200 likes | 503 Views
Afgangur og rgangur . AfgangsefniEf of miki verur af einhverju efni lkamanum sem honum er nausynlegt.T.d. vatn, slt, sykur og hormn.rgangsefniEfni sem myndast vi efnaskipti og eru lkamanum rf hvaa magni sem er.T.d. ammonak og galllitarefni.Skilin milli afgangsefna og rga
E N D
1. 5. kafli Temprun lkamsvkvum
2. Afgangur og rgangur Afgangsefni
Ef of miki verur af einhverju efni lkamanum sem honum er nausynlegt.
T.d. vatn, slt, sykur og hormn.
rgangsefni
Efni sem myndast vi efnaskipti og eru lkamanum rf hvaa magni sem er.
T.d. ammonak og galllitarefni.
Skilin milli afgangsefna og rgangsefna eru ekki alltaf ljs.
3. veiti egar unnin eru rgangsefni r bli og au losu t r lkamanum.
veitislffri:
Nru
Lifur
H
4. Hin Hin hefur svitakirtla og me eim losa eir lkamann vi vatn og leyst efni s.s. slt, vagefni ofl.
Aalhlutverk svitakirtlanna er samt sem ur a tempra lkamshitann
5. Lifrin Strsti kirtill lkamans ~ 1,5 kg.
Liggur hgra megin kviarholi, rtt nean vi indina.
Gallrs liggur til smarma gallblara.
6. Lifrin Miki blfli tvfld blrs:
Lifrarslag me nringar- og srefnisrkt bl.
Lifrarport me bl fr rmum.
ll nringarefni sem frsogast meltingarvegi berast til lifrar ur en au eru flutt til annarra hluta lkamans.
7. Hlutverk lifrar Stjrnar styrk sykurs bli
Framleiir glkogen egar ng er af sykri blinu, setur glksa bli egar blsykur er ltill
Geymir nringarefni.
Glkgen, fitu, fituleysanleg vtamn (A, D, E, K) og mis steinefni t.d. jrn.
Myndar gall.
Gallslt taka tt fitumeltingu.
Eyir rauum blkornum.
Brtur niur gmul og lin raukorn.
blraua er jrn sem ntist aftur og mis litarefni (galllitarefni) sem sameinast galli.
Gul og grn galllitarefni breytast brn meltingarvegi en a er litur hga (AHHHHA....a er skringin)
8. Hlutverk lifrar Hitar lkamann.
Efnahvrf sem eiga sr sta lifur hita upp innyfli.
Myndar vagefni.
Breytir ammnaki (sem myndast vi niurbrot prteina) vagefni sem er flutt me bli til nrna og san losa t me vagi.
Eyir msum efnum t.d. eiturefnum.
Lifrin gerir mis lyf og eiturefni skalaus t.d. alkhl og hormn.
Staur prteinmyndunar
T.d. Flest prtein blvkvans
Agnartur bakterur og mis efni r bli.
Hvt blkorn lifrinni
Framleiir klesterl fyrir lkamann.
A vsu fr lkaminn einnig klesterl r funni.
9. Lifrarsjkdmar Gula verur vegna uppsfnunar galllitarefna bli og vefjum.
Skorpulifur stafar af ofneyslu fengis langan tma.
Lifrafrumur skorpulifur deyja og er skipt t fyrir rvef
10. Nrun Tv talsins, rauleit og u..b. 150 grmm hvort eirra.
laginu eins og baunir.
Baklgt kviarholi, h vi efstu lendarlii
Eru a hluta til varin af nestu rifbeinunum
Fr hvoru nra liggur vagppa (vagleiari) niur vagblru.
Fr vagblru liggur vagrs t r lkamanum
Rmlega 1 ltri af bli streymir um nrun hverri mntu (20-25% af tfalli hjartans)
a gerir 1800 ltra dag
Nrnaslag og nrnabl
12. Hlutverk nrna Stjrna msum ttum bls svo sem:
Jnastyrk
Geta haldi ea losa msar jnir me vagi
Blmagni
Getur haldi ea losa lkaman vi vatn bli
Blrstingi (me v a mynda renn)
Bi vegna frsog vatn og salta
Srustigi (me v a seyta H+ og halda HCO3-)
Skilja t rgangsefni og framandi efni
T.d. vagefni, vatnsleysanleg vtamn o.fl.
Mynda hormn
calcitriol (sem er virkt form D-vtamns)
erythropoietin (sem eykur myndun raura blkorna)
13. Innri ger nrna Brkur ytri hluti.
Mergur innri hluti.
Mergurinn tengist nrnaskju en aan rennur fullmynda vag vagppu.
hvoru nra eru rmlega milljn nrungar en a eru starfseiningar nrna.
Nrnaslag liggur til nrna og grein fr henni liggur til hvers nrungs.
ar fr nrungum sameinast svo aftur nrnabl.
14. Nrungur Nrnahylki er bikar me rngu opi
Nrnappla liggur fr hylkinu sem skiptist rennt:
Nrpplu.
Sveigpplu.
Fjarpplu
Fjrpplan tengist safnrs, sem leiir vagi niur nrnaskju og aan vagppu.
15. Nrungur, framhald Inni opi nrna-hylkisins greinist slaglingurinn hrar sem kallast hnori
(Bowmans hylki)
Hrarnar sameinast aftur eina sem flytur bli t r hylkinu en greinist aftur utan um nrnappluna
Er v portakerfi
Hrarnar tengjast svo blakerfi nrans.
16. Myndun vags 3 atrii nrum sem eru mikilvg fyrir myndun vags
Sun
Endursog
Seyti
Sun
in sem liggur inn nrnahylki er breiari en s sem liggur t r hylkinu ? yfirrstingur.
Vkvahluti bls rstist t r hrunum og inn hylki (um 10 - 20% blvkvans)? frumvag.
Frumvag (180 ltrar slarhring).
Vatn, vagefni, glksi, slt, vtamn ofl.
Ekki blfrumur og prtein (.e.a.s. ekki strri efni).
17. Myndun vags Endursog:
Strsti hluti frumvagsins er endursogaur bli.
Strsti hluti vatnsins (99%), allur glksinn, slt eftir rfum ofl.
vagefni og nnur efni sitja eftir pplunni og enda a lokum safnrsinni.
Samsetning vags er breytileg eftir lkamsstandi.
Mealvagframleisla er 1,8 ltri slarhring.
18. Myndun vags Seyti:
Efni eru unnin r bli hra og seytt inn pplurnar
T.d. H +, K +, lyf og eiturefni
Seyti er srstaklega mikilvgt fyrir stjrnun nrna pH me v a seyta ea halda H+ jnir
19. Myndun vags
20. ATH mynd 5.8 og texta bls 142
21. Temprun vagmyndun Vatnsmagn vagi rst einkum af vagtemprandi hormni (vaspressni)
Vaspressn (ADH) er hormn losa fr aftari hluta heiladinguls
a eykur upptku vatni nrum og v urfum vi a pissa minna (ekki pissa hormn)
nnur hormn taka lka tt temprun vagmyndun:
Renn-angtensn-aldstern kerfi
endursog Na+ og Cl- r nrnapplum ? auki endursog vatni vegna osmsu ? blrstingur hkkar
ANP
Hjartagttir gefa fr sr hormni ANP sem eykur tskilna Na+ og vatni ? vagmagn eykst, blmagn minnkar og blrstingur lkkar