Hvað kostar íslenska landbúnaðarkerfið

Hvað kostar íslenska landbúnaðarkerfið Jón Þór Sturluson Rannsóknasetur verslunarinnar

Verðmunur að teknu tilliti til skatta, 2004

Hví er fóðrið svo dýrt? • Innflutningsvernd • Tollar, vörugjöld, skattar, o.s.frv. • Náttúrugæði • Framleiðslukostir fyrir landbúnað, lega landsins • Stærðarhagkvæmni • Flutningskostnaður • Fákeppni • Launakostnaður • Gengisáhrif • Kaupmáttur • Verðaðgreining leiðir til jákvæðs samhengis á milli kaupmáttar og verðlags

Skýringar á verðmun • Skýrsla Hagfræðistofnunar frá 2004 • 5 breytur eru eru marktækar við að skýra verðmun á milli landa • Laun (+ 0,6) • Evrópusambandsaðild (-0,12)* • Evruaðild (+0,05) • Skattbil VSK (+ 0,004) • Íbúafjöldi á ferkílómetra (- 0,05) • Samtals skýra þessar 5 breytur 85% af verðmuni á milli Íslands og Þýskalands, svo dæmi sé tekið • Athygli vekur að flutningskostnaður er ekki talinn með, en áætlað hefur verið að hann bæti 7-25% ofan á innkaupsverð * Áhrifin hlutfallslega meiri í hátekjulöndum

Engin ein skýring • Margir þættir hafa áhrif á matvælaverð á Íslandi til hækkunar • Leitin að einum sökudólgi skilar litlum árangri • Leita þarf leiða til að draga úr óhagræði fæðarinnar, fjarlægðarinnar og hæðarinnar (66ºN) á öllum sviðum • Niðurstaða Nordic Food Markets skýrslunnar: • Skipulag framleiðslu og sölu landbúnaðarvara er stærsta einstaka skýringin á háu verðlagi á Ísland og Noregi umfram önnur Norðurlönd

Dæmi um tollvernd

“Verðkönnun” RÚV, des ‘05

Matarkarfa meðal Jóns • Matur er 13% heimilisútgjalda að meðaltali (2001-2003) • Greinar sem njóta beins stuðnings eða markaðsstuðnings ná yfir 50% matarkörfunnar. • Til viðbótar er há skattlagning á sykur, sætindi og margar aðrar matvörur

Hlutfall stuðnings af heildartekjum bænda við hlaðvarpann var 70% (2002-2004) Íslenskir bændur fá greitt ríflega þrefalt heimsmarkaðsverð, að meðaltali Mjólkurvörur og sauðfjárrækt fá mestan stuðnings í krónutölu Alifugla-, mjólkur- og eggjaframleiðsla fá mestan stuðning að tiltölu Stuðningur við íslenskan landbúnað Alifuglar Mjólk Aðrar vörur Allar vörur Egg Lambakjöt Nautakjöt Ull Svínakjöt OECD, 2005

Alþjóðlegt samhengi (%PSE)

Stuðningur í krónum og aurum Heildarstuðningur nemur • 56.473 kr. á hvert mannsbarn á ári • 225.893 kr. á hverja fjögurra manna fjölskyldu á ári • PSE – Producer Support Estimate • MPS – Market Price Support • TSE – Total Support Estimate OECD, 2005

Byrði neytenda • Ígildi greiðslna neytenda til bænda í gegnum vöruverð eru 6.374 milljarðar* • Samsvarar að verð búvara á Íslandi (á heildsölustigi) sé 120% hærra en það væri án tolla, að teknu tilliti til flutningskostnaðar** • Umframbyrði neytenda líklega á bilinu 250 til 500 milljónir króna á ári * Consumer Support Estimate (CSE), OECD, (2005) **Consumer Nominal Protection Coefficient (NPC), OECD (2005)

Staða bænda • Heildarstuðningur við bændur hefur lækkað úr sem nemur 5% niður í 2% af landsframleiðslu á um 15 árum • Kjör margra bænda afar slæm og nokkur flótti úr stéttinni • Ólíklegt að vilji sé fyrir einhliða lækkun markaðsstuðnings • Væntingar um aukna markaðsvæðingu • Erfiðum ákvörðunum slegið á frest

Beingreiðslur í stað tollverndar • Fyrstu áhrif • Tilfærsla frá skattgreiðendum til neytenda • Heildarstuðningur líklegast óbreyttur • Langtíma áhrif • Markaðsvæðing landbúnaðarkerfisins • Aukin hagræðing • Skilyrði fyrir langtíma-stefnumótun • Aukin sókn á nýja markaði • Aukin samkeppni • Lægra vöruverð, aukin hagkvæmni

Ný landbúnaðarstefna Sjóður, frá Efri-Gegnishólum,Gaulvb., Árns. Sigurður Pálsson, skáld.

Þáttur smásölu • Álagning í smásölu matvæla líklegast eðlileg • Sbr. Skýrslu Hagfræðistofnunar frá 2004 er álagning sambærileg og í Bretlandi • Engar ofur-ódýrar verslanir • Útþensla Aldi og Lidl hefur ekki náð til Íslands • Óviss áhrif samþjöppunar • Hagkvæmari innkaup, lækkað verð • Tækifæri á fákeppnishagnaði, hækkað verð

Hvað kostar íslenska landbúnaðarkerfið