Kristján Þórarinsson Stofnvistfræðingur LÍÚ

1. Fundur Sjávarnytja, LÍÚ, FFSÍ, SSÍ og VSFÍ um hvalveiðar,Grand Hótel í Reykjavík, 26. maí 2004Hvalir og ábyrgar fiskveiðar Kristján Þórarinsson Stofnvistfræðingur LÍÚ

2. Mikilvægi fiskveiða • Vegna afgerandi mikilvægis fiskveiða í íslenska hagkerfinu er nauðsynlegt að hafa góða þekkingu á vistkerfi sjávar og fæðuvef á íslenska hafsvæðinu. • Draga má úr óvissu í stofnmati fiskistofna og veiðiráðgjöf með því að auka vitneskju um þætti sem hafa áhrif á framleiðslu og náttúruleg afföll, sérstaklega afrán.

3. Kröfur um ábyrgar fiskveiðar • Mikil samstaða hefur verið á alþjóðavettvangi um að gera kröfur um ábyrgar fiskveiðar. • Kröfur koma bæði úr fiskveiðigeiranum og frá umhverfisverndarmönnum. • Ákvæði um ábyrgar fiskveiðar eru í mörgum alþjóðasamþykktum.

4. Dagskrá 21, grein 17.87 • Ríki ... skulu (a) stuðla að aukinni söfnun og skiptum gagna sem eru nauðsynleg fyrir verndun og sjálfbæra nýtingu lifandi auðlinda hafsins í lögsögu þeirra...

5. Úr siðareglum FAO um ábyrgar fiskveiðar • 6. Grein: Almennar grunnreglur • Í grein 6.4 segir meðal annars: “Ríki ættu að gera það að forgangsverkefni að ráðast í rannsóknir og gagnasöfnun til þess að bæta vísindalega og tæknilega þekkingu á [fiskveiðum] og gagnvirkum áhrifum þeirra á vistkerfið.”

6. Reykjavíkuryfirlýsingin um ábyrgar fiskveiðar í vistkerfi hafsins • Alþjóðleg ráðstefna á vegum FAO 2001. • Í yfirlýsingunni er að finna margvíslega hvatningu til að huga að vistkerfinu í heild, rannsaka það og skilja,- þar með talið fæðuvefi og fæðusamsetningu, samskipti tegunda og afrán,- í því augnamiði að stuðla að ábyrgum fiskveiðum.

7. Stór þáttur hvala í vistkerfinu • Hvalir af öllum tegundum éta gríðarlegt magn fæðu. • Heildarneysla þeirra á íslenska hafsvæðinu er talin vera 6 milljón tonn, þar af 2 milljónir tonna af fiski. • Heildarafli íslenska fiskveiðiflotans þetta 1.5 – 2 milljónir tonna undanfarin ár.  • Mikilvægasta rándýrið er hrefnan, sem talin er éta 2 milljónir tonna á ári og af því er um helmingur fiskur.

9. Afrán hrefnu • Þau takmörkuðu gögn sem til eru benda til að 35% af fæðu hrefnu séu áta, 23% loðna, 33% sandsíli og 6% mismunandi tegundir þorskfiska. • Þorskur er hluti af þeim 6% sem eru þorskfiskar, en ekki hefur verið unnt að meta hversu stór hluti. • Það er ljóst að hvert prósentustig þorsks í fæðu hrefnu skiptir miklu máli.

10. Áhrif á þorskstofninn • Ef t.d. er gert ráð fyrir að þroskur sé 3% af fæðu hrefnu, eins og takmörkuð gögn benda til, þá benda fjölstofnalíkön til að breytingar á stofnstærð hrefnu geti haft mikil áhrif á afrakstursgetu þorskstofnsins til lengri tíma litið. • Af þessum sökum er aðalmarkmið vísindaveiða á hrefnu að afla gagna um fæðuvistfræði hrefnustofnsins við Ísland.

11. Áhrif á þorskafla • Stofnstærð hrefnu er talin nálægt því sem var áður en veiðar hófust. • Fjölstofnalíkön benda til þess að hrefnustofninn geti haft veruleg áhrif á framtíðarafrakstur þorskstofnsins. • Munað getur 20% á langtímaafrakstri þorskstofnsins eftir því hvort hrefnustofninum er haldið í 70% eða 100% af upprunalegri stofnstærð. • Töluverð óvissa fylgir þessu tölum, sem aftur gerir frekari rannsóknir nauðsynlegar.

12. Vísindaveiðar eru nauðsynlegar • Mælingar á geislavirkum samsætum gefa einungis upplýsingar um úr hvaða þrepi fæðukeðjunnar fæðan er. • Til þess að fá upplýsingar um tegundasamsetningu fæðunnar, sem eru nauðsynlegar til nota í fjölstofnalíkönum, þarf að stunda vísindaveiðar.

13. Vísindaveiðar eru löglegar • Á síðasta ári hófu Íslendingar vísindaveiðar á hrefnu. • Samkvæmt grein VIII í stofnsáttmála Alþjóðahvalveiðiráðsins hafa aðildarríki óskoraðan rétt til að stunda vísindaveiðar.

14. Niðurstaða • Íslendingum ber siðferðileg skylda til að stunda fiskveiðar á ábyrgan hátt. • Áreiðanlegt mat á stofnstærð og afföllum, þar með talið breytilegum afföllum vegna afráns hvala, er ein af forsendum ábyrgra fiskveiða. • Íslendingum ber því siðferðileg skylda til að stunda hvalveiðar í vísindaskyni.