KRONİK SOLUNUM HASTALIKLARINDA PSİKOSOYAL DEĞERLENDİRME VE TEDAVİ

1. KRONİK SOLUNUM HASTALIKLARINDA PSİKOSOYAL DEĞERLENDİRME VE TEDAVİ Prof Dr Behcet Coşar Gazi Üni. Tıp Fak. Psikiyatri AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatri Ünitesi

2. İNSAN • Biyo • Psiko • Sosyal

3. KOAH bireyin • genel fiziksel durumu, • İşlevselliği • yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen ciddi ve tedaviye dirençli bir solunum hastalığıdır.

4. Kronik solunum sistemi hastalıkları ve özellikle yaygın anksiyete bozukluğu, panik anksiyete ve depresyon arasındaki ilişki üzerinde yıllardır durulmaktadır • Bu hastalardaki psikiyatrik komorbiditeprevalansı, tedavinin bu durum üzerindeki etkisi ve prognoz ???????

5. Psikiyatrik komorbidite KOAH olanlarda fonksiyonel bozulmaya neden olur • Psikiyatrik tedavi sadece psikiyatrik durumun düzelmesine değil, pulmoner fonksiyonların da düzelmesine neden olur

6. Hastalar solunum sorunlarına, fonksiyonel kapasite kaybına, boğulma tehlikesine ve ölüme emosyonel tepkiler verirler

7. Dispne, ağrı gibi subjektif bir durum olup, emosyonel ve psikiyatrik faktörlerden etkilenmektedir • Dispne boğulma duygusuna neden olur ve aşırı korkutucudur.

8. TEMEL PSİKİYATRİK BULGULAR • Depresyon • Anksiyete ve panik • Cinsel disfonksiyon • Bilişsel bozulma

9. Depresyon • Hafif distimi • Depresifduygudurumu ile giden uyum bozukluğu • Majör depresyona kadar değişkenlik gösterebilir

10. Anksiyete ve Panik • Solunum belirtilerine panik bozukluğu, subsendromal panik ve beklenti anksiyetesi eşlik eder.

11. Cinsel Disfonksiyon ve Bilişsel Bozulma • Cinsel uyarılma sorunları • İnhibe orgazm • Prematürejekülasyon • Bilişsel bozulmalar özellikle yaşlı hastalarda

12. Cinsel disfonksiyon Bilişsel bozulma Depresyon Anksiyete Kas gerginliği Nefes darlığı Kr üzüntü Çarpıntı Bulantı Uyuşukluk Kontrolünü kaybetme korkusu Yorgunluk Kilo alma/kaybı Uyku bozukluğu Ajitasyon İrritabilite Konsantrasyon bozukluğu Ölüm düşünceleri Depresif duygudurumu İlgisizlik Motor retardasyon Umutsuzluk Düşük benlik saygısı

13. Psikiyatrik Semptomatolojinin Önemi (I) • Stabil KOAH’ı olan ancak tabloya depresyonun eşlik ettiği hastalarda ölüm riskinin daha yüksek olduğu bildirilmektedir • Depresif belirtileri olan KOAH hastalarında alevlenmeler daha sık izlenmektedir • Problem çözme sorunu başta olmak üzere nöropsikolojikdisfonksiyon izlenir

14. Psikiyatrik Semptomatolojinin Önemi (II) • Yaşam kalitesinde bozulma ve günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlanma • Bilişsel bozulmalar; a) belirtilerinin yoğunluğunu takip edebilme yetilerinde azalma b) Tedavi uyumlarında bozulma c) Yaşam kalitelerinde bozulma

15. Erken tarama ve tanı!!!!!!!! • Nasıl?????????? • Mini Mental Durum Muayenesi • Hastane Anksiyete Depresyon Ölçeği • DSM IV-TR’ye göre klinik görüşme

16. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME • Hem hasta hem de ailesinin detaylı öyküsünü alarak özgün bir psikodinamik çatışma, davranışsal sorunlar ya da çevresel etkenlerin hastalığın alevlenmesi üzerindeki etkisini araştırılmalı

17. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME I • Astım’ın önemli psikosomatik yönü olduğu söylenmektedir. • Bu hastalıkta bazı somatik yakınmalar ise davranışsal koşullanma sonucu ortaya çıkmaktadır • Astımda klasik olarak ayrılma anksiyetesinin atakları da tetiklediği bilinmektedir.

18. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME II • Solunum hastalığının ortaya çıktığı gelişim dönemi de önemlidir • Ciddi solunum hastalığı olan çocuklar • Aile ve arkadaşları tarafından farklı algılanırlar ve davranılırlar • Anneleri ile ilişkilerinde önemli değişimler ortaya çıkar • İleriki yıllarda ayrılık travmasına ve diğer psikolojik sorunlara yatkınlıklarında artış ortaya çıkar

19. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME III • Boğulma korkusunun yaşanması • + • Acil servislere sık başvuru • Yaygın anksiyete

20. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME IV • Orta ya da ileri yaştaki hastalarda • Uzun süreli yaşam planları aksayabilir • Depresyonla sonuçlanabilir • Yüksek özkıyım ve anksiyete riski

21. PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME V • KOAH’lı hastalar dispne yaşantılarını önleyebilmek için hem aktive edici ( öfke / anksiyete) hem de aktive edici olmayan (depresyon / geri çekilme) gibi duygularını kısıtlamaktadırlar • Sonuçta bu bireylerde duygusal kısıtlılıkla kendini gösteren bir “kişilik özelliği” ortaya çıkmaktadır. Bu, hastalığa neden olmaktan çok hastalığın bir sonucudur

22. SOSYAL BİLİŞSEL TEORİ • Bireyin algıladığı yeterlilik duygusu herhangi bir durum karşısındaki performansını ne derece etkin şekilde yapabileceğini belirler • Birey yeterlilik algısı ne kadar fazlaysa o aktiviteyi o kadar iyi yapabileceğini düşünür. • Güçlü bir yeterlilik duygusu da bireyin kendini iyi ve bir işi yapmaya gayretli hissetmesine yol açar

23. SOSYAL BİLİŞSEL TEORİ I • Bireydeki yeterlilik beklentileri üzerinde etkisi olan ve bireyin performansını etkileyecek 3 faktör söz konusudur • 1) Büyüklük: İşin zorluk derecesini göstermektedir. Bazı bireyler sadece basit işleri yapabileceklerini düşünürlerken (daha küçük beklentileri olanlar), bazı bireylerin daha karmaşık işleri başarabileceklerine dair düşünceleri fazladır (daha büyük beklentileri olanlar). • 2) Genellik (Yaygınlık): Yaygınlık ise belirli bir davranışın diğer durumulara da yaygınlaştırılabilme derecesini göstermektedir. Örneğin; eğer KOAH’lı bir hasta denetim eşliğinde merdivenleri tırmanabiliyorsa, bu durumu denetim olmaksizin da yapabileceği beklentisi içine girebilir. • 3) Güç: Bireyin bir işi yapabileceğine karşı olan güvenini gösterir.

24. SOSYAL BİLİŞSEL TEORİ II • Yapılandırılmış bir eğitim programının da bu teoriden yola çıkarak bireyin yeterlilik beklentilerinin artırılması ile belirli aktiviteler sırasında solunum sıkıntıları ile başetme ya da bunları önleyebilme çabalarına destekte bulunulabilir.

25. SOSYAL BİLİŞSEL TEORİ III • Yeterlilik durumu 4 farklı mekanizmadan etkilenmektedir • 1) Önceki başarılar • 2) Modelleme • 3) Sosyal ya da sözel ikna • 4) Beden durumu ile ilgili düşünceler

26. EĞİTİM • Hastalık • İlaçlar • Aparatlar • ...........

27. TRANSTEORİK MODEL (TTM) • Bireyin sağlık davranışlarını düzeltmek ve bunlara adapte olabilmesi için geliştirilmiş bir motivasyon modelidir. • Bu modelde bireyin egzersizlere adapte olabilmelerini amaçlayan 5 basamak tanımlanmıştır

28. TTM-I

29. TTM-II

30. TTM-III

31. TTM-IV

32. TTM-V

33. Teşekkürler