.05.2011. [4] http://www.pepees.pl/, dostęp 6.05.2011.

31. Wnioski: • Szeroki wachlarz instrumentów wykorzystywanych w celu podniesienia konkurencyjności firm przemysłu spożywczego pomaga w ich pozycjonowaniu na ogromnym rynku unijnym. • Wiedza, informacja oraz ich jakość i aktualność są dla przedsiębiorstw czynnikami wzmacniającymi sukces, który wyraża się we wzroście ich konkurencyjności i lepszej pozycji rynkowej. • Wykorzystanie technik informatycznych w bieżącym funkcjonowaniu spółek pomaga w zorganizowany sposób wykorzystać posiadane kwalifikacje i umiejętności oraz zagospodarować posiadany kapitał. • W wartości przedsiębiorstwa wysoko należy pozycjonować kapitał intelektualny, przedsiębiorczość zarówno odtwórczą, jak i kreatywną.

32. Wnioski: 5. W budowaniu konkurencyjności firm za niezbędne należy uznać zarządzanie kulturą i klimatem organizacyjnym oraz przekształcenia restrukturyzacyjne. 6. Przedsiębiorstwa z WIG Spożywczy wykorzystują nowoczesne systemy zarządzania, informatyczne środki pomocne zarządzaniu, dbają o kapitał intelektualny i nadzór właścicielski. 7. Koniecznym wydaje się wykorzystanie wciąż niedocenianych metod scenariuszowych w zarządzaniu przedsiębiorstwami przemysłu spożywczego, co wpłynie na znaczne podniesienie ich konkurencyjności.

33. Wnioski: 8. Zauważalne jest pozytywne nastawienie dla przeprowadzanych zmianrestrukturyzacyjnych w firmach, co rokuje nadzieję na rozwój przekształceń technologicznych i szeroko pojętego kapitału ludzkiego. 9. W badanych przedsiębiorstwach rośnie społeczna odpowiedzialność biznesu i już na średnim poziomie uwzględniane są etyczne aspekty działalności. 10. Zintensyfikowane działania w obszarze rozwoju i konkurencyjności firm spożywczych z pewnością przyczynią się do wzmocnienia ich pozycji rynkowej i w konsekwencji szerokiej ekspansji na rynki światowe.

34. Dziękuję za uwagę