5. Kafli fyrri hluti

1. 5. Kaflifyrri hluti �ndun

2. Hlutverk �ndunarkerfisins Vi�heldur r�ttum styrk s�refnis og koltv�s�rings � bl��i Hj�lpar til vi� a� vi�halda r�ttu pH gildi bl��s Hefur lyktarnema Hreinsar, hitar og rakamettar inn�ndunarlofti� Hlj��myndun

3. �ndunarkerfi� Nasir. Nefhol. Kok. Barki (efst er barkak�li). Meginberkjur (ein � hvort lunga). Berkjur (greinast � minni og minni berkjur). Berklingar. Lungnabl��rur. H�r��anet.

4. Lungun Meginl�ff�ri �ndunarf�ranna. Tv� st�r svampkennd l�ff�ri sem liggja hli� vi� hli� � brj�stholinu Vinstra lunga� er minna en �a� h�gra �ar sem hjarta� tekur pl�ss fr� lungunum Hvort lunga er kl�tt tv�faldri himnu, brj�sthimnu/flei�ru.

5. Flei�ruhimnur Innri himnan (lungnaflei�ra) kl��ir lunga� en s� ytri (veggflei�ra) kl��ir brj�stkassann a� innanver�u, �indina a� ofanver�u og gollursh�s. Flei�ruhol er � milli flei�ranna Undir�r�stingur � flei�ruholi heldur lungum upp a� brj�stveggnum � flei�ruholinu er smurvessi sem au�veldar �ndunarhreyfingar Ef opnast inn � flei�ruhol, hverfur �essi undir�r�stingur og lungun falla saman (loftlunga)

6. Samfalli� lunga Ef op myndast � flei�ruhimnunar �� h�ttir undir�r�stingur og samlo�un flei�ranna og lunga� fellur saman �t af teygjanleika s�num Einnig �enst brj�stkassinn �t

7. Brj�sthol �ind er sterkur, hvelfdur v��vi sem a�skilur brj�sthol og kvi�arhol. Brj�sthol afmarkast af: Rifbeinum. Hryggjarli�um. Bringubeini. Millirifjav��vum. �ind

8. Lungun og brj�stholi�

9. Nef Loft kemur inn um nasir � nefholinu er lofti� hita�, hreinsa� og blanda� raka. Nefhol: M�rg afhol me� nefskeljum. Sl�m (�r�ur festast � sl�minu, inniheldur s�klaey�andi efni). Bifh�r�ar frumur Lyktarskyn.

10. Kok Kok er hluti af �ndunarvegi og meltingarvegi. Loft berst um nefhol � gegnum kok og ni�ur � barkann. Barkarspeldi er sm�r flipi sem hindrar a� f��an fari ofan � barka.

11. Barkark�li Barkark�li er l�ff�ri raddmyndunar Raddb�ndin eru v��vafellingar sem teygja sig �t fr� hli�arveggjum barkak�lisins �r�ngt sv��i � milli raddbandanna kallast raddglufa Raddb�ndin titra �egar loft �r�stist � gegnum barkark�li� og vi� �a� myndast hlj�� Karlmenn hafa st�rra barkak�li og slakari raddb�nd �essvegna hafa �eir d�pri r�dd

12. Barki Bein p�pa sem liggur framan vi� v�linda. Styrktur brj�skhringjum sem eru opnir a� aftan C-laga brj�skhringir Tryggja �eir a� barkinn leggist ekki saman �ekja barkans seytir sl�mi og er bifh�r� Ver lungun fyrir ryk�gnum og s�klum.

13. Bifh�r � barka

14. �ndunarvegurinn Berkjurnar eru tv�r og liggja � sitthvort lunga� (a�alberkjur) Hvor berkja greinist � sm�rri og sm�rri greinar (lungnaberkjur) og a� lokum � berklinga. Lungnaberkjurnar hafa svipa�a byggingu og barkinn �.e. hafa brj�skhringi (ekki ��r allra minnstu) og bifh�r�ar �ekjufrumur sem seyta sl�mi. R�mlega millj�n berkjur eru � hvoru lunga. Berkjur skiptast svo � berklinga Berklingar og sm�stu berkjurnar hafa sl�tta v��va en ekki brj�skhringi Lungnaberkjur eru svo loks � endum berklinga

15. Lungnabl��rur Klasi af bl��rum � enda hverrar berklu L�tur �t eins og v�nberjaklasi Alsettar h�r��aneti

16. Lungnabl��rur Lungnabl��runar eru ekki heil bla�ra, heldur eru ��r bl��rur � bl��rum (klasar) Er �etta gert til a� auka yfirbor� og s�refnisuppt�ku Hj� reykingarf�lki fletjast bl��runar �t og loftskipti minnka

17. Frumur � lungnabl��rum Fl�gulaga �ekjufrumur Mynda bollalaga lungnabl��rur Surfactant myndandi frumur Surfactant er efni sem minnkar yfirbor�sspennu � lungum og hindrar a� �au falli saman �tfrumur (macrophagar) Hreinsa lungun Lungu reykingarf�lks ver�a sv�rt �egar �tfrumur hafa bor�a� miki� af tj�ru og reyk

18. Frumur � lungnabl��rum

19. S�refnisfluttningur S�refni fl��ir �r lungnabl��runum � h�r��abl��i� og koltv�ox�� fl��ir �r bl��i � lungna-bl��rurnar Einfalt fl��i, �.e �r meiri styrk � minni Flutningur s�refnis og koltv�ox��s � gagnst��ar �ttir kallast loftskipti S�refni leysist upp � v�kva ��ur en loftskiptin fara fram. �ndunaryfirbor� er u.�.b. 60 � 90 m2.

20. S�refnisfluttningur S�refni fl��ir inn � h�r��arnar �r lungnabl��runum, �ar sem styrkur �ess er l�gri � bl��inu (fl��i) Kold�ox�� fl��ir �r h�r��um �t � lungnabl��runar, af s�mu �st��um

21. Stj�rnun �ndunar �ndunarhreyfingar eru a� mestu sj�lf-r��ar og stj�rnast �v� af dultaugakerfinu �eir hlutar heilans sem sj� um �ndun eru m�nukylfa og br� M�nukylfa stj�rnar inn�ndun og �t�ndun Br� getur haft �hrif � t��ni og d�pt �ndunar �� getum vi� stj�rna� �ndun me� viljtaugakerfinu ��ttir � bl��inu sem hafa �hrif � hra�a og d�pt �ndunar: CO2, pH og O2 �a� eru nemar � MTK, a�allega � m�nukylfu (mi�nemar) og � ��um (�tnemar) Nemarnir (mi�nemarnir) eru einkum n�mir � breytingar � � bl��i CO2 Aukning � CO2 eykur t��ni go d�pt �ndunar

22. �ndunarhreyfingar �ind og millirifjav��var sj� um �ndunarhreyfingar

23. �ndunarhreyfingar Inn�ndun: �indin ver�ur fl�t �.e. spennist ni�ur � vi� vegna v��va-samdr�ttar. Millirifjav��var dragast saman og vi� �a� spennast rifbein �t og upp � vi� Inn�ndun vi� �reynslu notar fleiri v��va Lungun fylgja brj�stveggnum eftir og r�mm�l �eirra st�kkar Undir�r�stingur myndast innan brj�stholsins og loft fl��ir inn � lungun undan �r�stingsfallanda

24. �ndunarhreyfingar �t�ndun: �indin slaknar og hvelfist Millirifjav��varnir slakna Vi� �etta minnkar brj�stholi� og �r�stingur � brj�stholi eykst Loft �r�stist �t �r lungunum Fer �t meiri �r�stingi � minni �t�ndun er pass�ft (�virkt) ferli sem er a�allega vegna teygjanleika lungnanna �t�ndun vi� �reynslu notar hinsvegar v��va Innri millirifjav��va og kvi�v��va

25. �ndunarhreyfingar

27. �ndunarhreyfingar �v� m� l�kja lungum vi� f�sibelg �egar r�mm�l f�sibelgjarins er auki� �� fyllist hann af lofti Samanber inn�ndun �egar r�mm�l hans minnkar �� fer lofti� �r honum Samanber �t�ndun

28. �ndun �ndunarloft: Loft sem fer um lungun � einum andardr�tti (~1/2 l�tri � hv�ld). Vi�b�tarloft: �a� loft sem h�gt er a� draga inn eftir venjulega inn�ndun (~3 l�trar). Varaloft: �a� loft sem h�gt er a� bl�sa fr� s�r eftir venjulega �t�ndun (~1,2 l�trar). Andr�md: Vi�b�tarloft + �ndunarloft + varaloft Er mismunandi hj� f�lki, fer eftir l�kamsst�r� (u.�.b. 4,7 l�trar) Loftleif: Loft sem eftir er � lungunum a� lokinni h�marks�t�ndun (r�mlega l�tri). Dautt r�m: Loft � �ndunarg�ngum sem n�r aldrei til �lungna� (100 � 150 ml).

30. Hlutfall lofttegunda � inn�ndunar- og �t�ndunarlofti

31. Flutningur �ndunarlofts S�refni leysist l�ti� � bl��v�kva en binst j�rni � bl��rau�anum (allt a� 4 sameindir O2 � einni sameind af bl��rau�a) S�refni flyst �v� a�allega bundi� bl��rau�a (98%) Ef s�refni tengist bl��rau�a ver�ur bl��i� lj�sara � litinn Kold�ox�� leysist mun betur upp � bl��v�kva (7% flyst �annig), en mest af �v� er flyst sem b�karb�nat (70%) (HCO3- ) og afgangurinn (23%) binst bl��rau�a B�karb�nat er mikilv�gur buffer � bl��inu CO2 + H2O ? H2CO3 ? H+ + HCO3� kold�ox�� + vatn ? Kols�ra ? vetnisj�n + b�karb�nat

32. Flutningur �ndunarlofts Mettunarhlutfall s�refnis � bl��rau�a er h�tt �egar hlut�r�stingur (magn) s�refnis er h�r. �egar hlut�r�stingur (magn) s�refnis fellur �t � vefjum l�kkar mettunarhlutfalli� og s�refni� losnar �t � vefina �annig losnar s�refni grei�ar � �� vefi sem �urfa � �v� a� halda Um lei� og bl��i� flytur O2 �r �ndunar-f�runum til starfandi vefja ber �a� CO2 til baka Innri �ndun: frumur taka upp O2 og l�ta CO2 fr� s�r

33. Flutningur �ndunarlofts Nokkrir ��ttir auka auka losun � O2 �r h�r��abl��i til vefja Auki� CO2 � vef Aukinn hiti � vef L�gra pH gildi (s�rnun v��va) Minna af O2 � vef �.e. allt ��ttir sem fylgja aukinni virkni vefsins CO (kolm�nox��) binst bl��rau�a � sama h�tt og O2 en tengslin eru miklu sterkari => teppir flutning � s�refni

34. Flutningur �ndunarlofts

35. H�fjallaveiki H�tt til fjalla er lofti� �ynnra og �v� er loft�r�stingur l�gri en vi� sj�varm�l. Mettunarhlutfall s�refnis er l�gra �ar sem loft�r�stingu er minni ver�ur hlut�r�stingur s�refnis � inn�ndunarlofti minni H�fjallaveiki: �reyta, svimi, h�fu�verkur og �gle�i lagast � nokkrum d�gum �ar sem rau�um bl��kornum fj�lgar og �ar me� flutningsgeta s�refnis � bl��i

36. Asmi �mis efni geta valdi� asma. Berkja � einstaklingi me� asma einkennist af tvennu miklu sl�mi samdr�tti sl�ttra v��va.

37. Reykingar 90% allra lungnakrabbameina eru rakin til reykinga A�eins 12-15% �essa krabbameina eru me�h�ndlu� me� n�t�ma lyfjum Lungna�emba er einnig algeng hj� reykingarf�lki (80% tilfella) Tali� er a� 30% allra hjarta�falla megi rekja beint til reykinga Tali� er a� reykingar minnki �vil�kurnar a� me�altali um 7 � �r Fj�r�i til fimmti hver reykingarma�ur deyr beinl�ni� af v�ldum t�baksnotkunar sinnar

38. Reykingar

41. http://www.youtube.com/watch?v=mZvHiiWFbBU http://www.youtube.com/watch?v=gCMzjJjuxQI http://www.youtube.com/watch?v=86lYG1V2-n4