Download
1 / 10
E N D
3. kafli Stjórn- og efnahagsmál • Þjóðstjórnin: samsteypustjórn Framsóknar-, Sjálfstæðis- og Alþýðuflokks á árunum 1939-42. Forsætisráðherra var Hermann Jónasson. Glímdi við mikla verðbólgu vegna stríðsins. Á hennar tímabili var Ísland hernumið af Bretum og gerði stjórnin síðan herverndunarsamning við Bandaríkjamenn. Samstarfið slitnaði vegna deilna um kjördæmisskipan.
Utanþingsstjórnin: ríkisstjórn frá des. 1942 til okt. 1944 skipuð mönnum sem ekki voru alþingismenn. Var mynduð af Sveini Björnssyni ríkisstjóra í kjölfar stjórnarkreppu eftir alþingiskosningar. Forsætisráðherra var Björn Þórðarson. Var ekki vinsæl stjórn en glímdi mið mörg erfið efnahagsleg mál. Stóð að stofnun lýðveldis.
Nýsköpunarstjórnin:samsteypusjtórn þriggja flokka, Sjálfstæðis-, Alþýðu- og Sósílistaflokks sat frá 1944-47. Sá um endurreisn íslensks atvinnulífs í lok seinni heimsstyrjaldar og eyða stríðsgróðanum. Sprakk vegna deilna um Keflavíkurflugvöll. Meginstefna stórnarinnar var að tryggja sjálfstæði og öryggi landsins, og endurreisa atvinnuvegi.
Fyrir stríð voru aðal útflutningsmarkaðir Íslands fyrir fisk Spánn, Ítalía og Portúgal, einnig var nokkuð flutt til norðurlandanna og Bretlands. Spánarmarkaður sem var stærstur lokaðist svo 1936 vegna borgarastyrjaldarinnar þar. Þá leituðu Íslendingar á Þýskalandsmarkað. • Í stríðinu höfðu Íslendingar tvo markaði Bretland og Bandaríkin og var fiskur 90% af útflutningi.
Íslendingar og Danir hugðust ætla að vera hlutlausir í stríðinu. Þjóðverjar réðust hins vegar á Dani 9. apríl 1940 og Bretar hernámu Ísland 10. maí 1940. Eftir hernám Dana höfðu Íslendingar ákveðið að taka að sér að fara sjálfir með konungsvaldið á meðan konungurinn væri ófær um það. • Samand Íslands við Dani breyttist einnig á stríðsárunum. Sambandslagasamningurinn stóð á veikum grunni þar sem Danir voru hernumdir.
Hraðskilnaðarmenn: hreyfing á Íslandi á árunum 1942-3 sem vildi flýta sambandsslitum við Dani án tillits til þeirra aðstæðna sem ríktu, vísuðu til vanefnda Dana og aðstæðna þar og töldu einhliða uppsögn Íslendinga réttlætanlega. • Lögskilnaðarmenn: hreyfing á Íslandi á árunum 1942-3 sem vildi slá sambandsslitum við Dani á frest, uns stríðinu lyki.
Ákveðið var að bíða þar til samningurinn rynni út. Þá var boðað til þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort Ísland ætti að verða lýðveldi. Var það samþykkt af 97,4% þeirra sem greiddu atkvæði.
Werner Gerlach: ræðismaður Þjóðverja á Íslandi 1939-40. Hann var í einkastarfslyði Heinrich Himmlers. Hann sá snemma að íslendingar voru ekki sá hreini kynstofn sem nasistar byggðu kenningar sínar á. Hann endurreisti íslenska nasistaflokkinn og stundaði margvíslegar njósnir. Hann var handtekinn af Bretum og settur í fangabúðir við hernámið.
Íslenskir nasistar: Á Íslandi voru margir sem dáðust að uppgangi nasismans og forystu mannsins Aldof Hitler. Stofnuðu í því skyni Þjóðernishreyfingu Íslendinga 1933 sem áttu að verða stjórnmálasamtök þeirra. Tóku þeir mið af helstu kenningum nasisma og íslenskum aðstæðum (verðbólgu og atvinnuleysi). Klofnaði 1934 og stofnaður var Flokkur þjóðernissina. Tóku þátt í nokkrum kosningum bæði til alþingis og sveita, en náði ekki kjöri. Lagðist niður 1938, þó svo að harður kjarni hans hafi haldið saman öll stríðsárin.
Landflótta gyðingum og öðrum flóttamönnum var öll stríðsárin vísað frá landinu.
