ASTIM HALK EGITIM BILGILENDIRME MATERYALI

1. ASTIM HALK EGITIM BILGILENDIRME MATERYALI Konya il Saglik M�d�rl�g� Kronik Hastaliklar Birimi

3. 1-ASTIM NEDIR? Astim, hava yollarinin daralmasi ile kendini g�steren ve ataklar (krizler) halinde gelen bir hastaliktir. Hastalar ataklar arasinda kendilerini iyi hissederler. Astimda hava yollarinda mikrobik olmayan bir iltihap vardir. Bu nedenle hava yolu duvari sis ve �demlidir. Bu durum akcigerlerin uyaranlara asiri duyarli olmasina neden olur.

4. 2-AKCIGERLER NASIL �ALISIR? Hava yollari, agiz ve burundan baslar, nefes borusu ile devam eder. Nefes borusu akcigerlerde sag ve sol olmak �zere iki ana dala (bronsa) ayrildiktan sonra bir agacin dallari gibi gittik�e incelen dalciklara b�l�n�r. Bu dalciklarin sonunda da havadan gelen oksijenin kana, kirli kandaki karbondioksitin de havaya ge�tigi hava kesecikleri vardir.

5. 3-ASTIM OLUNCA NE OLUYOR? Toz, duman, koku gibi uyaranlar ile hemen �ks�r�k, nefes darligi ve g�g�ste baski hissi gibi yakinmalar ortaya �ikar. Krizde hava yollarini saran kaslar kasilir, �dem ve sislik artar, ilerleyen iltihapla birlikte hava yolu duvari kalinlasir. Hava yollarindaki salgi bezlerinden kivamli bir m�k�s (ifrazat-balgam) salinir. T�m bunlar hava yollarini �nemli �l��de daraltir ve havanin akcigerlere girip �ikmasi engellenir. Bu durum; artan �ks�r�k, nefes darligi, hirilti, hisilti ile kendini g�stermektedir.

6. 4-INSAN NEDEN ASTIM OLUR? Bazi risk fakt�rlerine sahip olunmasi, kiside astim g�r�lme olasiligini arttirir. Bu fakt�rler, kisisel ve �evresel olabilirler. Kalitim (genetik yapi, irsiyet), cinsiyet ve sismanlik gibi bireyin kendisine ve ailesine ait fakt�rlerdir.

7. 5-ASTIMI NELER ETKILER? T�m hastalari etkileyen ortak fakt�rler oldugu gibi her hastayi ayri ayri etkileyen kisiye �zg� fakt�rler de s�z konusudur. Kisin genelde t�m astimlilarin yakinmalari artarken baharda sadece polen alerjisi olanlar etkilenir. Ev i�i hava kirliliginin en �nemli nedeni sigara olsa da �lkemizde temizleyici madde kullanimi ile etkilenimler �ok fazladir.

8. 6-ASTIM VE ALLERJI Her astimli allerjik midir? Hayir degildir. Allerji �ocuklukta daha fazla, eriskinde daha az olmakla bereaber astima eslik eden ayri bir genetik durumdur. Astimlilardaki genel duyarlilik hali allerjiyle esdeger kullanilmakla beraber bu dogru degildir, bu nedenle her astimliya allerjik inceleme yapmak gerekli degildir. Astimi olan herkesin allerjik, allerjisi olan herkesin de astimli olmasi gerekmez.

9. ASTIM VE ALLERJI Peki ya allerjik ise? Allerjenler �evremizde yaygin olarak bulunan, genellikle zararsiz olan ve herkesi etkilemeyen ancak duyarli kisilerde sorunlara neden olabilen maddelerdir. Kisiler bunlari bilmeli ve korunmalidir. Bunlardan �nemli olanlari: � Polenler � Ev tozu akarlari � K�f mantari sporlari � Hamamb�cegi � Hayvan t�yleri � Bazi besinler: S�t, yumurta, fistik, balik, bugday, soya gibi...

10. 7-ASTIM VE SOLUNUM YOLU ENFEKSIYONLARI Astimli kisilerde solunum yolu enfeksiyonlarinin astim ataklarini tetikledigi bilinmektedir. Astimli bireylerde basit bir grip, nefes darligina yol a�abilmektedir.

11. 8-ASTIM VE SPOR Astimli kisilerde solunum yolu enfeksiyonlarinin astim ataklarini tetikledigi bilinmektedir. Astimli bireylerde basit bir grip, nefes darligina yol a�abilmektedir. Egzersiz �ncesi isinma hareketlerinin yapilmasi, egzersiz yaparken burundan nefes alinip verilmesi, soguk havalarda egzersiz yapilirken maske takilmasi, egzersizden 15 dakika �nce hizli etkili nefes a�icilarin inhaler yolla alinmalari astimli hastalarin daha rahat egzersiz yapmalarina olanak saglar.

12. 9-ASTIM DISI ILA�LARIN ASTIMI ILGILENDIREN YAN ETKI VE ALLERJILERI Astimlilarin yaklasik %10�unda ila�lar �nemli rol oynar. �esitli ila�lar sadece �ks�r�ge neden olabilecegi gibi astim krizine de neden olabilirler. Bu nedenle herhangi bir nedenle hekime basvuruldugunda kisi mutlaka astim hastasi oldugunu bildirmelidir. Baska bir hekim tarafindan verilen ila�lar da astim tedavisini d�zenleyen ve takip eden hekime mutlaka g�sterilmelidir. Hekime danisilmadan rastgele ila� alinmamalidir.

13. Astimli hastalarin kullaniminda risk olusturan baslica ila� gruplari sunlardir: Y�ksek tansiyon, kalp damar hastaliklari, kalp ritm bozukluklari, migren, g�z tansiyonu (glokom) i�in kullanilan bazi ila�lar; ameliyatlarda kullanilan anestezik maddeler, aspirin ve benzeri agri kesici ve romatizma ila�lari, r�ntgen incelemeleri esnasinda kullanilan ila�lar.

14. 10-ASTIM , IKLIM VE HAVA KIRLILIGI Dis ortamlarda ani nem ve isi degisiklikleri, hatta r�zgar bile astim belirtilerini baslatabilir. Genellikle kisin ve yagisli havalarda yakinmalar artar. Motorlu tasitlardan, sanayi ya da konutlarda kullanilan yakitlardan kaynaklanan gaz ve tanecikler solunum yollarini tahris eder. Solunum yolu enfeksiyonlari sirasinda bu duyarlilik artar. Dis ortamda hava kirliliginin yogun oldugu g�nlerde gereksiz aktivitelerden ka�inilmali, evin pencereleri kapali tutulmali ve mutlaka gerekmiyorsa disari �ikilmamalidir.

15. 11-ASTIM VE PSIKOLOJIK FAKT�RLER Astim aslinda psikolojik bir hastalik degildir ancak t�m hastaliklarda oldugu gibi stres ve gerginlik durumlarindan etkilenebilir.

16. 12-ASTIM TEDAVI EDILEBILIR MI? Astim g�n�m�zde tedavi edilebilen bir hastaliktir. Kendiliginden d�zelebildigi gibi ila� tedavisi ile de tamamen kontrol altina alinabilir.

17. Astim kontrol d�zeyini belirleyen anket, solunum fonksiyon testleri gibi y�ntemler vardir. Anketlerde g�nd�z belirtileri, aktivite kisitlanmasi, gece belirtileri/uyanma, rahatlatici ila� kullanim sikligi, atak sikligi sorgulanmaktadir. Ek olarak; her kontrolde hastalar, mutlaka tetikleyici fakt�rlere maruziyeti, ila�lari dogru kullanip kullanmadiklari ve astim belirtilerini arttiran ek hastaliklar a�isindan da sorgulanmalidir.

18. 13-HASTANIN ALABILECEGI �NLEMLER VAR MI? Hekim ve hasta/aile arasindaki isbirligi ile belirtilerin tamamen kontrol altina alinmasi saglanmaktadir. Bu nedenle hasta hekimle isbirligi yapmalidir. Tetikleyicileri tanimali ve onlardan ka�inmalidir. Ila�larini d�zenli kullanmalidir.

19. 14-ILA�LARHASTAYI NASIL ETKILIYOR? Astimin temelde bir hava yolu hastaligi olmasi nedeniyle, kullanilan ila�larin bir�ogu inhalasyon ile verilir. Ila�, dogrudan hasta olan b�lgeye yani hava yollarina gider. B�ylece �ok k���k dozlarda bile yarar elde edilirken yan etkiler de en aza indirilmis olur. Astimda ila� tedavisinin mantigi; hastalarin kontrol edici ila�lari yakinmalari olmasa bile d�zenli ve s�rekli kullanmalari, rahatlatici ila�lari ise sadece yakinmalari (�ks�r�k, nefes darligi, hisiltili solunum) oldugu durumlarda kullanip, olmadigi zamanlarda kullanmamasi temeline oturmaktadir.

20. 15-HASTALIK NASIL TAKIP EDILEBILIR? Hipertansiyon, seker hastalari gibi astimli hastalar da d�zenli olarak hekim tarafindan izlenmelidirler. Muayene ve degerlendirmelerin sikligi astimin baslangi�taki siddetine g�re degisir. Tipik olarak hastalar ilk tedavi baslandiktan sonra 1-3 ay arasinda ve daha sonra her 6 ayda bir degerlendirilmelidir. Ancak astim atagi ge�iren hastalarda bu takip degerlendirmeleri yine hastanin durumuna g�re ve daha sik olmalidir.

21. 16-ASTIM KRIZI (ATAK) NEDIR? Hastalarin olmayan yakinmalarinin ortaya �ikmasi ya da var olan yakinmalarin artmasidir. Koruyucu tedavisi yetersiz olan ya da erken kesilen hastalarda tetikleyicilere maruziyetle ortaya �ikabilir.

22. 17-ASTIM I�IN TIP DISI TEDAVI Y�NTEMLERI VAR MIDIR? Geleneksel olarak k�lt�r�m�zde yer alan bitkisel, hayvansal ya da magara tedavisi gibi bazi y�ntemler ile d�nyada bu alanda etkili oldugu s�ylenen akupunktur, biyoresonans, ozon tedavisi gibi y�ntemlerin bilimsel etkinligi kanitlanmamistir.

23. 18-ASTIM HASTASI HAMILE KALABILIR MI? Evet Normal bir gebelik, sorunsuz bir dogum ve saglikli bir bebek i�in uygun ve yeterli astim tedavisi sarttir. Bu nedenle kadin dogum uzmani ile astim tedavisini yapan hekim ve hasta isbirligi i�inde olmalidir.

24. 19- ASTIM HASTASI HAYVAN BESLEYEBILIR MI? Astimli hastalarin bir kisminda evcil hayvanlara karsi allerji vardir, bu hastalarin ev i�inde hayvanlarla temasi �nlenmelidir.

25. 20- ASTIM HASTASI AMELIYAT OLABILIR MI? Acil durumlar disinda hastalik kontrol altinda ise her t�rl� ameliyati olabilir. Astimli hastalar planli ameliyatlardan 2-4 hafta �nce hekimlerine basvurmali ve ila� dozlarinda duruma g�re ayarlama yapmalidirlar.

26. 21- ASTIM VE SISMANLIK Solunum yolu ile alinan ila�larin bu etkisi yoktur. Tablet veya damar yoluyla kullanilan kortizon t�r� ila�lar istahi artirabilr. Bu tedavi sirasinda sofradan doymadan kalkilmali ve tuz t�ketilmemelidir.

27. 22-ASTIM KILLANMADA ARTIS YAPAR MI? Hayir

28. 23-ASTIM VE REFL� Refl� karin i�i basincinin arttigi her durumda g�r�len fizyolojik bir olaydir. Refl� hastaliginda ise mide i�eriginin yemek borusuna geri ka�masi ile hava yollarinda refleks mekanizmalarda daralma ve �ks�r�ge neden olur. Refl� hastalarinda tipik olarak g�g�s kemigi arkasinda agri, yanma ve baski hissi olusur.

29. 23-ASTIM VE REFL� Ancak bazi hastalarda �zellikle gece siddetlenen astim hastalarinda bu tipik belirtiler olmadan da refl�ye rastlanabilir (sessiz refl�). Refl� hastalarinin agir, yagli, baharatli yiyecek, alkol ve kafein alimlarini azaltmalari gerekir. Az ve sik araliklarla yemek yemeleri �nerilir. Yatarken y�ksek yastik kullanmalari ve yatagin bas kismini y�kseltmeleri faydali olur. Gerektiginde hekim tarafindan verilen refl� ila�lari belli bir s�re (en azindan 2-3 ay) d�zenli olarak alinmalidir. Bazi astim ila�larinin (teofilin i�eren ila�lar) ve sigaranin da refl�y� arttirabilecegi bilinmelidir.

30. 1- �OCUKLARDA ASTIM NEDIR? Astim, hava yollarinin daralmasi ile kendini g�steren ve ataklar (krizler) halinde gelen bir hastaliktir. Hastalar ataklar arasinda kendilerini iyi hissederler. Astimda hava yollarinda mikrobik olmayan bir iltihap vardir. Bu nedenle hava yolu duvari sistir ve balgam vardir. Bu durum akcigerlerin uyaranlara asiri duyarli olmasina neden olur. Genetik yatkinligi olan �ocuklarda �evresel etkenlerle olusur.

31. 2- �OCUKLARDA NE SIKLIKTA G�R�L�R? �ocugunuzun astimi varsa yalniz degilsiniz! T�rkiye�deki �ocuklarda astim sikligi %5-15 arasindadir.

32. 3- HANGI SIK�YETLER ASTIMI D�S�ND�R�R? �ks�r�k: Genellikle kurudur, balgamli da olabilir, balgam genellikle beyaz renklidir. �st solunum yolu enfeksiyonlarindan (nezleden) sonra 3 haftadan uzun s�ren �ks�r�k, �zellikle gece yogun olan, egzersizle, g�lmeyle artan �ks�r�k astimi d�s�nd�r�r. Hirilti: �zellikle �st solunum yolu enfeksiyonu (nezle), egzersiz ve sigara dumanina maruziyet ile tetiklenen hirilti astimda g�r�lebilir. Nefes darligi G�g�ste sikisma hissi

33. 4- ASTIM TANISI NASIL KONULUR? Astim tanisi tekrarlayan nefes darligi, hisilti, �ks�r�k sik�yetleri olan �ocuklarda d�s�n�lmelidir. �ocuk astim ataginda degilse muayene ve akciger filmi normal olabilir. Alti yas �st� �ocuklarda solunum fonksiyon testleri veya basit bir cihazla (PEFmetre) solunum yollarindaki darligin derecesi belirlenir. Allerji (duyarlilik) kan veya deri testleri ile arastirilabilir.

34. 5- HER ASTIMLI ALERJIK MIDIR? Degildir. Allerji �ocuklukta eriskinlere g�re daha fazladir ve bir genetik durumdur. Astimi olan herkesin allerjik, allerjisi olan herkesin de astimli olmasi gerekmez.

35. 6- ALLERJEN NEDIR? Allerjenler �evremizde yaygin olarak bulunan, genellikle zararsiz olan ve herkesi etkilemeyen ancak duyarli kisilerde sorunlara neden olabilen maddelerdir. Kisiler bunlari bilmeli ve korunmalidir. Bunlardan �nemli olanlari: Polenler Ev tozu akarlari K�f mantari sporlari Hamamb�cegi Hayvan t�yleri Bazi besinler: s�t, yumurta, fistik, balik, bugday, soya gibi...

36. 7- SOLUNUM YOLU ENFEKSIYONLARI (NEZLE-GRIP) ASTIMI TETIKLER MI? Astimli kisilerde solunum yolu enfeksiyonlarinin astim ataklarini tetikledigi bilinmektedir. Astimli bireylerde basit bir grip, nefes darligina yol a�abilmektedir.

37. 8- ASTIMIN TEDAVISI VAR MIDIR? Astim g�n�m�zde tedavi edilebilen bir hastaliktir. Kendiliginden d�zelebildigi gibi ila� tedavisi ile de tamamen kontrol altina alinabilir.

38. 9- ASTIMIN KONTROL� NASIL SAGLANIR? Isbirligi: Hasta/ebeveyn/bakici ve hekim arasinda isbirligi saglanmasi Korunma: Risk fakt�rlerinin belirlenmesi ve maruziyetin �nlenmesi Astim siddetinin bilinmesi ve buna y�nelik koruyucu tedavinin hekimin �nerilerine uygun olarak uygulanmasi Astim ataklarinda hasta tarafindan uygulanacak tedavi plani: Kurtarici (Brons a�ici) ilacin uygun doz, aralik ve dogru yoldan uygulamasinin �gretilmesi

39. 10- ASTIMIN TEDAVISI NASIL YAPILIR? Astim ila�lari genellikle hava yoluyla alinir. Hava yoluyla alinan ila�larin �ocuklarda ara cihaz ile kullanilmasi gerekir. Toz veya �igneme tabletleri de kullanilabilir.

40. 11- ASTIMIN TEDAVISINDE HANGI ILA�LAR KULLANILIR? Astimin tedavisinde iki ana grup ila� vardir: RAHATLATICI ILA�: Sadece atak d�neminde kullanilir. Hava yolunu ge�ici olarak genisletir. KONTROL EDICI ILA�: Hava yolundaki iltihabi d�zeltir. Sik�yetlerin olmadigi d�nemde de kullanilmasi gerekir.

41. 12- ASTIM ILA�LARININ YAN ETKISI VAR MIDIR? Kontrol edici ila�larin b�y�k bir kisminda kortizon (steroid) vardir ancak uygun dozlarda ve ara cihaz ile kullanildiginda ila�lar g�venlidir. �ocuklarin eriskin boylari normaldir.

42. 13- ASTIM HASTASI �OCUGUN EBEVEYNI NE YAPMALIDIR? Ila�lar d�zenli, �nerildigi sekilde kullanilmalidir. Allerji saptanmissa allerjene y�nelik �nlemler alinmalidir. Evde kesinlikle sigara i�ilmemelidir, �ocuk sigara i�ilen diger ortamlarda bulunmamalidir. Astimli �ocuklara her yil grip asisi yapilmalidir.