Liderzy Samorządów w gospodarce mieszkaniowej

1. Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego (gminach i powiatach) Liderzy Samorządów w gospodarce mieszkaniowej EŁK 17 – 19 kwietnia 2013 r. • Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Wyzwania stojące przed miastami i terenami zurbanizowanymi • Przeciwdziałanie degradacji społeczno – gospodarczej i przestrzennej obszarów zurbanizowanych • Kompleksowa rewitalizacja i restrukturyzacja społeczno-gospodarcza obszarów w mniejszych skalach przestrzennych • Likwidacja tzw. luki remontowej • Przygotowanie struktur miejskich do skutków zmian klimatycznych i zwiększającego się zapotrzebowanie na energię elektryczną, cieplną • Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Wykorzystanie zintegrowanych systemów zarządzania nieruchomościami pozostającymi we władaniu miast

3. Przeciwdziałanie degradacji społeczno – gospodarczej i przestrzennej obszarów zurbanizowanych • Skala degradacji obszarów zurbanizowanych w Polsce jest bardzo duża, przy czym najpilniejszej rewitalizacji wymagają stare dzielnice śródmiejskie oraz osiedla w zabudowie blokowej • Degradacja dzielnic, kwartałów większych miast - ludność biedna koncentruje się na obszarach starego zdekapitalizowanego budownictwa, co skutkujewystępowaniem i kumulacją negatywnych zjawisk społeczno – gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych powiązanych z degradacją fizyczną zabudowy • Istnienie innych zurbanizowanych obszarów zdegradowanych, głównie poprzemysłowych, powojskowych i pokolejowych, które wymagają rekultywacji pod względem środowiskowym i stworzenia warunków do ich ponownego zagospodarowania • Degradacja techniczna, gospodarcza i społeczna obszarów zurbanizowanych, która przekłada się na pogorszenie jakości życia ich mieszkańców może skutkować przenoszeniem się mieszkańców miast na obszary podmiejskie, zwiększając procesy suburbanizacji • Degradacja tkanki miejskiej skutkuje znacznym wzrostem kosztów zarządzania obszarem miejskim i poważnym obciążeniem budżetów gmin oraz pogorszeniem wizerunku miast

4. Przeciwdziałanie degradacji społeczno – gospodarczej i przestrzennej obszarów zurbanizowanych • Przebudowa i adaptacja (zmiana sposobu użytkowania) budynku pokoszarowego przy ul. Dąbrowskiego i Kościuszki w Ełku na budynek mieszkalny wielorodzinny • Corocznie do miasta zgłasza się ponad 200 osób i rodzin o pomoc mieszkaniową • Obszar o pow.5,85ha przy ul. Kościuszki i Dąbrowskiego w Ełku został nabyty przez miasto po byłej jednostce wojskowej • Na tym obszarze mieszczą się 4 budynki użyteczności publicznej- hala sportowa, placówka pomocowa dla osób bezdomnych, Środowiskowy Dom Samopomocy dla Dorosłych, warsztaty samochodowe. Ełk w 2012r. zaadoptował budynek pokoszarowy na budynek mieszkalny, wielorodzinny z miejscami parkingowymi i uzyskał 66 lokali w tym 55 mieszkań z 4 lokalami dla osób niepełnosprawnych i 11 lokali usługowych, uzyskując dofinansowanie z Funduszu Dopłat, w zamian za co miasto zobowiązało się do utworzenia takiej samej liczby mieszkań socjalnych w swoim zasobie • Zdegradowany budynek pokoszarowy, położony w centrum miasta powiększył zasób mieszkaniowy miasta, a obszar wokół budynku, gdzie wykonano plac zabaw dla dzieci stał się placem ogólnodostępnym. Projekt jest realizacją Programu Rewitalizacji Ełku

5. Kompleksowa rewitalizacja i restrukturyzacja społeczno-gospodarcza obszarów w mniejszych skalach przestrzennych. Likwidacja tzw. luki remontowej • Wrocławski Program 100 kamienic • Budynki mieszkalne będące w 100 % własnością Gminy należą do najstarszych we Wrocławiu. Średni wiek tych budynków wynosił ok. 95 lat, a średni stopień zużycia tych budynków wynosił 50,68 %. Największy stopień zużycia budynków występuje w Śródmieściu (60 % - 61 %) oraz na Krzykach - Brochów (63 %). Najstarsze budynki występują w rejonie Starego Miasta, w którym średni wiek wynosi około 125 lat • Zakres programu-remont elewacji, dachów i wymiana stolarki okiennej, remont piwnic z wykonaniem izolacji pionowych i poziomymi murów, wymiana instalacji i niedrożnych przyłączy, częściowa wymiana stropów, zainstalowanie toalet wewnątrz lokali mieszkalnych (w przypadku w.c. znajdujących się poza budynkiem i na korytarzu klatek schodowych) oraz zmiana systemu ogrzewania • Niektórym realizowanym remontom w ramach Programu 100 kamienic towarzyszą prace związane z docelowym zagospodarowaniem terenów zewnętrznych, takich jak wnętrza podwórzowe, chodniki i drogi dojazdowe do nieruchomości, tereny rekreacyjne (parki, zieleńce)

6. Kompleksowa rewitalizacja i restrukturyzacja społeczno-gospodarcza obszarów w mniejszych skalach przestrzennych. Likwidacja tzw. luki remontowej • Program 100 kamienic zakłada zmianę systemu ogrzewania z piecowego na centralne, co skutkuje ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, co wiąże się z poprawą jakości powietrza (w kontekście ograniczenia zarówno pyłów oraz gazów cieplarnianych) • Pierwsze prace remontowe w ramach Programu 100 kamienic rozpoczęły się w kwietniu 2007r. Do końca 2013 roku nakładem ponad 193 mln zł, w ramach Programu 100 kamienic oraz Programu rewitalizacji Wrocławskich kamienic łącznie zostanie wyremontowanych ponad 130 kamienic. Ponad połowa z tej liczby to kamienice uciepłowione -centralne ogrzewanie sieciowe i ciepła woda użytkowa • W zależności od zakresu zleconego remontu, średnie koszty remontów wykonywanych w przeliczeniu na 1m² powierzchni użytkowej budynku kształtowały się na poziomie 1.500 - 3.000 zł

7. Kompleksowa rewitalizacja i restrukturyzacja społeczno-gospodarcza obszarów w mniejszych skalach przestrzennych. Likwidacja tzw. luki remontowej • Podstawowym celem rewitalizacji jest przywrócenie dotychczasowych funkcji zdegradowanego społecznie, ekonomicznie, środowiskowo obszaru, bądź zmiana jego dotychczasowych funkcji na nowe • Programy rewitalizacji zasobu - remonty kamienic zapobiegają wzrostowi zróżnicowań społeczno-przestrzennych w miastach i na obszarach metropolitalnych • Projekt Wrocławia identyfikuje problem luki remontowej występujący w mieście i konsekwentnie dąży do jej likwidacji • Program przyczynia się do opanowania niekorzystnych skutków suburbanizacjii żywiołowego rozlewania się miast. Projekt w pewnym sensie realizuje koncepcję miasta zwartego • Włączenie budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej stanowi działanie proekologiczne, ponieważ sprzyja ograniczeniu tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń do atmosfery • W efekcie realizacji programu nastąpiła poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, poprawa jakości życia mieszkańców

8. Przygotowanie struktur miejskich do skutków zmian klimatycznych i zwiększającego się zapotrzebowanie na energię elektryczną, cieplną. Likwidacja tzw. luki remontowej • Wodzisław Śląski – Termomodernizacja budynków wielorodzinnych z wykorzystaniem premii termomodernizacyjnej • Nadal nierozwiązanym problemem pozostaje niski stan techniczny zasobów mieszkaniowych spowodowany zarówno niskim standardem wykonawstwa i użytych materiałów w momencie powstawania budynków jak i następującymi po budowie wieloletnimi zaległościami remontowymi • Polska została zobligowana zapisami dyrektyw UE do poprawy efektywności energetycznej budynków • Projekt polega na termomodernizacji 8 budynków wielorodzinnych.Całe przedsięwzięcie opierało się na wykorzystaniu dostępnych środków pomocy takich jak: kredyt bankowy oraz uzyskanie premii termomodernizacyjnej z Banku Gospodarstwa Krajowego • Podstawowym celem termomodernizacji budynków było zmniejszenie zużycia energii oraz związane z tym zmniejszenie kosztów, zapewnienie odpowiednich warunków komfortu użytkowania i odpowiedniego mikroklimatu w pomieszczeniach • Zgodnie z audytem oszczędności w zapotrzebowaniu ciepła wyniosły 21,3% • Procesy termomodernizacji służą likwidacji tzw. luki remontowej. Wzrósł standard mieszkań i komfort zamieszkania

9. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • "3 kroki do oddłużenia" - program spłaty zadłużenia mieszkańców Słupska • W Słupsku mieszkania komunalne są zadłużone na łączną kwotę 19 mln zł, z czego 5 mln to praktycznie dług nieściągalny • Mieszkańcy zadłużeni z reguły zajmują mieszkania nie dostosowane do swoich możliwości finansowych tj. zbyt duże i drogie w utrzymaniu bądź mieszkania nierozwojowe, nie przystosowane do potrzeb rodzin wielodzietnych • Słupsk wdrożył procedurę zamiany mieszkania, spłaty lub odpracowania długu, spłata zadłużenia w ratach, bądź prolongata terminu spłaty, zamianamieszkania mająca na celu dostosowanie warunków mieszkaniowych do potrzeb i możliwości płatniczych lokatora, w tym obejmująca zamiany ze spłatą długu, odpracowanie długu – Program „Dozorca”

10. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Trzeci krok -odpracowanie długu realizowany jest przez powołaną w dniu 17.06.2010r. przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej Spółka z o.o. w Słupsku - Fundację na rzecz rewitalizacji Miasta Słupska "Moje Miasto Słupsk" • Fundacja współpracuje z PGM Sp. z o. o. w realizacji programu "Dozorca", który polega na organizacji wolontariatu opartego na mieszkańcach miasta Słupska, którego celem jest wspomaganie rewitalizacji miasta, prowadzenia prac porządkowych w obszarach rewitalizowanych, usprawnienia usuwania odpadów na terenie rewitalizowanym oraz działaniach polegających na utrzymaniu zasobów komunalnych w dobrym stanie technicznym • Program realizowany jest za pośrednictwem Słupskiego Centrum Wolontariatu, działającego w oparciu o ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. który prowadzi szkolenia wolontariuszy

11. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Wolontariusz po upływie terminu umowy o świadczenie usług woluntarystycznych lub przepracowaniu takiej liczby godzin, która równa jest wielkości zadłużenia, kończy współpracę i może złożyć wniosek o oddłużenie odpracowanego długu z możliwością pozostałej części długu rozłożenia na raty • Miasto Słupsk poprzez odpracowanie długu odzyskało w poszczególnych etapach: • I etap - 63.402,00 zł • II etap - 116.376,00 zł • Ekonomicznym efektem jest zmniejszenie zadłużenia ogólnego mieszkańców Słupska z tytułu czynszu i świadczeń oraz umożliwienie wolontariuszom pozyskanie doświadczenia zawodowego

12. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Poznań –Zbuduj-Zamień-Zaoszczędź (zmniejszenie wartości odszkodowań wypłacanych przez miasto właścicielom prywatnych kamienic poprzez program budowy i zamiany mieszkań komunalnych) • Celem tego rozwiązania jest racjonalne gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy, poprawa warunków mieszkaniowych najemców zasobów komunalnych, zmniejszenie liczby osób oczekujących na lokale socjalne, zahamowanie tempa wzrostu wartości odszkodowań wypłaconych wierzycielom wyroków • Miasto Poznań stanęło przed rozwiązaniem problemu narastającej kwoty i ilości wypłacanych odszkodowań • W celu zapewnienia większej płynności w dostarczaniu lokali socjalnych oraz zmniejszenia wartości wypłacanych odszkodowań postanowiono utworzyć Biuro Zamiany Mieszkań, do którego zadań należy koordynowanie zamiany lokali komunalnych w celu pozyskania jak największej liczby lokali socjalnych

13. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Uruchomiono również program inwestycyjny pod nazwą Budownictwo Komunalne w celu zagwarantowania szerszej oferty lokali do zamiany • Program Budownictwa Komunalnego finansowany z budżetu miasta daje rocznie min. 100 nowych mieszkań. BZM zasiedla nowo wybudowane budynki, a zwalniane przez najemców lokale są włączane do zasobu socjalnego na realizację wyroków o eksmisję • Oferta zamiany na lokal w nowo wybudowanym lokalu skierowana jest do tej części najemców, którzy nie mają zaległości czynszowych i zainteresowani są zamianą na lokal o wyższym standardzie • Miasto realizuje swój obowiązek ustawowy - wskazuje lokale socjalne i uwalnia się od obowiązku zapłaty odszkodowań. Program Budownictwa Komunalnego powiększa tzw. młody zasób mieszkaniowy (stary zasób jest prywatyzowany), program BZM powiększa zasób socjalny • W efekcie końcowym następuje zahamowanie tempa wzrostu wartości odszkodowań wypłaconych wierzycielom wyroków

14. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Realizacja zamiany mieszkań daje gwarancję: • optymalnego doboru sprawdzonych najemców, regularnie płacących czynsz i inne opłaty za korzystanie z zajmowanych lokali • umożliwia wynajmującemu wybór, spośród lokali zajmowanych przez najemców zainteresowanych zamianami na nowe lokale, lokali o konkretnych parametrach i strukturze, niezbędnych do realizacji innych zadań i potrzeb • Programy budownictwa komunalnego i zamian mieszkań wspierają proces wypłaty odszkodowań z tytułu niedostarczenia przez gminę lokali socjalnych hamując jego przebieg oraz skutki • Program jest sprawdzoną, sprawną i skuteczną metodą zarządczą w gospodarowaniu mieszkaniowym zasobem gmin

15. Racjonalne i efektywne zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin, służące poprawie jakości zamieszkania i realizacji zadań własnych miast – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców • Murowana Goślina – Realizacja umowy na wieloletnie zarządzanie i realizację inwestycji budowlanych w komunalnym zasobie lokalowym • Efektem podpisania umowy jest powiększenie mieszkaniowego zasobu miasta o 43 mieszkania, rewitalizacja 16 budynków komunalnych do 2014 - poprawa stanu technicznego i warunków mieszkaniowych mieszkańców oraz kompleksowe zarzadzanie całym zasobem komunalnym w ramach środków pozyskanych z wpływów z tytułu czynszu za najem lokali • Projekt jest zgodny z modelem komunalnego zasobu gminy, który zakłada, że zarządzanie zlecane jest podmiotom, konkurującym ze sobą ceną, zakresem i jakością usług • Utrzymanie zasobu mieszkaniowego - remonty i eksploatacja powierzone są podmiotom działającym w nieskrępowanym, konkurującym środowisku, które realizują wytyczone strategiczne cele w oparciu o wskaźniki - wyznaczone i mierzone przez gminy

16. Wykorzystanie zintegrowanych systemów zarządzania nieruchomościami pozostającymi we władaniu miast • Zintegrowany System Zarządzania Nieruchomościami "Granit„ w Krakowie • Zintegrowany system zarządzania pozwala na szybki dostęp do aktualnych informacji o zarządzanym zasobie budynkowym i lokalowym, obsługuje swoją funkcjonalnością wszystkie obszary pracy zarządcy nieruchomości • Wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzania nieruchomościami wpłynęło na płynność i jakość pracy zarządcy i zapewnia kompleksową obsługę zasobu dzięki jednolitej i na bieżąco aktualizowanej bazie danych • Gminy gospodarując mieszkaniowym zasobem powinny wykorzystywać profesjonalne narzędzia informatyczne, gwarantujące posiadanie aktualnej i rzetelnej informacji o zasobie tj. wielkość, stan techniczny, wskaźniki finansowe, co pozwoli gminom ograniczyć swój udział w zarządzaniu operacyjnym zasobem mieszkaniowym do wyznaczania mierzalnych celów strategicznych

17. Podsumowanie • Miasta zastosowały określone instrumenty racjonalnej gospodarki mieszkaniowej ( określanej też mianem polityki mieszkaniowej ), które nastawione są na likwidację przyczyn niekorzystnych zjawisk, a nie jedynie na redukowanie niekorzystnych skutków • Zastosowane w projektach instrumenty polityki remontowej, budownictwa komunalnego, zamian lokal, sposobu i metod realizacji sądowych wyroków o eksmisję, oddłużania lokatorów, zarządzania zasobem mieszkaniowym mają długi horyzont czasowy, są zintegrowane i kompleksowe • Przyjęte kierunki działań przynoszą spodziewane lub założone efekty

18. Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego (gminach i powiatach) Dziękuje za uwagę Ewa Bartosik • Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego