Żywienie chorych z cukrzycą

1. Żywienie chorych z cukrzycą Małgorzata Łyszkowska Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów IP-CZD

2. Zalecenia PTD, 2012 • Zalecenia dietetyczne Celem leczenia dietetycznego i farmakologicznego chorych na cukrzycę jest dążenie do: • indywidualnie wyznaczonych dla każdego chorego stężeń (przed i po posiłku) glukozy we krwi; • optymalnego stężenia lipidów w surowicy; • optymalnych wartości ciśnienia tętniczego krwi • oraz uzyskanie i utrzymywanie pożądanej masy ciała.

3. Zalecenia dietetyczne PTD, 2012 Leczenie dietetyczne obejmuje wskazówki dotyczące: • całkowitej kaloryczności diety; • rozdziału kalorii na poszczególne posiłki w ciągu dnia; • źródła pokarmów, które zabezpieczają zapotrzebowanie kaloryczne.

4. Zalecenia dietetyczne PTD,2012 Przy ustalaniu diety należy uwzględnić indywidualnie: • preferencje żywieniowe i kulturowe pacjenta, wiek, płeć, • poziom aktywności fizycznej, • status ekonomiczny.

5. Zalecenia dietetyczne PTD,2012 Chorzy na cukrzycę powinni być zachęcani do przestrzegania zasad prawidłowego żywienia: • kontrolowania ilości spożywanych węglowodanów w całej diecie i poszczególnych posiłkach; • ograniczenia węglowodanów prostych; • częstego spożywania posiłków (w zależności od terapii).

6. Zalecenia dietetyczne PTD, 2012 • Znaczenie ma całkowita kaloryczność diety, dostosowana do wieku, aktualnej masy ciała oraz aktywności fizycznej chorego. • U osób z nadwagą konieczna jest redukcja dotychczasowej kaloryczności diety w stopniu, która powinna umożliwić powolną, ale systematyczną redukcję masy ciała (ok. 0,5–1 kg/tydzień). • Zmniejszenie kaloryczności diety (o 500–1000 kcal/d.) • Redukcję masy ciała można osiągnąć, stosując zarówno dietę o zredukowanej ilości węglowodanów, jak i dietę niskotłuszczową.

7. Skład diety 40-50%

8. Ocena podawanego / zalecanego pokarmu Indeks glikemiczny (IG) Wymiennik białkowo-tłuszczowy (WBT) Wymiennik węglowodanowy (WW)

9. Ocena produktów spożywczych Indeks glikemiczny (IG) Wymienniki węglowodanowe (WW) • Mówi o zdolności produktu spożywczego do podwyższenia stężenia glukozy we krwi. • Procentowa szybkość wzrostu glikemii w porównaniu do wzrostu jaką wywołuje spożycie tej samej ilości glukozy • Porcja produktu lub potrawy • 10g węglowodanów przyswajalnych, czyli bez błonnika • np. 1 WW to: • 1/3 kajzerki (ok. 20g) • średnia grahamka • 1 mały ziemniak (ok. 60g) • 2 średnie marchewki (ok. 200g) • ½ dużej gruszki (ok.110g) • 2 płaskie łyżeczki cukru (10g) • 2/3 szklanki jogurtu naturalnego • 1 szkl. mleka, maślanki, kefiru • 1 duża czerwona papryka • ½ szkl. groszku konserwowego

10. Wymienniki węglowodanowe • 1 WW to: • ½ kajzerki (20g) = chrupki kukurydziane bezcukrowe 20 sztuk (15g) • 2 czubate łyżki ugotowanego makaronu (40-50g) = • 2-3 łyżki ugotowanego ryżu lub kaszy gryczanej (40-50g) = • 1 mały ziemniak (60g) • 1 śr. jabłko ze skórką (140g) = 1 śr. kiwi (90g) = 5 szt. śliwek (100g) = • 1 szkl. porzeczek, poziomek • 2 płaskie łyżeczki cukru (10g) = 1 łyżeczka miodu (15g) = • 1/5 tabliczki czekolady gorzkiej (20g) = • 3 łyżeczki dżemu niskosłodzonego Określenie 1 WW zawartego w g pokarmu lub określonego w miarach kuchennych Co na co można wymienić

11. Indeks glikemiczny (IG) zwalniają wchłanianie węglowodanów • Szybkość z jaką wzrasta stężenie glukozy we krwi po spożyciu posiłku zawierającego zależy od: • Rodzaju produktu spożywczego (zawartość węglowodanów, ich rodzaj) • Zawartości błonnika • Zawartości białka i tłuszczu • Sposobu przygotowania posiłku - rozgotowanie produktu zwiększa IG

12. Wymiennik białkowo-tłuszczowy (WBT) Na każde 100 kcal pochodzące z produktu białkowo-tłuszczowego potrzebna jest taka sama ilość insuliny, jak na 1 WW w danej porze dnia • Zastosowanie WBT – podczas insulinoterapii przy użyciu pompy insulinowej: • bolus prosty – przy posiłkach węglowodanowych; jako korekta hiperglikemii • bolus przedłużony – przy posiłkach białkowo-tłuszczowych • bolus złożony, czyli kombinacja dwóch poprzednich – przy posiłkach węglowodanowo- • białkowo-tłuszczowych (produkty z McDonalda, pizza); przy posiłkach białkowo-tłuszczowych przy podwyższonej glikemiiprzedposiłkowej • 1 WBT to taka ilość produktu pochodzącego z białka lub tłuszczu, która dostarcza 100kcal • 1 g białka dostarcza 4 kcal • 1 g tłuszczu dostarcza 9 kcal

13. Weglowodany • Przeważają węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (<50 IG) = wolnowchłanialne • Węglowodany szybkowchłanialne (proste i dwucukry) ograniczone do minimum • Błonnik pokarmowy 25-40g/dobę • TAK – rozpuszczalne frakcje błonnika: pektyny, beta-glukany (spowalniają wchłanianie cukrów) • Substancje słodzące (słodziki) w dawce zalecanej przez producenta • NIE – fruktoza jako zamiennik cukru • Owoce TAK,ale tylko ok. 200-300g/dobę

14. Indeks glikemiczny < 50 >50 • Ryż brązowy lub długi Basmati – 50 • Spagetti al dente – 45 • Chleb żytni pełnoziarnisty, pumpernikiel – 40 • Płatki zbożowe – 40 • Soki owocowe bez cukru – 40 • Ryby – 38 • Figi – 35 • Morele suszone – 30 • Produkty z mleka – 30 • Czarna czekolada – 22 • Orzechy – 22 • Soja – 15 • Morele 15 • Warzywa zielone, pomidory, czosnek, cebula, bakłażany 15 • Maltoza (piwo) – 110 • Daktyle suszone – 103 • Glukoza -100 • Chleb wysokooczyszczony – 95 • Ziemniaki pieczone – 95 • Płatki kukurydziane, popkorn – 85 • Naleśniki – 85 • Marchew gotowana – 85 • Dynia – 75 • Rzepa – 72 • Czekolada, herbatniki, pierogi, kluski – 70 • Ziemniaki gotowane – 70 • Buraki – 65 • Rodzynki – 65 • Lody – 61 • Banan, melon, ananas – 60 • Brzoskwinie – 57 • Kasza gryczana – 54 • Kiwi - 53

15. Tłuszcze • Tłuszcze nasycone • < 10% wartości en. diety • < 7% wartości en. diety przy stężeniu cholesterolu LDL > lub =100 mg/dl • Tłuszcze jednonienasycone • 10 – 15% wartości en. diety • Tłuszcze wielonienasycone • 6 – 10% wartości en. diety: • kw. tł. n-6 ok. 5 – 8% • kw. tł. n-3 ok. 1 – 2% • Cholesterol • max 300 mg/dobę • < 200 mg/dobę przy stęż. cholesterolu LDL > lub = 100 mg/dl • NIE – izomery trans kwasów tłuszczowych

16. Białka 15 – 20% ogółu spożywanej energii Dorośli - białko roślinne / białko zwierzęce 50% / 50% lub przewaga białka roślinnego Dzieci – białko zwierzęce 60% ogółu spożywanego białka

17. Witaminy i mikroelementy Nie ma wskazań do rutynowej suplementacji Indywidualna suplementacja przy ich niedoborach

18. Alkohol hamowanie uwalnianie glukozy z wątroby Alkohol ryzyko hipoglikemii • NIE – dyslipidemia, neuropatia, po przebytym zapaleniu trzustki • Dopuszczalne spożywanie w przeliczeniu na czysty alkohol etylowy • 20 g / dobę – kobiety • 30 g / dobę – mężczyźni

19. NaCl 5000 – 6000 mg/dobę Umiarkowane nadciśnienie tętnicze < lub = 4800 mg/dobę Nadciśnienie tętnicze + nefropatia < lub = 4000 mg/dl

20. Diety przemysłowe w żywieniu chorych na cukrzycę Skrobia, fruktoza + błonnik węglowodanów Niski indeks glikemiczny tłuszczu

21. Diety przemysłowe w żywieniu chorych na cukrzycę cd.

22. insulinoterapia doustne leki hipoglikemizujące Cukrzyca wysiłek fizyczny postępowanie żywieniowe