Diagnostiek in de psychiatrie

1. Diagnostiek in de psychiatrie Frans RJ Verhey

2. Opbouw lezing • Wat is een psychische stoornis ? • Uit welke onderdelen bestaat een diagnose ? • Psychiatrisch onderzoek, hulpmiddelen • DSM-IV

3. Psychische stoornis: definitie (APA) • Syndroom van psychologische en/of gedrags-symptomen • Klinisch relevant • Leidend tot ongemak, handicap, en/of toegenomen risico op dood, pijn, handicap, of belangrijke mate van verlies van vrijheid

4. Psychische stoornis: definitie • Geen ‘normale’, cultureel gesanctioneerde reactie op gebeurtenissen (bv rouw) • Grenzen tussen ‘psychisch’ en ‘lichamelijk’ arbitrair • Niet: afwijkend gedrag (politiek, relegieus of sexueel), tenzij gebaseerd op psychische of gedragsststoornis bij individu • Classificatie van stoornissen, niet van personen

5. Diagnostiek • Symptomen: (‘signs’ en ‘symptoms’) • Bv: somberheid • Syndroom (geheel van symptomen, beloop) • Bv: depressieve stoornis

6. Diagnostiek • Structuurdiagnose (bevat ook ‘verklaring’) • Bv: depressie nav overlijden partner bij 70 jarige vrouw met afhankelijke trekken • Differentiaal diagnose • Bv: dd aanpassingsstoornis, angststoornis • Diagnostische hulpmiddelen • Rating scales, zelfinvulijsten, tests • Classificatie • DSM-IV, ICD

7. Diagnose in de psychiatrie Dia-gnosn 

8. Diagnose in de psychiatrie • Toestandsbeeld • Anamnese, heteroanamnese, mentale status • Verklaring • Stress-diathese-model (draaglast, -kracht)

9. Kwetsbaarheden • Genetisch • Bv bij depressie, schizofrenie, dementie • Somatisch • Bv geboortetrauma, hormonaal • Psychologisch • Bv gebrek zelfvertrouwen, dwangmatigheid, traumata • Maatschappelijk • Bv beperkt netwerk, relationele spanningen

10. Voorbeeld psychiatrische diagnose • “Eerste periode van depressie, ontstaan na conflict op werk bij 42 jarige gescheiden matig begaafde en lichamelijk gezonde vrouw, met persoonlijkheid met afhankelijke trekken en met verschillende sexuele psychotraumata in voorgeschiedenis”

11. DSM-IV • Diagnostic and Statistical Manual of mental Disorders, 4e editie • Standaard classificatie van psychische stoornissen uitgegeven door APA • Toepasbaar voor verschillende situaties • Kliniek/research; verschillende ‘richtingen; settings; disciplines • Zoveel mogelijk gebaseerd op empirische gegevens en/of consensus • Daarom: geen ‘Neurose’, ‘Homosexualiteit’ • Voortdurend in ontwikkeling

12. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders • Versie 1: 1952 • Versie 2: 1968 • Versie 3: 1980 • Versie 3-revised: 1986 • Versie 4: 1994 • Versie 5: ± 2010

13. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders • Omvat: • Classificatie van psychische stoornissen met codes • Diagnostische criteria • Informatie over prevalentie, familiair voorkomen, leeftijds-, sex- en cultuurspecifieke aspecten • Doel: bevorderen van communicatie tussen professionals in GGZ (gemeenschappelijke taal)

14. DSM-IV: uitganspunten • Descriptieve, atheoretische benadering • Diagnostische criteria • Systematische beschrijving • Diagnostische regels als info niet toereikend • Beslisbomen voor differentiaal diagnose

15. DSM-IV: 5 ‘assen’ • As I: klinische stoornis • As II: persoonlijkheidsstoornis, mentale retardatie • As III: lichamelijke stoornis: oorzakelijk of als gevolg • As IV: Psychosociale stressoren • AS V: Globaal sociaal functioneren

16. DSM as I • ALLE KLINISCHE STOORNISSEN • ANDERE OMSTANDIGHEDEN DIE KLINISCHE AANDACHT BEHOEVEN

17. DSM-IV: as 1 • Stoornissen voor het eerst gediagnosticeerd in kinder of jeugdperiode • Cognitieve stoornissen • Psychische stoornissen gerelateerd aan lichamelijke aandoening • Stoornissen gerelateerd aan middelengebruik

18. DSM-IV: as 1: vervolg • Schizofrenie en andere psychotische stoornissen • Stemmingsstoornissen • Angststoornissen • Somatoforme stoornissen • Nagebootste stoornissen • Dissociatieve stoornissen

19. DSM-IV: as 1: vervolg • Sexuele en gender-identiteitsstoornissen • Eetstoornissen • Slaapstoornissen • Impulscontrole-stoornissen • Aanpassingsstoornissen • Andere omstandigheden die klinische aandacht vereisen

20. DSM-IV: as II: • PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS: • Langdurig patroon van waarnemen van, omgaan met en denken over de omgeving, • Tot uiting komend in reeks van sociale en persoonlijke omstandigheden • Leidend tot aanzienlijke mate van ongemak of handicap in sociale, beroepsmatige of andere belangrijke persoonlijke omstandigheden • Stabiel en aanwezig vanaf adolescentie • Niet als gevolg van as 1 stoornis • Niet als gevolg van lichamelijke stoornis

21. DSM-IV: as II: • Paranoide persoonlijkheidsstoornis • Schizoide persoonlijkheidsstoornis • Schizotypische persoonlijkheidsstoornis • Antisociale persoonlijkheidsstoornis • Borderline persoonlijkheidsstoornis • Histrionische persoonlijkheidsstoornis • Narcistische persoonlijkheidsstoornis • Vermijdende persoonlijkheidsstoornis • Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis • Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis • Mentale retardatie

22. DSM-IV: as III • LICHAMELIJKE STOORNIS OF ANDERE LICHAMELIJKE TOESTAND • Oorzakelijk (bv nierinsufficientie) • Als gevolg (bv gastritis bij alcoholmisbruik)

23. DSM-IV: as IV • PSYCHOSOCIALE EN OMGEVINGS-PROBLEMEN DIE BIJDRAGEN AAN ONTSTAAN VAN STOORNIS • Gebaseerd op inschatting door ‘gemiddelde’ persoon onder zelfde omstandigheden • Criteria: • mate waarin leidend tot verandering, • wenselijkheid, • mate waarin onder controle, • aantal

24. DSM-IV: as V • GLOBALE INSCHATTING VAN FUNCTIONEREN • Sociaal, beroepsmatig en psychologisch • Global Assessment of Functioning: schaal 1-100

25. DSM-IV: GAF score • 100:In alle opzichten goed functionerend • 80: Voorbijgaande symptomen, te verwachten reacties op psycho- sociale stressoren • 60: Matig ernstige verschijnselen • 40: Enige stoornissen in realitietszin of communicatie, of enrstige tekorten op werk gezin of sociaal • 20: Gevaar zichzelf of andere te beschadigen

26. DSM-IV diagnose, voorbeeld • As I: 296..23 depressieve stoornis, eerste episode, ernstig, zonder psychotische kenmerken 305.00: alcohol afhankelijkheid • As II: 301.6 afhankelijke persoonlijkheidsstoornis • As III: Lichte gastritis, vitamine B1 deficientie • As IV: Scheiding • AS V: GAF score 40

27. DSM-IV: opmerkingen • Niet alle patienten met dezelfde classificatie zijn ook hetzelfde, of hebben baat bij dezelfde behandeling • Geen classificatie betekent niet: geen psychiatrische aandoening, wel: geen klassieke presentatie (bv ouderen) • Vervangt psychiatrische diagnose niet helemaal • DSM-IV vooronderstelt kennis en ervaring met vaststellen van verschijnselen: GEEN kookboek