Inngrip Seðlabanka Íslands og áhrif þeirra á gengi krónunnar

1. Inngrip Seðlabanka Íslands og áhrif þeirra á gengi krónunnar 7. apríl 2003 Þórarinn G. Pétursson & Gerður Ísberg Hagfræði- og peningamálasvið Seðlabanki Íslands Skoðanir okkar en þurfa ekki að endurspegla skoðanir SÍ

2. Hvað eru inngrip? • Þegar seðlabanki fer inn á gjaldeyrismarkað og kaupir eða selur gjaldeyri er talað um inngrip seðlabanka • Almennt er þó gerður greinarmunur á því hvort bankinn fer inn á markaðinn til að hafa áhrif á gengi gjaldmiðla eða ekki • Í þessari grein eru slík viðskipti ekki skilgreind sem inngrip

3. Framkvæmd inngripa • Aðgerðir í peningamálum endurspeglast ávallt í breytingum á efnahagsreikningi seðlabankans • Hefðbundnar markaðsaðgerðir virka t.d. þannig að bankinn kaupir innlend verðbréf og á móti eykst grunnfé sem veldur því að peningamagn í umferð eykst og markaðsvextir lækka • Að öðru óbreyttu ætti gengi krónunnar að lækka, enda hefur hlutfallslegt framboð gjaldmiðilsins verið aukið

4. Framkvæmd inngripa • Seðlabankinn getur náð fram sömu áhrifum með því að kaupa erlend verðbréf í stað innlendra (þ.e. með því að kaupa gjaldeyri) • Gjaldeyrisforðinn stækkar og á móti eykst grunnfé • Peningamagn eykst, vextir lækka og gengi krónunnar lækkar • Aðgerðin er í eðli sínu nákvæmlega eins og um hefðbundna markaðsaðgerð væri að ræða • Mikilvægt að hafa í huga að það eru ekki gjaldeyriskaupin sjálf sem valda veikingu heldur aukið peningamagn og lækkandi vextir

5. Stýfð og óstýfð inngrip • Ofangreind inngrip eru kölluð óstýfð • Seðlabankinn getur einnig stýft inngripin þannig að á sama tíma og hann kaupir erlend verðbréf þá selur hann innlend • Grunnfé breytist því ekki neitt og þar með ekki peningamagn í umferð né innlent vaxtastig • Það eina sem breytist er samsetning eignasafns Seðlabankans • Spurningin er því hvort stýfð inngrip hafi einhver áhrif

6. Hvað segja fræðin? • Áhrif á áhættuálag innlendra verðbréfa • Eignasamsetning seðlabanka og almennings breytist • Kaup á erlendum verðbréfum stækkar forða en á móti dregur úr innlendri verðbréfaeign bankans • Innlend verðbréfaeign almennings eykst á móti • Hann er hins vegar einungis viljugur til að auka við eign sína á innlendum bréfum ef verð þeirra lækkar, þ.e. ef gengi innlends gjaldmiðils lækkar • Þarf ófullkomna staðkvæmd milli innlendra og erlendra bréfa • Ef fullkomin staðkvæmd skiptir heildareign bara máli

7. Hvað segja fræðin? • Vísbending um peningastefnu í framtíð • Ef seðlabankar hafa yfir að ráða meiri upplýsingum um stöðu efnahagsmála og eigin viðbrögð • Stýfð inngrip geta gefið vísbendingu um skoðun bankans á stöðu gjaldmiðilsins og hvert hann telur heppilegt að hann stefni • Þannig gætu inngrip gefið vísbendingu um aðgerðir í peningamálum í framtíð sem hefðu strax áhrif á gengið í gegnum gengisvæntingar

8. Hvað segja fræðin? • Vísbending um peningastefnu í framtíð • Til að þessi vísbendingaráhrif virki þurfa þau að vera trúverðug, þ.e. inngripunum þarf um síðir að fylgja þau viðbrögð sem þau eru talin gefa vísbendingu um • Stýfð inngrip eru því skv. þessu ekki sjálfstætt stjórntæki: í raun eru það skilaboðin um framtíðarákvarðanir í peningamálum sem hafa áhrif á gengið í dag en ekki inngripin í sjálfu sér

9. Hvað segja fræðin? • Samspil við virkni gjaldeyrismarkaðar • Ef gjaldeyrismarkaður einkennist af hjarðarhegðun og sjálfsmagnandi væntingum fjárfesta geta myndast verðbólur sem inngrip geta sprengt, t.d. ef seðlabankanum tekst að leysa ákveðinn “samræmingarvanda” • Einnig mögulegt að gjaldeyrispöntunin sjálf hafi áhrif, sérstaklega á markaði þar sem velta er lítil og þar sem markaðurinn einkennist af spíralmyndun

10. Hvað segir reynslan? • Rannsóknir benda almennt til að staðkvæmd milli bréfa í helstu myntum sé mikil • Áhrif hlutfallslegs framboðs verðbréfa á gengi gjaldmiðla virðast takmörkuð og fara minnkandi með minni höftum á gjaldeyrismörkuðum • Geta þó skipt einhverju máli fyrir lítt þróaða gjaldeyrismarkaði og gjaldmiðla sem ganga lítt skiptum á alþjóðamörkuðum

11. Hvað segir reynslan? • Erfitt að meta vísbendingaráhrif; geta tekið langan tíma að koma fram • Rannsóknir benda þó til að þessi áhrif geta verið fyrir hendi, sérstaklega ef inngripin eru vel skýrð og framkvæmd í samvinnu nokkurra seðlabanka

12. Almenn niðurstaða • Áhrif stýfðra inngripa virðast í besta falli tilviljanakennd • Virka stundum en yfirleitt eru áhrif takmörkuð • Áhrifin yfirleitt tímabundin • Fara minnkandi því oftar sem notuð • Virka betur ef fleiri seðlabankar koma að • Áhrif á flökt gjaldmiðla óljós: • Eykur frekar flökt en minnkar

13. Inngrip SÍ: Umfang viðskipta

14. Inngrip SÍ: Breytt aðkoma

15. Inngrip SÍ: Breytt aðkoma T-I: mótunarár markaðarins Meginhlutverk að halda markaðinum lifandi og tryggja vísi að virkri verðmyndun á gjaldeyri. Einkennist af mikilli viðveru bankans og litlum viðskiptum í hvert sinn T-II: Seinna mótunarskeiðið Bankinn enn mikilvægur hluti markaðarins og daglegu viðskiptaumhverfi viðskiptavaka T-III: Tímabil án afskipta T-IV: Krónan undir þrýstingi Inn að nýju en hlutverk breyst í grundvallaratriðum. Einkennist af mikilli veikingu krónunnar og tilraunum SÍ til að hemja hana og síðar að verja vikmörk gengisstefnunnar T-V: Tímabil sérstakra viðskipta Engin bein inngrip en viðskipti við sérstakar aðstæður sem tengjast ekki framgangi peningastefnunnar og eru ekki hugsuð til að hafa áhrif á gengi krónunnar

16. Inngrip SÍ: Hlutverk og notkun • Augljóst að hlutverk inngripa breyttist með breytingum á umgjörð peningastefnunnar • Fastgengisstefna: Meginhlutverkið að styðja hana og verja vikmörk • Verðbólgumarkmið: Mun minna hlutverk en þó möguleiki á að nota ef gengisþróun ógnar verðbólgumarkmiði eða fjármálalegum stöðugleika

17. Inngrip SÍ: Framkvæmd • Nær eingöngu á stundarmarkaði • 2 undantekningar: 1 framvirk viðskipti og 1 gjaldeyrisskiptasamningur • Í báðum tilvikum sérstök viðskipti sem ekki falla undir bein inngrip • Ekki á ákveðnum tíma dags • Viðskipti skv. endurkaupaáætlun eru hins vegar alltaf fyrir opnun markaðar • Þessi viðskipti falla heldur ekki undir bein inngrip

18. Inngrip SÍ: Framkvæmd • Seðlabankinn reynir almennt ekki með formlegum hætti að stýfa inngrip sín • Fyrirkomulag endurhverfra viðskipta gerir það hins vegar að verkum að inngripin eru í raun að meira eða minna leyti stýfð • 2001: Sala á gjaldeyri fyrir 29,5 ma.kr. • SÍ stýfði sjálfur 4 ma.kr. með gjald.sk.samn. • Bein inngrip því 25,5 ma.kr. • Endurhverf viðskipti jukust um 22 ma.kr. • Grunnfé dróst saman um aðeins 1,5 ma.kr.

19. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa Gengið leitar yfirleitt fljótlega aftur í sama farið Áhrifin eru því einungis skammvinn Þó dæmi um langlífari áhrif þar sem þau hafa hitt á tímabil mikillar óvissu á báða vegu Tekst að snúa væntingum á sveif með bankanum Dæmi: 21/6 2001. Hins vegar óljóst þar sem á sama tíma kom yfirlýsing ríkisstjórnar um nýtt erlent lán og nýtt fyrirkomulag á viðskiptavakt

20. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa 24/11 00: 12% af veltu og vísitala lækkar um 2% 26/1 01: 40% af veltu og vísitala lækkar lítillega 8/10 01: 30% veltu og vísitala hækkar aðeins Árangur virðist ráðast meira af aðstæðum hverju sinni en umfangi viðskipta

21. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa

22. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa

23. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa

24. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa • Til að meta áhrif inngripa á gengi krónunnar með formlegum hætti var metið eftirfarandi tölfræðilíkan fyrir tímabilið 1998-2001 • Sérstök gjaldeyrisviðskipti bankans í des. 2001 voru ekki tekin með enda ekki talin bein inngrip

25. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa

26. Inngrip SÍ: Áhrif inngripa • Gengi krónunnar veikist að meðaltali eftir inngrip: gefur til kynna að inngrip hafi ekki náð að koma í veg fyrir veikingu • Vænlegra til árangurs ef inngrip eru stór og ná yfir nokkra daga • Áhrif á flökt eru mismunandi eftir því hvort inngrip eru fyrir eða eftir víkkun og afnám vikmarka • Fyrir víkkun virðast stór inngrip draga úr flökti • Eftir víkkun virðast inngrip auka flökt en þó minna eftir að krónan fór á flot • Áhrif á flökt eru áfram minni ef inngrip eru stór

27. Samantekt • Áhrif inngripa Seðlabankans tiltölulega takmörkuð og til skamms tíma • Ekki tókst að koma í veg fyrir veikingu krónunnar eða snúa henni við • Ekki tókst að draga kerfisbundið úr flökti • Bíður ekki upp á nýtt og sjálfstætt stjórntæki: Vaxtabreytingar nauðsynlegar til að kalla fram gengisáhrif

28. Samantekt • Á móti má hins vegar segja að nær ómögulegt er að segja hvað hefði gerst hefði bankinn ekki reynt þegar órói og óvissa var sem mest á markaðnum • Veikingin hefði þannig getað orðið enn meiri án inngripanna • Ekki útilokað að bankanum hafi tekist að hægja á veikingarferlinu þannig að meginþungi þeirra hafi ekki komið fram þegar ofþenslan var sem mest