Íslenska tvö

1. Íslenska tvö Framhaldsskólinn á Húsavík Ísl 203 Herdís Þ. Sigurðardóttir Kafli 1, bls. 12-21 og bls. 33-34

2. Úr Prologus Snorra-Eddu • 1. kafli • Höfundur rekur sköpunarsöguna eins og hún er sögð í Biblíunni, þ.e. Fyrstu bók Móse. • Hann segir að í upphafi hafi Guð skapað Adam og Evu og frá þeim hafi ættir manna dreifst út um víða veröld. • Sumt fólk var gott og rétttrúað en annað stjórnaðist af girndum sínum. • Í tímans rás tók fólk að vanrækja trúna og svo fór að víðs vegar um heiminn þekkti fólk ekki lengur skapara sinn. • Þetta fólk leitaðist engu að síður við að skýra upphaf veraldarinnar og eðli hennar. • Víðs vegar í heiminum voru því búnar til mismunandi skýringar á sköpun heimsins og tilvist mannsins.

3. Úr Prologus Snorra-Eddu • 2. kafli • Til að skýra tilvist sína reyndu menn að átta sig á skipun veraldar. • Veröldin var því greind í þrjá hluta frá suðri í vestur og inn að Miðjarðarhafi: • Afríka • Enea (Evrópa) • Asía (þar er miðja heimsins)

4. Úr Prologus Snorra-Eddu • 3. kafli • Hér segir frá Trójumönnum. • Trója, sem höfundur segir að við höfum kallað Tyrkland, var í miðri Asíu. • Þar voru mörg konungsríki og konungur eins þeirra var Munon eða Mennon. • Munon átti konu að nafni Trojan. • Þau áttu soninn Tror sem við köllum Þór. • Afkomandi Þórs var Voden sem við köllum Óðin. • Kona Óðins hét Frigida en við köllum hana Frigg.

5. Úr Prologus Snorra-Eddu • 4. kafli • Óðinn hafði spádómsgáfu og spáði því að nafn hans myndi verða haft uppi um alla norðurálfu heims og tignað umfram alla konunga. • Hann gerði því för sína frá Tyrklandi og hafði bæði mikinn mannfjölda og miklar gersemar með sér. • Hvar sem Óðinn og félagar komu voru sagðar miklar sögur af þeim. • Þeir þóttu líkari goðum en mönnum. • Óðinn setti þrjá syni sína til landgæslu norður í Saxlandi: • Vedeg (Víðar) • Beldeg (Baldur) • Sigi (frá honum eru Völsungar komnir – frönsk ætt) • Frá þessum sonum Óðins eru miklar ættir komnar.

6. Úr Prologus Snorra-Eddu • 5. kafli • Óðinn kom svo norður til Reiðgotalands. Þar setti hann son sinn Skjöld til landgæslu. • Frá Skildi er komin sú ætt sem nefnist Skjöldungar. Það eru Danakonungar. • Síðan fór Óðinn til Svíþjóðar. Þar var fyrir Gylfi konungur. • Þegar Gylfi frétti af för Asíumanna, sem voru kallaðir æsir, bauð hann Óðni að hafa þau völd sem hann vildi. • Hvar sem æsir fóru var ár og friður og töldu menn að það væri þeirra vegna.

7. Úr Prologus Snorra-Eddu • 5. kafli (frh.) • Óðinn kaus sér bústað í Svíþjóð þar sem nefnist Sigtún. • Síðan fór hann til Noregs og setti son sinn Sæmund yfir ríki þar. Noregskonungar rekja ættir sínar til Sæmundar. • Óðinn setti svo Yngva son sinn sem konung yfir Svíþjóð. Frá honum eru komin sú ætt sem kallast Ynglingar. • Ætt Ása dreifðist um alla norðanverða Evrópu eins og sjá má af því að áhrifa tungumáls þeirra gætir víða á þessu svæði.

8. Úr Gylfaginningu • Gylfi og Gefjun • Gylfi gefur Gefjunni land í ríki sínu að skemmtunarlaunum. • Gefjun á að fá eins mikið land og 4 uxar geta plægt á einum sólarhring. • Gefjun fær syni sína í uxalíki til að plægja fyrir sig. • Uxarnir taka stórt stykki úr landinu og flytja það á haf út. • Í stað landsins sem hvarf er nú Lögurinn (fornt nafn á vatninu Mälaren) í Svíþjóð. • Þar sem landið var sett niður nefndi Gefjun Selund (Sjáland).

9. Úr Gylfaginningu • Gylfi í gervi Ganglera í Ásgarði • Gylfi vill fá að vita hvers vegna ásafólk er svo kunnugt að allir hlutir fara eins og það vill. • Hann dulbýr sig sem öldung og kallar sig Ganglera. • Æsir hafa spádómsgáfu og vita því af þessu ráðabruggi Gylfa. • Þeir gera Gylfa sjónhverfingar svo honum birtist mikil höll, þ.e. Hávahöll. • Í höllinni eru þrjú hásæti. • Hár (situr í neðsta hásætinu) • Jafnhár (situr í miðsætinu) • Þriðji (situr í hæsta hásætinu) • Ganglera er borinn matur og drykkur og honum er tjáð að hann muni ekki fara úr höllinni án þess að verða fróðari.

10. Úr Gylfaginningu • Alfaðir • Gangleri spyr hver sé æðstur og elstur allra goða. • Hann fær þau svör að það sé Alfaðir. • Alfaðir hefur 12 nöfn í Ásgarði. • Hann er eilífur og almáttugur og skapari allra hluta. • Hann skapaði manninn og sér svo um að eftir jarðvistina fari góðir menn til vistar með sér á Gimli en slæmir menn fari til Heljar. • Áður en sköpun heimsins átti sér stað var Alfaðir með hrímþursum.

11. Úr Gylfaginningu • Niflheimur og Múspellsheimur • Gangleri spyr hvernig hafi verið umhorfs í veröldinni áður en heimurinn var skapaður. • Hann fær þau svör að mörgum öldum áður en jörðin var sköpuð hafi Niflheimur verið til • Í honum miðjum var brunnurinn Hvergelmir. • Þaðan féllu margar ár. • Múspellsheimur er enn eldri en Niflheimur. • Múspellsheimur er í suðurálfu og er brennheitur. • Surtur heitir útvörður Múspellsheims. Hann hefur logandi sverð sem hann mun sigra goðin með í ragnarökum.

12. Úr Gylfaginningu • Ymir • Gangleri spyr hverjir hafi byggt heiminn áður en mannfólkið varð til. • Hann fær þau svör að þegar árnar sem runnu úr Hvergelmi hafi verið komnar svo langt frá upptökum sínum að eiturkvikan í þeim hafi verið farin að frjósa, hafi norðurhluti Ginnungagaps tekið að fyllast af ís. • Suðurhluti Ginnungagaps var hins vegar brennheitur. • Hitinn bræddi ísinn og af honum bráðnaði kvikudropi sem varð að mannslíkama. • Mannslíkaminn var nefndur Ymir. Þaðan eru ættir hrímþursa komnar. • Ymir var illur eins og allri hrímþursar. • Þegar hann svaf, svitnaði hann. • Þá uxu maður og kona undir vinstri hönd hans. • Annar fótur Ymis gat svo son við hinum.

13. Úr Gylfaginningu • Auðhumla og upphaf Óðins • Gangleri spyr nánar út í Ymi. • Hann fær þau svör að næst þegar hrímið draup af völdum íss og hita hafi kýrin Auðhumla orðið til. • Úr spenum hennar runnu fjórar mjólkurár sem Ymir nærðist á. • Sjálf nærðist kýrin á því að sleikja hrímsteina en þeir voru saltir. • Fyrsta daginn sem hún sleikti steinana kom úr þeim mannshár. • Næsta dag varð til mannshöfuð. • Þriðja daginn varð til maður sem kallaður var Búri. • Búri giftist Bestlu og eignaðist með henni soninn Bor. • Bor og Bestla eignuðust þrjá máttuga syni: • Óðin • Vilja • Vé

14. Úr Gylfaginningu • Ymir drepinn – Bergelmir • Gangleri spyr út í samskipti Ymis og Bors. • Honum er svarað að synir Bors hafi drepið Ymi. • Úr sárum Ymis rann svo mikið blóð að öll ætt hrímþursa drukknaði nema Bergelmir og fjölskylda hans. • Af því hyski eru því hrímþursaættir komnar.

15. Úr Gylfaginningu • Sköpun heimsins • Synir Bors tóku hræið af Ymi og settu það í mitt Ginnungagap. • Af því gerðu þeir svo jörðina. • Blóðið varð að sjó og vötnum en beinin að björgum. • Tennur, jaxlar og brotin bein urðu að grjóti og urðum. • Úr haus Ymis gerðu þeir bræður himininn og festu hann yfir jörðina með fjórum skautum. • Á hvert skaut settu þeir dverga sem heita Austri, Vestri, Norðri og Suðri. • Neista og lausa járnmola úr Múspellsheimi settu bræður á miðjan Ginnungahimin, bæði að ofan og neðan til að lýsa upp himin og jörð. • Þeir komu jafnframt skipan á gang himintungla.

16. Úr Gylfaginningu • Sköpun heimins, frh. • Samkvæmt heimsmynd þessari er jörðin kringlótt og utan um hana liggur sjórinn. • Á ströndinni búa jötnar en innar búa Æsir í borg sem gerð er úr brám Ymis. • Borg þessi nefnist Miðgarður. • Heila Ymis köstuðu Æsir upp á himininn og kölluðu ský.

17. Úr Gylfaginningu • Sköpun mannanna (bls. 33-34) • Gangleri spyr hvaðan mennirnir séu komnir. • Honum er svarað að þegar synir Bors gengu með ströndinni hafi þeir fundið tvö tré. • Þeir tóku trén og sköpuðu af þeim menn. • Fyrsti bróðirinn gaf trjánum önd (anda) og líf. • Annar bróðirinn gaf trjánum vit og hreyfigetu. • Þriðji bróðirinn gaf trjánum útlit, mál, heyrn og sjón. • Karlmaðurinn var látinn heita Askur en konan Embla. • Þau fengu bústað undir Miðgarði og frá þeim er mannkynið komið.

18. Úr Gylfaginningu • Sköpun mannanna (bls. 33-34) • Æsir gerðu sér borg í miðju heimsins. Hún er kölluð Ásgarður eða Trója. • Kona Óðins er Frigg Fjörgynsdóttir og frá þeim hjónum er ætt ása komin. • Óðinn er kallaður Alfaðir þar sem hann er faðir allra goða og manna og skapari heimsins. • Jörðin er bæði dóttir Óðins og kona. Með henni á hann fyrsta son sinn, Ásaþór. • Ásaþór hefur mikinn styrk.