Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej Marta Barańska

1. Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej Marta Barańska Rodzina w obliczu szczególnie trudnych sytuacji w okresie perinatalnym. Z doświadczeń współpracy psychologa z Interdyscyplinarnym Zespołem ds. Wad Płodu.

2. Ryzyko populacyjne – 2 do 3% w 20 – 30% Skala problemu jedna z głównych przyczyn umieralności płodów i niemowląt odpowiedzialne za różne formy niepełnosprawności dziecka

3. Czym jest dla rodziców niepomyślna diagnoza z psychologicznego punktu widzenia ? • sytuacja trudna • trauma • powszechne reakcje to: szok, rozpacz, przerażenie, bezsilność, bezradność, wysoki poziom lęku

4. Dlaczego tak silne emocje zwłaszcza u matek ? • ciąża jako cenny dar • doświadczanie więzi fizycznej i uczuciowej z dzieckiem (pierwsze ruchy, wizualizacja na obrazie USG) • badanie USG – wymiar poznawczo-emocjonalny

5. Inne odczucia emocjonalne zwłaszcza u matek • poczucie winy • poczucie krzywdy • złość • depresja • niska samoocena

6. Reakcje ojców na stratę • mniej oznak rozpaczy • mniejsza potrzeba mówienia • rzadziej depresja

7. Konsekwencje straty dla obojga rodziców • zmiany w relacji mąż- żona • pogorszenie komunikowania się • mniejsza aktywność seksualna (Serrano i Lime 2006)

8. Jak rodzice bronią się przed niepomyślną diagnozą ? • nadzieją w mylnym rozpoznaniu • kwestionowaniem diagnozy • podważaniem autorytetu lekarza • poszukiwaniem opinii w innych referencyjnych ośrodkach • wypieraniem informacji ze świadomości

9. Stadia procesu żałoby utraty zdrowego dziecka według Drotara • szok • zaprzeczanie • smutek i złość • spokój • Reorganizacja (Drotar,1975)

10. Co może pomóc rodzicom w przezwyciężeniu silnych reakcji emocjonalnych ? • cierpliwość i empatyczne rozumienie lekarza przekazującego niepomyślną diagnozę • życzliwa, wspierająca postawa personelu medycznego • pomoc psychologiczna – interwencja kryzysowa

11. Co może utrudniać i pogłębiać reakcję szoku u rodziców ? • pośpiech i zniecierpliwienie ze strony lekarza przekazującego niepomyślną diagnozę (informację) • postawa rezerwy, chłodnego dystansu przyjęta przez personel medyczny • pozostawienie rodziców osamotnionych w swojej rozpaczy i bezradności

12. Zasady dotyczące informowania rodziców o stwierdzonych wadach rozwojowych dziecka w okresie prenatalnym • równoczesne przekazanie informacji obojgu rodzicom • rozmowa w odosobnionym pomieszczeniu • zakres informacji dostosowany do poziomu intelektualnego rodziców • postawa spokojnej życzliwości • kontekst ułatwiający rodzicom zadawanie pytań, wyrażania swoich opinii • umożliwienie konsultacji z innymi specjalistami • pomoc psychologiczna • zagwarantowanie czasu potrzebnego do podjęcia decyzji ( Barańska.2000)

13. Trudne decyzje – przerwanie ciążyCzynniki mające wpływ na przerwanie ciąży • ciężki charakter deformacji • wcześniejsze doświadczenie kontaktu z dzieckiem niepełnosprawnym • stadium zaawansowania ciąży • wiek rodziców • czynniki socjalno-ekonomiczne • opinie innych osób

14. Rola lekarz w procesie decyzyjnym według G.Egana • identyfikacja i sprecyzowanie sytuacji problemowej • wytyczenie celów konsultacji oraz wyboru najlepszego z możliwych sposobów postępowania • podjęcie działań zmierzających do osiągnięcia celu przez realizację wybranego sposobu postępowania (Egan,1986)

15. Czym jest poradnictwo w sytuacji diagnostyki prenatalnej • informowaniem a nie udzielaniem porad • informowaniem nie dyrektywnym • informowaniem rzetelnym • wystrzeganiem się wywierania jakiegokolwiek wpływu, nacisku • zagwarantowaniem zachowania tajemnicy lekarskiej (Zaremba,1986, Mazurczak,2003)

16. Czynniki mające wpływ na proces adaptacji rodziców po stracie dziecka • czas jaki upłynął od porodu do śmierci dziecka • przyczyna śmierci • śmierć nagła czy odchodzenie w czasie • rodzaj schorzenia, stopień deformacji, prognoza dotycząca perspektyw zdrowotnych i rozwojowych • wcześniejsze doświadczenia niepowodzeń prokreacyjnych • ważność dziecka dla rodziców, związanych z nim marzeń planów aspiracji • wsparcie lub jego brak ze strony bliskich

17. Reakcje rodziców w okresie żałoby według E.Lndemanna • zaburzenia psychosomatyczne • przywoływanie w pamięci osoby dziecka i wyobrażeń o nim • poczucie winy i długotrwałej apatii • złość do otoczenia oraz zaburzenia zachowania • lęk przed własna śmiercią • chroniczny lub zablokowany żal (Lindemann,1983)

18. Co może pomóc rodzicom w ich dramatycznych przeżyciach ? • życzliwie wspierająca postawa personelu medycznego • informacja dotycząca przyczyny śmierci dziecka przekazana przez lekarza obojgu rodzicom w sposób przystępny i wyczerpujący, z zachowaniem powagi i szacunku • możliwość kontaktu ze zmarłym dzieckiem i zachowanie pamiątek po nim • gwarancja ochrzczenia dziecka dla wierzących rodziców, nadanie mu imienia • szybka pomoc psychologiczna dla potrzebujących

19. Co może utrudniać i pogłębiać reakcję szoku u rodziców ? • postawa rezerwy i chłodnego dystansu przyjęta przez personel medyczny • informacja dotycząca przyczyny śmierci dziecka przekazana przez lekarza formalnie, niezrozumiałym dla rodziców językiem medycznym • stosowanie środków uspakajających (poza uzasadnionymi przypadkami) blokującymi naturalną ekspresję płaczu i przeżywanego smutku • pocieszanie typu: „urodzi pani następne” • minimalizowanie straty: „to było małe dziecko” • racjonalizowanie: „lepiej, że umarło, jeśli miałoby żyć z ciężkimi wadami” • pozostawienie rodziców osamotnionych w swojej rozpaczy, bez pomocy psychologicznej

20. Interwencja psychologiczna - zakres działania • skoncentrowana na problemie • uwzględniająca system wartości rodziców • nie dyrektywna • wspierająca • wskazująca sposoby radzenia sobie z silnym stresem