POJAM I PRIRODA MEĐUNARODNOG JAVNOG PRAVA

1. POJAM I PRIRODA MEĐUNARODNOG JAVNOG PRAVA

2. Naziv • Prvo Pravo naroda (Law of Nations), pa Međudržavno pravo • Smatralo da potiče od ius gentium-a iako ono za predmet regulisanja nije imalo međunarodne odnose, već pravni položaj lica koja nisu posedovala status građana Rima • Postepeno se širi: • 1. ratione persone • 2. ratione materie • 3. ratione loci

3. ŠTA REGULIŠE MEĐUNARODNO JAVNO PRAVO ? • Pravna pravila regulišu odnose između različitih subjekta prava • MEĐUNARODNO PRIVATNO PRAVO - bavi se odnosima subjekta unutrašnjeg prava pojedinih država i imaju elemente inostranosti • MEĐUNARODNO JAVNO PRAVO – bavi se odnosima subjekata koji su suvereni (države) • U novije vreme i drugi subjekti

4. DEFINICIJA Formalni smisao – sistem pravnih pravila koja regulišu pravni položaj i odnose subjekata međunarodog prava kao i pravni položaj i odnose drugih jedinki od međunarodnog interesa. Materijalni smisao – predstavlja objektivnu i autonomnu normu ili imperativ međunarodne zajednice.

5. Granemeđunarodnogjavnogprava Međunarodno krivično pravo - pravila koja se odnose na gonjenje i kažnjavanje izvršilaca međunarodnih krivičnih dela pred međunarodnim sudovima (definisana su međunarodnim običajnim pravilima ili međunarodnim ugovorima) Međunarodno saobraćajno pravo - pravila koja regulišu međunarodni saobraćaj u tehničkom smislu reči • Međunarodno vazduhoplovno pravo • Međunarodno pomorsko pravo Međunarodno pravo mora – pravila se odnose na pomorska prostranstva van teritorijalne jurisdikcije država (zajednička baština čovečanstva) Međunarodno kosmičko (svemirsko) pravo – reguliše odnose koji nastaju kada se deluje iznad i izvan vazdušnog dela teritorija država (kosmički prostor i nebeska tela) Međunarodno ekološko pravo – niz međunarodnih pravila za otklanjanje opasnosti koje čovečanstvu prete od degradacije i zagađenja čovekove okoline Međunarodno humanitarno pravo – pravila o zaštiti ljudi u oružanim sukobima

6. Klasično MJP • Vestfalski mir 1648 okončava tridesetogodišnji rat • U početku samo evropsko • Razlozi nastanka: sukobi, ekonomski razlozi, verski, saobraćaj... • Primer rečnih komisija • Karakteristike: horizontalno postavljeno, kontrola i koordinacija, specifična pravna tehnika, sudstvo fakultativno, reciprocitet

8. Hugo Grocijus (1583-1645) • holandski filozof, pravnik, humanista, pisac i diplomata. Smatra se osnivačem nauke međunarodnog prava i prvim misliocem zastupnikom ideje o prirodnom pravu. • Mare liberum ili Slobodno more (objavljeno 1609) - zalaže se za slobodan pristup i iskorišćavanje mora za sve države. Početkom 17. v. mlada holandska država suočavala se sa velikim problemom u vidu trgovinskog monopola tadašnjih svetskih sila – Engleske, Francuske, Španije i Portugala, koje su proglašavale sopstveni suverenitet ne samo nad svojim priobaljem, već nad čitavim morskim površinama na kojima su one obavljali svoju trgovinu.

9. “Pravo rata i mira” • Delo je objavljeno 1625. i posvećeno je Luju XIII. • Sadrži tri knjige u kojima autor raspravlja o ratu polazeći od načela prirodnog prava. • U prvoj knjizi Grocijus postavlja principe tzv. "opravdanog rata", odn. postavlja teorijski osnov kojim bi opravdao započinjanje i vođenje rata. • U drugoj knjizi navodi konkretne situacije u kojima je rat dozvoljen (ius ad bellum) to jest pravo povodom rata: samoodbrana, restitucija (da se neprijatelj odvrati od nekih zahteva) i retribucija (kazna). • U trećoj knjizi raspravlja o ponašanju u ratu (ius in bello), odn. daje konkretne primere šta se sme, a šta ne sme raditi u ratu, bez obzira da li je taj rat opravdan ili ne.

10. Osobine • sukobi dopušteni • države su jedini subjekti • suverenitet je apsolutan • običaji su jedini izvor mjp-a • kolonije • tera nullius • priznanje je konstitutivno

11. Moderno MJP • Formiranje Društva naroda kraj klasičnog MJP • Sukobi su zabranjeni, mirno rešavanje sporova, razvoj sudskih organa, brojna pravila, ugovori, međunarodne organizacije, objektivni pravni sistem • Stalno se menja. • Raste značaj soft law-a • U središtu nastajanja pravila je volja subjekata prava

12. Međunarodnopravoimeđunarodniodnosi (politika) • subjekti međunarodnog javnog prava su u načelu u HORIZONTALNIM odnosima ravnopravnosti a ne u vertikalnim odnosima hijerarhije. • međunarodno pravo zadovoljava niz stvarnih društvenih potreba • nijedan subjekt koji krši međunarodno pravo ne govori otvoreno protiv međunarodnih normi • režimi s najgorom reputacijom trude se da uvere druge da zapravo poštuju međunarodno pravo (onako kako ga oni shvataju i tumače).

13. PRIMER • Formalna jednakost država – ipak, broj stanovnika, veličina teritorije, ekonomska snaga, vojni potencijal utiču na nejednakost država • Ujedinjene nacije (privilegovan položaj stalnih članica Saveta bezbednosti UN • Međunarodna banka za obnovu i razvoj i Međunarodni monetarni fond (jači uticaj koji najbogatije i najrazvijenije zemlje imaju) • moćnije zemlje više utiču na stvaranje i primenu normi međunarodnog prava od subjekata koji su manje moćni

14. Osnov važenja međunarodnog javnog prava • Prirodnopravna (naturalistička) shvatanja • autoritet i obaveznost međunarodnog javnog prava proizilazi iz činjenice da se njegove norme slažu s nekim višim pravom, koje potiče iz božanske volje ili ljudskog razuma • Pozitivistička shvatanja • pravo važi iz prostog razloga što se poštuje, nadležni tvorci prava proglase nešto za pravo i zato se ono poštuje i primenjuje