Akarlar ve İnsan Sağlığı Açısından Önemi

1. Akarlar ve İnsan Sağlığı Açısından Önemi Dr. Serpil DEĞERLİ http://hastaneciyiz.blogspot.com

2. Artropodların genel özellikleri • Omurgasız canlılardır • Gerçek bir vücut boşlukları vardır. • Vücut yüzeyi kitinsel bir dış iskeletle çevrelenmiştir. • Vücutta eklemli eklentiler vardır. • Sindirim sistemi ağızla başlar anüsle sonlanır. • Vektörlükte etkili bir dolaşım sistemi vardır. • Solunum gruplara göre farklılık gösterir. • Sinir sistemleri iyi gelişmiştir. • Gözler (basit ve bileşik ) vardır. • Gömlek değiştirirler.

3. Artropodların sağlık önemi • Erişkin artropodların kan emerek parazitlenmeleri (Sivrisinekler, tatarcıklar,,) • Kan emen artropodların virüs, riketsia, bakteri,protozoon ve helmint gibi değişik kökenli hastalık etkenlerini taşıma ve bulaştırmaları. • Larvaların doku sıvısı emerek parazitlenmeleri. • Mekanik vektör olarak hastalık etkenlerini taşımaları. • Kimi sinek türlerinin larvalarının insanın sağlam ya da hastalıklı derisinde parazitlenmesi( Miyaz sinekleri) • Kimi akarcıkların insanın derisi içinde yerleşerek parazitlenmesi( Uyuz etkeni) • Kimi artropodlar, insanı sokarak, ısırarak, zehirleyerek, deride alerji oluşturarak zararverirler.

4. Akarların genel özellikleri • 4 çift bacakları vardır. • Vücutları tek parçadan yapılmıştır. • Ağızlarında keliser adı verilen kesici yapılar bulunur. • Evrimlerinde; yumurta- larva- nimf- erişkin dönemleri bulunur.

5. Akarlarla insanda olan parazitlik • Akarların bir grubu tarlalarda, tahıllarda, unlarda........ yaşarlar. Zaman zaman insan ve hayvanlara saldırırlar. Deride kaşıntılı lezyonlara yol açarlar. • İkinci grup hayvanların parazitidir. Bazıları bütün evrimlerini konak üzerinde geçirir. • Akarların arasında insana tamamen alışmış olan Sarcoptes scabiei insandan insana bulaşır.

20. Akarcıklar • Sarcoptes scabiei (uyuz etkeni) • Demodex türleri ( kıl folikülü uyuzu etkeni) • Dermanisidler • Pyemotes ventricosus ( Arpa uyuzu etkeni) • Trombikülidler (Çalılık uyuzu etkeni) • Ev tozu akarcıkları

21. Uyuz( Gale, scabies) • S.scabiei’nin insan vücudunda deride oydukları tünellerde yaşaması sonucu oluşan kaşıntılı hastalığa uyuz adı verilir. • S. scabiei tüm evrim dönemlerini insan derisinde geçiren zorunlu bir parazittir. • Vücutları tek parça halinde yuvarlak, karın kısmı yassı,kirli beyaz renktedir. • Dorsal yüzlerinde paralel çizgiler, kıllar, orta kısmında belirli şekilde sıralanmış üç köşeli görülen pullar ve kuvvetli dikenler bulunur

22. Sarcoptes scabiei • Dişi • 330x450 m • Genital açıklık sırtta • 3.ve 4. bacakda kıl var

23. Sarcoptes scabiei • Erkek • 200 x 250 m • Genital açıklık karında • 4.bacak da pulvilluslu

24. Sarcoptes scabiei • Stratum corneum • Malphigi tabakası

26. Evrim • Enfektif olan evrim şekli döllenmiş dişilerdir. • Döllenmiş dişi stratum corneum içinde tünel kazmaya başlar. • Sillion veya cuniculus adı verilen tünellerin uzunluğu 2-10 mm dir. • Dişi Sarcoptesler 4-5 gün içinde yumurtlamaya başlar ve günde 2-5 yumurta yaparlar. • Yumurtadan çıkan larvalar tünelin tavanını delerek olgunlaşmak için deri yüzeyine çıkarlar. • Larvalar açtıkları tünellerde veya kıl foliküllerinde nimf haline geçerler. • Nimfler deri değiştirip erişkin erkek ya da dişi olurlar

27. Epidemiyoloji • Kozmopolit bir yayılış gösterir. • Konak zinciri insan-insan-insan olarak devam eder. • Epidemiler yapabilir. • Toplu yaşanılan yerlerde ve evlerde kolay yayılır.

28. İmmunoloji ve İmmunopatoloji • Uyuza karşı, antikor ve hücre aracılı aşırı duyarlılık olayları gelişmektedir. • Uyuzda görülen kaşıntı ve döküntülerin çoğu aşırı duyarlılık reaksiyonuna bağlıdır. • Etken ile ilk karşılaşmada semptomların bir ay sonra ortaya çıkması sensitizasyon cevabından kaynaklanmaktadır. • Tekrarlayan bulaşmalarda ise semptomlar 24 saat sonra ortaya çıkar ve parazit sayısı azdır. • Enfekte bireylerde, yüksek IgE, IgM,IgG düzeyleri bulunmuştur.

32. Klinik belirtiler • İnkübasyon dönemi 2-3 hafta kadardır. • En belirgin özelliği şiddetli gece kaşıntısıdır. Kaşıntı lokal veya yaygın olabilir. • Uyuzda en erken görülen lezyon kısa, deriden biraz kabarık tünellerdir. • Bağışık sistemi bozuk olanlarda Norveç uyuzu oluşur.

34. Sarcoptes scabiei • Deri lezyonları

35. Sarcoptes scabiei • Yenidoğan bir bebekte ayak tabanını lezyonu

36. Tedavi • Permethrin • gama benzen hidrochlorid (Lindan)

45. Pyemotes ventricosus • 1.B:Tek tırnak (+) • 2.B:2 tırnak + 1 yastık (+) • 3.B:2 tırnak + 1 yastık +) • Erkek:120 x 80 m 4.B:Tek tırnak (+) • Dişi: 200 x 70 m 4.B: 2 tırnak + 1 yastık (+)

46. Demodex folliculorum • Erkek: 300 x 40 m Genital açıklığı sırt bölgesinde 2.çift bacaklar arasında • Dişi: 250-440X40-55 m Genital açıklığı karın bölgesinde 4.çift bacaklar arasında

47. Demodex folliculorum • Yumurta 60-80 x 40-50 m

48. Demodex folliculorum • Akne rosesea • Akne vulgaris • Blefarit • Nasolabial sulcus, çene,kirpik,alın...