Wyzwania i zadania pakietu klimatyczno-energetycznego Unii Europejskiej dla miast w Polsce

1. Wyzwania i zadania pakietu klimatyczno-energetycznego Unii Europejskiej dla miast w Polsce dr inż. Sławomir Pasierb Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii s.pasierb@fewe.pl Konferencja „Zrównoważony rozwój energetyczny miast” Częstochowa, 15/16 czerwca 2009

2. Tezy wystąpienia • Dlaczego pakiet klimatyczno-energetyczny • Co wnosi do polityki pakiet klimatyczno-energetyczny • Cele dla Polski • Wyzwania i zadania dla miast • Jak poukładać działania

3. Jaka strategia energetyczna Unii Europejskiej Zielona księga z 2006r wykłada europejską strategię na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii Cele strategii - Trwałość: konkurencyjne źródła OZE i niskoemisyjne nośniki energii, ograniczenie popytu na energię, przodowanie w ochronie klimatu ziemi; - Konkurencyjność: otwarte rynki, zachęty dla czystej energii i racjonalnego wykorzystania energii, łagodzenie wpływu wzrostu cen, liderem w rozwoju nowych technologii; - Bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię: zintegrowane zarządzanie popytem i podażą energii, pobudzanie inwestycji, przygotowanie do sytuacji kryzysowych, dostęp do ogólnoświatowych zasobów, dostęp wszystkich do energii

4. Pakiet klimatyczno-energetyczny narzędziem UE liderem i wzorem dla reszty świata dla ochrony klimatu ziemi – niedopuszczenia do większego niż 2oC wzrostu średniej temperatury Ziemi Cele pakietu „3 x 20%” (redukcja gazów cieplarnianych, wzrost udziału OZE w zuzyciu energii finalnej, wzrost efektywności energetycznej) współrealizują politykę energetyczną UE

5. Co wnosi pakiet klimatyczno-energetyczny • Propozycja KE z 10.01.2007, wynegocjowana przez liderów krajów członkowskich 12.12.2008, zaadoptowana przez Radę UE 06.04.2009 i przez Parlament Europejski 22.04.2009 w formie 3-ciego zliberalizowanego pakietu klimatyczno-energetycznego • Cele: • - zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych (EGC) o 20% w 2020 w stosunku do 1990r przez każdy kraj członkowski • - zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w 2020r, w tym osiągnąć 10% udziału biopaliw

6. Jakie mechanizmy prawne 3-pakietu • Dyrektywa o odnawialnych źródłach energii (RES) • Dyrektywa o Systemie Handlu Uprawnieniami do Emisji GC w UE (EU ETS) • Dyrektywa o wychwytywaniu i magazynowaniu CO2 (CCS) • Decyzja o równym rozłożeniu wysiłków w redukcji EGC (ESD) w sektorach nie objętych EU ETS

7. Największe wyzwanie – nowa Dyrektywa EU ETS • Po 2013 roku uprawnienia do emisji GC w sektorach objętych EU ETS (wytwarzanie energii elektrycznej, koksownie, rafinerie, produkcja metali, cementu, ceramika, szkła, pulpy i papieru) nie będą rozdzielane za darmo • Sektory ETS w przemyśle zaczną od kupna w drodze aukcji 20% ogółu uprawnień w 2013r, stopniowy wzrost do 70% w 2020r, aż do kupowania 100% w 2027r (możliwość zwolnień – wypływ węgla) • W wytwarzaniu energii elektrycznej 100% uprawnień do emisji będzie kupowane w drodze aukcji od 2013r. Nowa dziesiątka EU-10, w tym Polska ma złagodzone wymogi: 30% zakupu uprawnień w 2013, stopniowy wzrost do 100% w 2020r • W sektorach EU ETS musi być w 2020r osiągnięta 21% redukcja emisji GC w stosunku do 2005r

8. Pole i ryzyko wyboru technologii energii elektrycznej

9. Bogaci i mniej zamożni – czy jednakowe obciążenie wysiłków

10. Efekty decyzji o równych wysiłkach dla Polski Kraje UE w sektorach nie objętych systemem EU ETS (transport, budynki, usługi małe przemysłowe instalacje, rolnictwo, odpady) są zobowiązane do 10% redukcji emisji GC w 2020r w stosunku do 2005 roku - Polska (w grupie krajów o PKB/mieszkańca poniżej 10% od średniej UE) uzyskała możliwość zwiększenia emisji o14% do 2020r w sektorach poza systemem EU ETS - Transport gwałtownie rozwijający się skonsumuje tę możliwość, reszta musi zredukować (3) Zobowiązania udziału OZE w zużyciu finalnej w 2020r zostały zredukowane do 15% (niższy potencjał, mniejsza zamożność)

11. Transport na cenzurowanym • Szczegółowe rozwiązania – nowe standardy: • Średnie limity emisji CO2 w nowych samochodach 120 g CO2/km • Ścieżka dojścia: 65% w 2012r floty producenta musi spełnić cel, 75% w 2014r, 80% w 2020r, w 2015 r cała flota • Sygnał na przyszłość – w 2020 r celem kierunkowym jest 95 g CO2/km • Za niespełnienie limitu będą karani producenci 5 euro/za 1gram przekroczenia, 15 euro za drugi, 25 euro za trzeci dla każdego rejestrowane (dalej 95 euro za nowy samochód). Od 2019r 95 euro/za każdy 1 gram przekroczenia

12. Krajowe rozwiązania – implementacja celów UE • Polityka energetyczna Polski do 2030 r – projekt z marca 2009 roku: • - przyjęcie celów pakietu klimatyczno-energetycznego • - zeroenergetyczny rozwój kraju do 2030 roku • - wypracowanie ścieżki dojścia do 15% udziału OZE w zużyciu energii finalnej • Ustawa o efektywności energetycznej (wejście w życie 2009r) • Krajowy plan na rzecz efektywności energetycznej – przeniesienie obowiązku lokalnych planów w Ustawie o efektywności energetycznej (Dyrektywa UE) • Plan działań na rzecz wzrostu wykorzystania OZE do 2020 roku (Dyrektywa UE)

13. Miejsce samorządów w polityce energetycznej Polski • W narzędziach polityki: • Ustawowe działania samorządów terytorialnych, uwzględniające priorytety polityki energetycznej • (2) W odniesieniu do efektywności energetycznej: • - odpowiednia polityka gminy i mechanizmy wsparcia w stymulowaniu np. kogeneracji poniżej 1MW • - zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu energią

14. Miejsce samorządów w polityce energetycznej Polski - cd • W odniesieniu do wytwarzania ciepła: • - wprowadzenie zmian do prawa energetycznego w zakresie odpowiedzialności organów samorządów za przygotowanie lokalnych planów energetycznych • W odniesieniu do OZE: • - wdrożenie programu budowy biogazowni rolniczych (co najmniej 2500 biogazowni do 2020r)

15. Program działań wykonawczych 2009 - 2012 • Jest załącznikiem do projektu polityki energetycznej • (2) Wybrane działania w odniesieniu do samorządów terytorialnych • Priorytet poprawa efektywności energetycznej – działanie 1.3. Stymulowanie rozwoju kogeneracji: • 3. Uregulowanie rozporządzeniem procedury sporządzania przez gminy założeń i planów energetycznych – ranking opcji pokrycia zapotrzebowania na ciepło, wybór optymalnego wariantu dla zapewnienia celów polityki energetycznej państwa – 2020r

16. Program działań – sektor publiczny oszczędza energię • Określenie wykazu środków wzrostu efektywności energetycznej stosowanych przez podmioty sektora publicznego – 2009r. • Wprowadzenie obowiązku dla jednostek sektora publicznego do dokonywania oszczędności energii oraz informowania o realizowanych środkach wzrostu efektywności energetycznej – 2009r. • Realizacja obowiązku oszczędności energii przez jednostki sektora publicznego – praca ciągła • Rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy – 2010r. • Rozpowszechnianie najlepszych dostępnych praktyk w zakresie wzorcowej roli jednostek sektora publicznego z innych krajów UE – od 2010r. • Dostosowanie budynku głównego Ministerstwa Gospodarki do pełnienia wzorcowej roli w zakresie efektywności energetycznej – 2011r. • Monitorowanie realizacji nałożonego na jednostki sektora publicznego obowiązku do dokonywania oszczędności energii – od 2010r.

17. Strategia lokalna – ład energetyczny • Działania: • Integrowanie planów energetycznych przedsiębiorstw energetycznych i miasta w długim horyzoncie czasu (zgodnie z przewidywanymi regulacjami ustawowymi), • Budowanie strategii i planów wychodzących od zracjonalizowanego zużycia energii i wykorzystania OZE i dalej dochodzące do niezbędnego rozwoju infrastruktury oraz źródeł wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Czyli zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, • Programowania i stymulowania w planach energetycznych nie tylko dla scentralizowanych sieciowych nośników energii (energia elektryczna, ciepło i gaz ziemny) ale również dla rozwoju generacji rozproszonej i pozostałych systemów zaopatrzenia w paliwa i energię (węgiel, gaz ciekły, olej opałowy, OZE itp.), • Budowania planów energetycznych na zasadzie pełnego oprzyrządowania (środki, instrumenty) realizacji celów krótko i długoterminowych w oparciu o studia wykonalności tych celów, • Opracowania i wdrożenia systemu monitorowania celów strategicznych i wydawania okresowych raportów, • Korelacja planów energetycznych z planami przestrzennymi, środowiskowymi i sektorowymi jak np. transportowymi.

18. Strategia lokalna – miasto liderem • Działania: • Wprowadzenie i doskonalenie trwałego systemu zarządzania energią i środowiskiem w mieście (inwentaryzacja, planowanie, programowanie, koordynacja, monitorowanie, raportowanie) na poziomie decyzyjnym i kompetencyjnym gwarantującym realizację celów strategicznych, • Opracowanie i realizacja programu zwiększenia efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w obiektach i budynkach komunalnych i użyteczności publicznej, • Odwrócenie zasady w programowaniu przedsięwzięć – mam tyle środków w budżecie miasta na inwestycje modernizacyjne i tyle mogę zrobić – na – na ile mogęśrodkami własnymi uzyskać „dźwignię” zwiększającą ogólne środki inwestycyjne z wykorzystaniem funduszy pomocowych i zrobić więcej, • Upowszechnienie (konferencje, seminaria, warsztaty, media lokalne) dobrych wzorów zrealizowanych przedsięwzięć miasta wśród grup podobnych użytkowników energii, • Wprowadzenie systemu etykietowania energetycznego budynków miasta, zaczynając od audytowanych i modernizowanych, • Wykorzystanie partnerstwa publiczno-prywatnego (w tym modeli przedsięwzięć typu ESCO) do modernizacji energetycznej obiektów i budynków miasta

19. Czy dotychczasowe podejście w samorządach wystarczy Nie, bo potrzebne są: nowe podejście i zdecydowane działania – czy będzie jak zwykle czy serio i wytrwale zmienimy przyszłość? Dziękuję za uwagę s.pasierb@fewe.pl