Leksioni 3

1. Leksioni 3 INFLAMACIONI DHE SHËRIMI Tefta Rota

2. INFLAMACIONI DHE SHËRIMI • Inflamacioniështënjëriprejprocesevepatologjikemëtërëndësishmedhemëtëshpeshta, injohurqënëlashtësi. Inflamacionikarakterizohetsinjëkundërpërgjigjelokale e organizmitndajveprimitdëmtuestëfaktorëvetëndryshëmpatogjen, që ka sirezultatrivendosjen e ekuilibritjetësorpërkohësishttëhumbur. Prandajthuhet se inflamacioni ka karaktermbrojtës. Pa tënukmundtëmposhteshininfeksionet e nuk do tëmbylleshinplagët. Tefta Rota

3. INFLAMACIONI DHE SHËRIMI Nërastetëtjeraprocesiinflamatorzhvillohet me dëmtimetëtheksuaraindoredhe me ndikimetëqartambigjendien e përgjithsmetëorganizmit, duke krijuarkuadrin e njësëmundjetëmirëfilltësi p.sh. tonsiliti, pneumonia, absesi, flegmonaetj. Tefta Rota

4. INFLAMACIONI DHE SHËRIMI • Infeksionetpërbëjnëvetëmnjëpjesëtëproceseveinflamatore, vetëmatoqëshkaktohenngamikroorganizmat (bakteret, viruset). Me këtëduhettëkuptojmësëpërveçfaktorëvebiologjikqëthamëmësipër ka edhefaktoretiologjiksikimik, termik, mekanik, imunologjiketj. • Emërtimiiproceseveinflamatorebëhet duke ishtuaremrittëorganitprapashtesën“itis” ngalatishtja, p.sh. gastritis, enteritis, pleuritisetj. Por ka edherastekurmundtëvihenparashtesa “endo”, “peri” ose “para” p.sh endoarteritis, perihepatit, paranefrit. Tefta Rota

5. Klasifikimiiproceseveinflamatore Atondahennë: • Vaskulare • Qelizoreoseindore Tefta Rota

6. Klasifikimiiproceseveinflamatore a. Reaksionivaskular – indetjanëtëpasura me arterioladhekapilarë, prareaksionivaskularpresupozonndryshimetnëkëtovazadhejonëvazat e mëdha. Nëfillimshfaqetngushtimiienëvetëgjakut, më pas zgjerimiityre duke dhënëhiperemiarterialeaktiveosekongjestion. Përkëtëarsyevatrainflamatoreskuqet. Tefta Rota

7. Klasifikimiiproceseveinflamatore b. Popullataqelizorenëvatrëninflamatore – me këtëduhettëkuptojmëqënëvatrën e inflamacionitqelizatnukvijnëvetëmngaenët e gjakutpor e kanëorigjinënedhengaindetlokaleqëvijnënëpërmjetmigrimitosekrijohennëpërmjetshumëzimittëqelizave. Tefta Rota

8. Klasifikimiiproceseveinflamatore • Mbizotërimiinjëllojicaktuartëqelizavenëvatrëninflamatorevaretshumëngafaktorietiologjik. Kështumundtëthuhet se nëinflamacionet e shkaktuarangabakterietmbizotërojnëleukocitetpolinuklearë, nëato me natyraalergjikembizotërojnëeozinofilet, kursenërastet e shkaktuarangavirusetmbizotërojnëlimfocidetdhemonocitet. Tefta Rota

9. (Limfocide, MonocitedheLeucocite) Tefta Rota

10. Neutrofilet – janëpërfaqësuesitqelizorëmëtëzakonshëmnëvatrat e inflamacionitakut. Atojanëqeliza me efektivitetinfagocitarmëtëmadh. • Eozinofilet – nëdallimnganeutrofiletshfaqenmëvonënëvatrëninflamatore. Këtondikojnëpërminimizimin e dëmtimeveindorelokale. • Bazofilet – edhekëtondikojnënëvatrëninflamatore. Tefta Rota

11. Mediatorëtkimikëtëinflamacionit • Reaksionetshumëkomplekseqëzhvillohennëvatrëninflamatoreshpërthehendhedrejtohenngaveprimiishumëlëndëvebiologjikishtaktivetëcilatquhen mediator kimiktëinflamacionit. Kyveprimkryhetnëtremomente: a. Zhvillimiivazo-konstriksionitdhevazodilatacionit. b. Nëkryerjen e tërëprocesittëleukodiapedezis(emigrimileukocitar) c. Nëkrijimin e dëmtimeveindoreporedhestimulimin e regjenerimittëtyre. Tefta Rota

12. Shenjatlokaletëinflamacionit • Skuqia • Nxehtësia • Enjtja • Dhimbja • Prishja e funksionit Tefta Rota

13. Shenjatlokaletëinflamacionit • Skuqiakrijohetnga hyperemia arterialenëvatrën e inflamacionit. • Nxehtësiakrijohetnënmbështetjen e hiperemisëarteriale. • Enjtjalidhet me infiltrimin e eksudatitsidomostëatijseroz. Më e shprehurkjoështënëindet e buta si p.sh. nësy, gojë, skrotum. • Dhimbjaështënjëshenjë e rëndësishme e inflamacionit. Kjo ka tëbëjë me shtypjenqë u bëhetterminacionevenervorengaedema. • Prishja e funksionit. Nëdisastrukturasidomosatoqëkryejnëfunksionelëvizëse, është e kapshmelehtë. Por ka edhe organe si hepari, veshkatetj, kunukdallohetprishja e funksionit, porkëtuhyjnënëpunëekzaminimetlaboratorike e funksionale. Tefta Rota

14. Ndikimi i vatraveinflamatorembiorganizmin • Inflamacioniështënjëproceslokal, porndërmjettijdheorganizmitnëpërgjithësi ka lidhjetëngushtadhendikimetëndërsjellta. Nënjëvështrimtëpërgjithshëmvihetre se procesiinflamatorngalokalsynontëgjeneralizohet, kurseforcat e përgjithshmembrojtësetëorganizmitmobilizohenpër ta mbajturtëlokalizuar. Tefta Rota

15. Shenjatlokaletëinflamacionit Shënjatlokaletëinflamacionitshpeshkanëprirjepër t’u përhapurnëdrejtim proximal ose central. Kjoshtrirjeduhettëkonsiderohet si rritje e mundësivepërgjeneralizimin e procesitinflamator. Ndajkësajshtrirjereagojnëfuqishëmgjendratlimfatikeqëbëhenbarierëpërpërhapjen e mëtejshme. Kjogjëquhetlimfadenitreaktivapoinflamator. Po u kaluakystacioninfeksionirealishtështëgjeneralizuardhezhvillimi i tijmundtë marri përmasangamëtëndryshmet. P.sh, mundtëndodhënjëgjendjeseptike. Nëkëtëgjendjebakterietqarkullojnëdheshumëzohenlirishtnëgjak, madjepërveçvatrësprimarekrijohendhevatratëtjerainflamatorenë inde dheorgane tëndryshme. Nëkëtë moment organizmireagon me ethen (temperaturë e lartë) qëshkaktohetngaveprimi i faktorëvepirogjenë. Tefta Rota

16. Format morfologjiketëinflamacioneveakute Këtukemi: • Inflamacionseroz • Inflamacionfibrinoz • Inflamacion purulent • Inflamacionhemoragjik Tefta Rota

17. Format morfologjiketëinflamacioneveakute • Inflamacioniserozkarakterizohetngaprania e eksudatitseroziciliparaqitetnjëlëng pa ngjyrëqëpërmban protein me peshëmolekularëtëvogël. Kyinflamacionzhvillohetnëpleur, perikard, peritoneum, kapsulaartikulare, cipat e butatëtruritetj. Përfundimiikëtijinflamacioniështëabsorbimiieksudatit. • Inflamacioniserozilëkurësshprehet me flluskatëvogla (vezikula) osemëtëmëdha (bula) nëlëkurëkurdigjemi. Tefta Rota

18. Inflamacionfibrinoz • Inflamacionfibrinozkarakterizohet me praninë e sasivetëmëdhatëfibrinësnëeksudat, e cilakrijohetsirezultatikoagulimittëfibrinogjenitnën e veprimin e tromboplastinësindore. Kyinflamacionmundtëzhvillohetnëcipatseroze p.sh. pleur, peritonometj. Vlentëtheksojmë se përfundimiikëtijinflamacioniështëipafavorshëm, sepsefibrinogjeninukabsorbohetpororganizohet duke sjellëngjtjen e cipave. Tefta Rota

19. Inflamacion purulent • Inflamacion purulentështënjëformë e shpeshtëqëtakohetnëpraktikënmjekësore. Ka tëbëjë me prezencën e qelbit. Shkaktarëkryesorjanëmikrobetkoksi (stafilokok, streptokok). Këtufutenflegmonat, abseset. I takojmënëfurunkulat, karbunkulaetj. Tefta Rota

20. Inflamacionhemoragjik • Inflamacionhemoragjikkarakterizohet me eksudathemoragjikiciliështëlikidsitëshpëlarat e mishit. Takohetnë grip, nëantraksdhenëdisainflamacioneshoqëruesetëtumorevemalinje. Tefta Rota

21. Abscescrebral Tefta Rota

22. Inflamacionikronik • Klinikishtatokarakterizohenngadekursizgjatur me shenjakliniketëdobtaose fare tëpadukshme. Agjentëtetiologjiknukzhdukenngaprocesiinflamator, përpasojëatombetentëpranishëmpërnjëkohëtëgjatë duke mbajturgjallëprocesininflamator, p.sh. glomerulonefritikronik. Faktoriipërgjithshëmqëluanrolnëmbizotërimin e komponentëvetëndryshëminflamatorështëreaktivitetiiorganizmit. Tefta Rota

23. Inflamacionikronik • Nëorganizmat me reaktivitettëulurngamosushqyerja, ngakonsumimiiorganizmit, ngasëmundjetqëmundtëketëkaluar, sëmundjamundtëketëevoluciontëdisfavorshëm. E kundërtandodhnëorganizmat me reaktivitettëmirëkushansetjanëmëtëmira. Tefta Rota

24. Inflamacionikronik • Mbështeturnësathamëmësipër, mbasçdosëmundjevjenshërimi. Nëkëtëkuadërindet e trupittënjeriutkanëaftësitëzëvendësojnëstrukturat e dëmtuaraosetëvdekura me strukturatëreja, kështuvazhdojnëtëkryejnëfunsionin e tyre. Siç e theksuamnëleksionin e mëparshëmkjovjennëpërmjetregjenerimitqëështëdëshimamorfologjike e shërimittënjëprocesipatologjik. Tefta Rota

25. Regjenerimi • Regjenerimijoiplotëfillon me krijin e njëindigranulacioniqëështëindkonjuktiviri. Indi igranulacionitfillimishtzhvillohetnëperiferitëmaterialitnekrotik, eksudatitdhegradualishtdepërtondhe e zëvendësonatë. Krahaszëvendësimittëmaterialevetëhuajaindiigranulacionitdhepiqet, ç’ka do tëthotëqëprogresivishtqelizatdheenët e gjakutpakësohen, kursefibratshtohendhenëpërfundimformohetnjëindsklerotik (indkonjuktival me shumëfibradhepakqelizaqëzëvendësonindin e dëmtuar). Kështuformohetcikatricaqësipasshkallëssëdëmtimitështëherëmëshumë e herëmëpakdeformuese. Tefta Rota

26. Regjenerimi • Kombinimiifavorshëmirrethanavelokale me atotëpërgjithshmeshtonshansetqëregjerimitëbëhetiplotë, e kundërta do tëndodhtënësenuk do kombinonin. • Lëkura ka qeliza me aftësitëmëdharegjeneruese. Tefta Rota

27. Regjenerimi • Ndërfaktorët e përgjithshëmqë e favorizojnëregjeneriminpërmendetmosha e re, nutricioniimirëiorganizmit, gjendja e mirë e sistemithemopoetik. Me anëtëregjenerimitpërfundojnëprocesetinflamatore, masatnekrotike, koagulat e gjakut, zëvendësoheneksudatet. Shembullmëimirëështëregjenerimiiplagëve (p.sh plagëtoperatore, nëplagët e tjeraduhettëbëhetpërpunimikirurgjikalityre). • Kemidheregjenerimtëtillëqëpërfundon me cikatrica (indkeloid) osemundtëndodhiqëdefektimbyllet me vonesë. Tefta Rota

28. CicatricenormaleIndkeloidal Tefta Rota

29. Literatura • ShyqyriSubashi, EduartHaxhihyseni “AnatomiaPatologjike 1” (f. 199-259) (f. 261-265) Tefta Rota